از مدت‌ها پیش پازل عادی‌سازی روابط کشورهای عربی با رژیم صهیونیستی، در حال تکمیل شدن است. این موضوع طی ماههای گذشته با رونمایی از طرح‌هایی که صبغه اقتصادی دارد همچون معامله قرن پررنگ تر جلوه کرده است. در این میان عربستان، امارات و بحرین برای موضوع عادی سازی روابط با رژیم صهیونیستی پیشتاز بوده اند.
اخبار بین‌الملل- این در حالی است که سالها پیش، عربستان سعودی در مارس سال ۲۰۰۲ در اجلاس سران عرب طرحی را برای پایان مناقشه اعراب با رژیم صهیونیستی ارائه کرده بود که طرح صلح عربی نام داشت. به موجب این طرح، صهیونیست ها باید از اراضی اشغالی ۱۹۶۷ شامل بلندی های جولان، بیت المقدس شرقی عقب نشینی کنند و یک دولت مستقل فلسطین به پایتختی قدس شرقی تشکیل شود، در عوض تمام کشورهای اتحادیه عرب موافقت می کنند که به نزاع با اسرائیل خاتمه داده؛ صلح بین آنها و اسرائیل برقرار کرده و از همه مهمتر مناسبات عادی با این رژیم را آغاز کنند.
اگرچه هدف از این طرح حل و فصل مناقشه فلسطین و رژیم صهیونیستی در ابتدا و سپس عادی سازی روابط کشورهای عربی با تل آویو در مرحله بعد بود اما گذر زمان نشان داد عادی سازی روابط میان اعراب و اسرائیل اولویت بوده است و پس از تحقق آن بررسی خواهد شد که آیا ضروری است کاری درباره موضوع مناقشه فلسطین و رژیم صهیونیستی صورت بگیرد یا خیر؟
طی سالهای گذشته به ویژه پس از ارائه طرح مذکور در سال ۲۰۰۲ اغلب کشورهای عربی روابط پنهانی با تل آویو داشتند اما این موضوع طی یک سال اخیر به ویژه در پی مطرح شدن معامله قرن از سوی «جرد کوشنر» داماد دونالد ترامپ رئیس جمهوری آمریکا شدت بیشتری به خود گرفته است.
معامله قرن مبتنی بر واگذاری نیمی از کرانه باختری و بخشی از بیت‌المقدس شرقی به رژیم صهیونیستی است و در مقابل، این رژیم با تشکیل کشور مستقل فلسطینی در نیمه دیگر کرانه باختری و نوارغزه موافقت می‌کند و شهر «ابودیس» به جای بیت‌المقدس به‌عنوان پایتخت فلسطین در نظر گرفته خواهد شد.
همچنین این طرح شامل چشم پوشی فلسطینی‌ها از حق بازگشت به سرزمین خود است که طبق قطعنامه ۱۹۴ شورای امنیت سازمان ملل متحد به رسمیت شناخته شده است.
تحرکات همسو با عادی سازی روابط
«ایوب قرا» یکی از وزیران پیشین رژیم صهیونیستی اخیرا اعلام کرده است: تمامی اسرائیلی ها می توانند از سال آینده منافع سیاسی و اقتصادی با کشورهای حاشیه خلیج فارس داشته باشند و به این کشورها سفر کنند. وی گفت که تل آویو روابطی را با مقامات و مسئولان بحرین آغاز کرده است.
این وزیر اسرائیلی خاطرنشان کرد که درخصوص سفر شهروندان اسرائیلی به عربستان سعودی و امارات و بالعکس در حال فعالیت با یک شرکت عربی است، این شرکت در یکی از کشورهای حاشیه خلیج فارس قرار دارد و قرار است پس از مدتی مسلمانان دارای گذرنامه اسرائیلی بتوانند با این گذرنامه وارد مکه بشوند.
در همین راستا «رونی الطرابلسی» وزیر گردشگری تونس نیز چند روز پیش اظهاراتی را درباره امکان اعطای روادید به صهیونیستها مطرح کرد. وزیر گردشگری تونس با اشاره به اینکه ۹۰ درصد از یهودیانی که برای بازدید از اماکن مذهبی به تونس سفر می‌کنند، اسرائیلی‌های دارای اصالت تونسی هستند بر حق آنها برای بازگشت به کشور و دریافت گذرنامه تأکید کرده است.
