عملیات «چشمه صلح» ترکیه در شمال سوریه با گذشت چند روز از آغاز آن، همچنان ادامه دارد. مقامات ترکیه ای و در رأس آن ها درحالی بر لزوم تداوم این عملیات در شمال و شمال شرق سوریه اصرار می ورزند که اقدام آن ها در واقع نقض صریح قوانین بین المللیِ مبتنی بر لزوم عدم نقض حاکمیت ملی کشورهای مستقل، محسوب می شود.
اخبار بین‌الملل- کارشناسان و ناظران سیاسی بر این باورند ادعای «رجب طیب اردوغان» رئیس جمهور ترکیه درباره تلاش آنکارا برای حفظ تمامیت ارضی سوریه تنها یک ادعاست و آنچه که نیروهای ارتش ترکیه در سوریه انجام می دهند مصداق بارز نقض حاکمیت ملی این کشور محسوب می شود. این درحالی است که سازمان ملل متحد و شورای امنیت این سازمان نیز در قبال اقدامات غیر قانونی ترکیه در سوریه و محور شمالی و شمال شرقی آن سکوت اختیار کرده اند.
درحال حاضر، همانطور که گفته شد عملیات نیروهای ارتش ترکیه در شمال و شمال شرق سوریه ادامه دارد و همزمان، تحرکات و رایزنی های سیاسی به منظور کاهش شدت و حدت درگیری های نظامی در محورهای مذکور نیز به چشم می خورد. درهمین ارتباط، قرار است یک نشست امنیتی میان نمایندگان ترکیه و سوریه در سوچی برگزار شود. منابع آگاه تاکید کردند که نشست مذکور تحت نظارت روسیه برگزار خواهد شد. این در حالیست که پیشتر اخباری در خصوص نشست نمایندگان ترکیه و روسیه در شمال منبج منتشر شده بود.
در حال حاضر نیز بازیگران تأثیرگذار در صحنه سیاسی و میدانی سوریه بر لزوم بازگشت به توافقنامه «آدانا» و عمل به آن تأکید دارند. درهمین راستا، «سرگئی لاوروف» وزیر خارجه روسیه معتقد است: «مسکو دولت دمشق و نیروهای کرد را به حصول توافق و اجرای آن متعاقب عملیات ترکیه در شمال شرق سوریه ترغیب خواهد کرد. این همکاری باید بر مبنای توافق آدانا مورخ سال ۱۹۹۸ باشد».
علاوه بر این، «مهمت علی گوللر» از روزنامه نگاران مطرح ترکیه نیز در این خصوص می گوید: «در توافق آدانا در سال ۱۹۹۸ میلادی به مساله همکاری نظامی دو کشور تاکید شده است و می توان طبق آن پیش رفت». اما سؤالی که به ذهن متبادل می شود ای ناست که توافق «آدانا» چیست که ترکیه اقدام به نقض آن کرده است و آیا براساس این توافق که عمر آن به حدود ۲۰ سال پیش باز می گردد، حضور ترکیه در خاک سوریه قانونی است؟
طبق توافق «آدانا» که در ۲۰ اکتبر ۱۹۹۸ و با نظارت جمهوری اسلامی ایران و مصر میان ترکیه و سوریه امضاء شد، دو کشور متعهد شدند که از ورود گروههای تروریستی به خاک یکدیگر جلوگیری کنند و ارتش ترکیه نیز اجازه یافت تا برای سرکوب گروههای تروریستی فقط تا عمق ۵ کیلومتری وارد خاک سوریه شود و همزمان بتواند تدابیر امنیتی لازم را در صورت تهدید امنیت ملی خود را اتخاذ کند.
طبق توافق مذکور، همچنین دولت سوریه متعهد شده که هیچ حمایتی از این گروهک (پ.ک.ک) نکند و مانع نفوذ عناصر آن به خاک ترکیه شود و بالعکس عناصر این گروهک را مورد تعقیب قرار داده و زندانی کند. با امضای این توافق، فصل طلایی روابط ترکیه و سوریه آغاز شد؛ فصلی که در تاریخ دو کشور بی‌سابقه است و حتی روابط به ارتباطات خانوادگی نیز رسید. ده‌ها توافق و طیف وسیعی از همکاری‌های اقتصادی و امنیتی و سفرهای دو جانبه، شاهدی بر این ادعا است.
اما آغاز بحران سال ۲۰۱۱ سوریه و حمایت تمام قد ترکیه از تروریست‌ها و اجازه ترکیه به انتقال افراد مسلح به خاک سوریه، روابط دو کشور را به منتهای تنش و خصومت کشاند. دولت ترکیه از زمان آغاز بحران سوریه در سال ۲۰۱۱ تمامی تعهداتش در توافق «آدانا» را زیر پای گذاشت؛ از جمله مهمترین این تعهدات، عدم حمایت از تروریسم و لزوم جلوگیری و ممانعت از ورود آن به خاک سوریه بود؛ اقدامی که آنکارا هیچگاه آن را انجام نداد.
با این حال، «رجب طیب اردوغان» رئیس جمهور ترکیه طی ماه های اخیر همواره به صورتی عجیب بر لزوم بازگشت سوریه به توافق آدانا تأکید داشته است! این اظهارات عجیب اردوغان در واقع با هدف تحریف تعهدات آنکارا در چارچوب توافق مذکور صورت می پذیرد. لذا پر واضح است که رئیس جمهور ترکیه نوعی فرار رو به جلو را در مسأله توافق آدانا در پیش گرفته و تلاش می کند با فرافکنی مانع از مورد سؤال واقع شدن درخصوص تعهداتش در این توافق، شود.
در همین راستا، «شریف شحات» عضو سابق پارلمان سوریه می گوید: «اردوغان خواستار اجرای توافق آدانا است اما او اولین کسی بود که با ورود هزاران تروریست به سوریه، این توافق را نقض کرد». درهمین حال، منابع عرب زبان نیز اعلام کرده اند: «متوسل شدن اردوغان به توافق آدانا نشان می دهد که او برای فرار از تنگنای معادلات فعلی سوریه و حفظ آبروی خود، تلاش زیادی می‌کند».
از سوی دیگر، «غسان یوسف» تحلیلگر سیاسی سوری نیز معتقد است که خواسته رئیس‌جمهور ترکیه برای اجرایی شدن توافق با دولت سوریه نشان می دهد که آنکارا پس از سال‌ها تلاش برای براندازی دولت بشار اسد، حال او را به رسمیت می‌شناسد.
در طرف مقابل، دولت سوریه تأکید دارد که فعال کردن این توافق در صورتی انجام خواهد شد که وضعیت در مرزهای بین دو کشور به حالت قبلی بازگردد، ترکیه نیز به این توافق پایبند باشد، از حمایت و تأمین مالی و تجهیزت تسلیحاتی و آموزش تروریست‌ها دست بردارد و نیروهای نظامی خود را از مناطقی که در سوریه اشغال کرده، خارج کند تا دو کشور بتوانند این توافق را مجددا اجرا کنند.
در هر صورت، پر واضح است که فرافکنی های دولتمردان ترکیه ای و در رأس آن ها رجب طیب اردوغان در خصوص توافق آدانا و مفاد آن نمی تواند ماهیت اصلی این توافق را تحت هیچ شرایطی تغییر دهد. بدون شک این طرف ترکیه ای است که می بایست در وهله اول ضمن اجرایی ساختن تعهدات زیرپای گذاشته شده خود، توافق آدانا را احیاء سازد، چراکه تاکنون هیچ نشانه ای دال بر عدم پایبندی دمشق به توافق مذکور دیده نشده است.
