از ژوئن سال ۲۰۱۷ بود که ۴ کشور عربی به رهبری عربستان سعودی اقدام به قطع روابط دیپلماتیک خود با قطر کردند. عربستان سعودی، امارات، بحرین و مصر چهار کشوری هستند که هرگونه روابط دیپلماتیک خود را با قطر قطع کرده و این کشور را هدف تحریم‌های گسترده خود قرار دادند.
این نخستین بار نیست که کشور‌های عربی حوزه خلیج فارس با قطر وارد تنش جدی می‌شوند. پیرو این چالش در تاریخ ۵ ژوئن ۲۰۱۷ روابط تمامی راه‌های زمینی، دریایی و هوایی عربستان و کشور‌های همسو با قطر بسته شد. پیشتر نیز کشور‌های تحریم کننده تنش‌هایی را به دلیل روابط میان دوحه و تهران، با قطر داشته اند.
در آخرین تنش میان کشور‌های تحریم کننده با قطر نیز این کشور‌ها مهمترین شرط برای بازیابی مجدد روابط و رفع تحریم‌ها علیه دوحه را قطع روابط دیپلماتیک با تهران دانستند و بر لزوم تحقق این شرط تأکید کردند؛ حال آنکه مقامات دوحه قویاً پذیرش این شرط را رد کردند.
اخیراً مقامات قطری و همچنین مقامات کشور‌های تحریم کننده اظهاراتی را در خصوص بحران خلیج فارس مطرح کرده اند. مقامات قطری بر این باورند که تنها راهکار برون رفت از بحران کنونی گفتگو و مذاکره بدون پیش شرط است؛ حال آنکه مقامات کشور‌های تحریم کننده یعنی عربستان سعودی، امارات، بحرین و مصر قصد ندارند از شروط خود برای قطر که مهمترین آن‌ها قطع روابط با ایران است، صرف نظر کنند. همین تنش‌ها میان دو طرف موجب شده است تا بحران قطر با کشور‌های عربی همچنان پابرجا باقی مانده و حل و فصل نشود.
درهمین ارتباط، «یوسف سلطان» از مقامات وزارت خارجه قطر سخنانی را پیرامون بحران میان دوحه و کشور‌های تحریم کننده مطرح کرد. وی در این خصوص گفت: گفتگوی بدون پیش شرط بهترین راهکار برای برون رفت از بحران میان دوحه و کشور‌های تحریم کننده است.
وی افزود: در حال حاضر، همچنان محاصره غیرقانونی علیه قطر توسط کشور‌های تحریم کننده ادامه دارد و این اقدام با تمامی اصول و ارزش‌های انسانی، اخلاقی و دینی مغایرت دارد. این مقام قطری اظهار داشت:، اما با این حال، ما همچنان اعتقاد به مذاکره و گفتگو برای حل بحران مذکور داریم؛ مذاکره‌ای که بدون پیش شرط انجام شود.
این درحالی است که «محمد بن عبدالرحمن آل ثانی» وزیر خارجه قطر نیز پیشتر و در جریان سخنرانی در کنفرانس امنیتی «مونیخ» تأکید کرده بود: «دوحه مانعی برای تلاش به منظور حل و فصل اختلافات با کشور‌های تحریم کننده، ندارد». وی در این خصوص گفته بود: «ما از همان زمان ظهور و بروز بحران، بار‌ها خواستار آن شدیم که کشور‌های تحریم کننده بر سر میز مذاکره بنشینند، اما نپذیرفتند». وزیر خارجه قطر تأکید کرده بود: «درحال حاضر امنیت ملی ما مورد تهدید واقع شده و گفتگویی میان دوحه و کشور‌های تحریم کننده در جریان نیست».
در طول مدت زمانی که از ظهور و بروز بحران قطر با کشور‌های تحریم کننده سپری می‌شود، این کشور‌ها علاوه بر اعمال تحریم‌های گسترده علیه دوحه و همچنین تعلیق پرواز‌های خود به سمت این کشور، اقدامات خصمانه دیگری را نیز علیه آن صورت داده اند. به عنوان نمونه می‌توان به حمله سایبری به خبرگزاری رسمی قطر (قنا) اشاره کرد که توسط کشور‌های تحریم کننده صورت پذیرفت. اخیراً نیز وزیر خارجه قطر ضمن اشاره به این مسأله تأکید کرده است: «تحقیقات ما ثابت کرد که کشور‌های تحریم کننده عامل این اقدام بوده اند».
افزون بر این، اخیراً نیز چهار کشور تحریم کننده قطر یعنی عربستان، امارات، بحرین و مصر به موضع گیری محمد بن عبدالرحمن وزیر خارجه قطر که خواستار مجازات مسئولان محاصره و تحریم قطر شده و این تحریم‌ها را ضد ملت قطر دانسته بود، واکنش نشان دادند.