به دنبال سخنان اخیر وزیر گردشگری تونس در خصوص امکان اعطای روادید به صهیونیستها، اعتراضات و درخواستها برای برکناری وی در تونس شدت گرفته است. فعالان تونسی اعلام کرده اند که این سخنان الطرابلسی به معنی عادی سازی روابط با رژیم صهیونیستی است.
همچنین وزارت خارجه صهیونیستها در توییتی از حضور هیاتی اسرائیلی در دوحه پایتخت قطر خبر داد. بر اساس این گزارش؛ وزارت خارجه رژیم صهیونیستی اعلام کرده است که هیات پزشکی از این رژیم که برای شرکت در نشست بین المللی به قطر رفته اند شامل ۶ نفر هستند.
این در حالی است که در سپتامبر گذشته هم هیات ورزشی رژیم صهیونیستی در مسابقاتی که در فاصله ۲۷ تا ۶ اکتبر در قطر برگزار شد، شرکت کرده بود. سفر بنیامین نتانیاهو نخست وزیر رژیم صهیونیستی به مسقط و دیدارش با پادشاه عمان از دیگر موارد تلاش برای عادی سازی روابط با تل آویو است.
حضور هیئت صهیونیستی در کنفرانس ضد ایرانی بحرین با موضوع امنیت دریایی و اعلام آمادگی تل آویو برای همکاری اطلاعاتی و پیوستن به ماموریت امنیت دریایی در خلیج فارس از دیگر مصادیق عادی سازی روابط اعراب با رژیم صهیونیستی به شمار می رود.
در شرایط کنونی سالهای اخیر و روی کار آمدن دونالد ترامپ رئیس جمهوری آمریکا پروژه ایران هراسی در منطقه خاورمیانه به نزدیکی کشورهای عربی به رژیم صهیونیستی کمک کرده است و به زعم اسرائیل، جهان عرب به این نتیجه رسیده است که ایران نه تنها اسرائیل بلکه تمامی منطقه را تهدید می کند و لذا ایران دشمن درجه یک اعراب محسوب نمی شود نه اسرائیل.
علاوه بر ایران هراسی که کشورهایی همچون عربستان سعودی، امارات و بحرین را به تل آویو نزدیک کرده است باید اشاره کرد که بسیاری از کشورهای عربی همچون لبنان، عراق، سوریه، لیبی، الجزایر، تونس و ...هم اکنون بیشتر از اینکه بر موضوع فلسطین تمرکز کنند، درگیر مشکلات امنیت ملی خویش هستند.
صرفنظر از این موضوع سوالی که مطرح می شود این است که آیا افکار عمومی جهان عرب همراه و همسو با دولتهای عربی است و موضوع عادی سازی روابط با رژیم صهیونیستی را می پذیرد؟
هفته نامه «عرب ویکلی» چاپ لندن در یادداشتی با عنوان «آیا جهان عرب در حال نزدیکتر شدن به عادی‌سازی با اسرائیل است؟» به تداوم حمایت‌های مردم کشورهای عربی از فلسطینیان و ضدیت آنها با هرگونه عادی سازی روابط با رژیم صهیونیستی اشاره کرده است.
در این یادداشت آمده است «یک نگاه دقیق‌تر به منطقه نشان می‌دهد که کشورهای عربی به طور کلی همچنان با درجه بالا حامی فلسطین هستند و موضوع عادی سازی (با رژیم صهیونیستی) یک راه بسیار طولانی در پیش دارد».
در ادامه این یادداشت به تنش‌های اخیر در روابط اردن با رژیم صهیونیستی اشاره شده و آمده است: «یک کشور که به طور خاص فلاکت فلسطینیان بر آن تاثیر می‌گذارد، اردن است کشوری که طبق برآورد سازمان ملل میزبان حدود دو میلیون پناهنده فلسطینی است. اردن به خوبی می‌داند که معاهده صلح ۱۹۹۴ این کشور با اسرائیل در اذهان مردمش عملا مُرده و مورد تهدید اقدامات اخیر ایالات متحده قرار دارد چرا که این اقدامات «حق بازگشت» محتمل فلسطینیان را از بین می‌برد».
این رسانه سپس به وضعیت تونس در رابطه با موضوع فلسطین و انتخابات اخیر ریاست جمهوری در این کشور شمال آفریقا اشاره می‌کند. در تونس که زمانی به عنوان مقر مرکزی سازمان آزادی بخش فلسطین (ساف) بود، موضوع فلسطین در جریان انتخابات اخیر ریاست جمهوری عیان‌تر شد. نبیل القروی یکی از نامزدهای ریاست جمهوری به جذب یک عامل سابق موساد در ستاد انتخاباتی متهم شده بود. قیس سعید رقیب القروی که اکنون رئیس‌جمهور تونس است، موضع سرسختانه‌ای علیه اسرائیل اتخاذ کرد و حتی گفت، هر کسی که با تل‌آویو عادی سازی روابط انجام دهد را باید خیانتکار بزرگ خواند.
پیروزی سعید تا حدی به خاطر موضع او در موضوع فلسطین بود اما دیگران در این باره که او از فلاکت فلسطین برای به دست آوردن پیروزی سیاسی استفاده کرده باشد، ابراز نگرانی کردند. به نظر می‌رسد که رئیس‌جمهور جدید تونس تا به حال هیچ هدف مشخصی درباره چگونگی تحقق هدف اعلامی خودش برای «آزاد کردن فلسطین» نداشته باشد. او هیچ کاری به جز احیای گفتمان عمومی در خصوص فلسطین-اسرائیل انجام نداده است.
عادی سازی روابط در نظرسنجی ها
بر اساس گزارش شاخص های عربی ۲۰۱۸ و اطلاعات و تحلیلها نشانگر آن است که در جهان عرب، همچنان اسرائیل بزرگترین تهدید به شمار می‌رود و اکثریت مردم در همه کشورهای جهان عرب نگاهی منفی به گرایش برخی دولت‌ها به عادی‌سازی روابط با اسرائیل دارند.
براساس نظرسنجی منتشر شده، ۹۲% افکار عمومی کشورهای مورد بررسی درجهان عرب اسرائیل را تهدیدی برای امنیت و استقرار منطقه دانسته‌اند و تنها ۳% با این نظر مخالف بوده‌اند. این آمار نشان‌دهنده افزایش کمی نسبت به نتایج سال ۲۰۱۶ است که ۸۹% آن را تهدیدی منطقه‌ای می‌دانستند.
بیشترین آمار مخالفت با رابطه با اسرائیل در لبنان (۹۷%) و اردن (۹۴%) و تونس (۹۳%) . فلسطین و موریتانی (۹۱%) است. نگاه به نتایج این نظرسنجی چند نکته را به ذهن متبادر می کند. نخست اینکه در سه کشوری که معاهده صلح با رژیم صهیونیستی امضا کرده اند یعنی مصر، اردن و فلسطین، اکثریت مردم مخالف عادی سازی روابط با تل آویو هستند. در اردن این نسبت به ۹۴% و در فلسطین به ۹۱% و در مصر به ۸۷% می رسد.
در عربستان سعودی، که ظاهرا نظرسنجی به صورت تلفنی در آن صورت گرفته‌است، ۵۵% پاسخ‌دهندگان مخالف به رسمیت شناختن اسرائیل و عادی‌سازی رابطه با آن بودند و تنها ۹% موافق این روند بودند. نکته قابل توجه آن است که ۳۶% پاسخ‌دهندگان حاضر به پاسخگویی به این پرسش نشدند.
بنابراین عادی سازی روابط کشورهای عربی با رژیم صهیونیستی اگرچه از سالها پیش به صورت پنهانی آغاز و اکنون نمود بیشتری پیدا کرده است اما نتایج نظرسنجی فوق حامل این پیام است که عادی سازی روابط برای حکام عربی راهی سخت و ناهموار و تا حدی غیر ممکن است.