این کشور‌ها در بیانیه‌ای شدید اللحن تأکید کردند: «اقداماتی که علیه قطر انجام شده است، آنگونه که قطر ادعا می‌کند محاصره نیست. این اقدامات در راستای حمایت از امنیت ملی و حفاظت از آن در برابر سیاست‌های بی ثبات کننده قطر علیه کشور‌های ماست». در ادامه این بیانیه آمده است: «چهار کشور بار‌ها تاکید کرده اند که تحریم‌هایی که به منظور حمایت از امنیت خود و ملت‌هایشان وضع شده است هرزمانی که دولت قطر دست از حمایت تروریسم بردارد و به خواسته‌های کشور‌های ما تن دهد، پایان می‌یابد. این اقدامات برای حفظ ثبات در منطقه است».
در این بیانیه همچنین آورده شده است: «ما بر آمادگی برای همکاری مثبت با میانجی گری کویت به رهبری شیخ صباح الاحمد الجابر الصباح امیر کویت برای پایان بحران به دور از تلاش‌های قطر برای بین المللی کردن و خارج کردن آن از سطح منطقه‌ای تاکید داریم. این اقدامات قطر به طولانی شدن بحران و عدم دست یابی به تفاهمات واقعی که تضمین کننده امنیت کشور‌ها و ملت‌های ماست، منجر می‌شود».
کشور‌های تحریم کننده درحالی سخن از گفتگو‌های سیاسی و مذاکرات با قطر برای پایان دادن به بحران با این کشور سخن می‌گویند که تاکنون تمامی درخواست‌ها از سوی دوحه برای نشستن بر سر میز مذاکرات جهت گفتگو بر سر مسائل و موارد محل اختلاف و مناقشه را قویاً رد کرده اند. در واقع، کشور‌های تحریم کننده قطر با صدور بیانیه‌ای شدیداللحن تلاش کردند ضمن ارائه آدرس غلط به افکار عمومی، اینگونه القا کنند که عامل طولانی شدن بحران خلیج فارس، قطر است و نه کشور‌های چهارگانه.
یکی از علل و عوامل اصلی صدور چنین بیانیه‌هایی علیه قطر این است که دوحه نه تنها به مهمترین شرط کشور‌های تحریم کننده یعنی «قطع روابط دیپلماتیک» با تهران جامه عمل نپوشانده بلکه برعکس، در جهت کاملاً مخالف آن نیز حرکت کرده و روابطش با تهران را تقویت کرده است. مقامات قطری در طول این مدت بار‌ها و در مناسبت‌های مختلف تأکید کرده اند که ایران جزو اولین کشور‌هایی بود که پس از تحریم قطر، به کمک آن شتافت. این مسأله موجبات خشم کشور‌های تحریم کننده را فراهم آورده است.
همین مسأله موجب شده است تا اخیراً مواضع مقامات کشور‌های چهارگانه تحریم کننده قطر بیش از پیش تشدید شود. به عنوان نمونه می‌توان به سخنان کینه توزانه «خالد بن احمد آل خلیفه» وزیر خارجه بحرین علیه قطر اشاره کرد که تلویحاً این کشور را تهدید به تداوم بحران کنونی و اتخاذ گام‌های شدیدتر علیه آن، کرده است. البته این اولین باری نیست که وزیر خارجه بحرین اقدام به مطرح کردن چنین تهدیداتی علیه دوحه می‌کند.
در همین ارتباط، «خالد بن احمد آل خلیفه» اخیراً در سخنانی در کمال تعجب از کشور‌های تحریم کننده قطر یعنی عربستان، بحرین، امارات و مصر به عنوان پرچمداران مبارزه با تروریسم یاد کرد! این مقام بحرینی مدعی شد که آنطور که قطر می‌گوید ما آن را تحت محاصره قرار نداده‌ایم بلکه قوانین مربوط به مبارزه با تروریسم را اجرا می‌کنیم! خالد بن احمد آل خلیفه ادامه داد: در هر صورت اگر قطر سر عقل آید، این کشور نیز جزئی از منطقه محسوب خواهد شد، در غیر این صورت، نیازی به آن وجود نخواهد داشت.
درهمین حال، اداره فدرال حمل و نقل زمینی و دریایی امارات نیز با صدور بیانیه‌ای اعلام کرد که سازو کار قطع روابط با قطر در گذرگاه‌های دریایی تغییری نکرده است. این در حالیست که پیشتر اعلام شده بود که امارات متحده عربی ممنوعیت حمل کالا بین بنادر خود و قطر را که به دنبال بایکوت سیاسی و اقتصادی دوحه وضع کرده بود، تسهیل کرده است.
در بیانیه اداره حمل و نقل زمینی و دریایی امارات آمده است: «اخبار منتشر شده در خصوص واردات کالا‌های قطر و صادرات کالا‌ها به این کشور دقیق و درست نیست و تغییری در خصوص تحریم اقتصادی قطر از طریق گذرگاه‌های دریایی به وجود نیامده است». براساس آنچه که گفته شد، به نظر می‌رسد که کشور‌های تحریم کننده نه تنها عزمی برای برون رفت از بحران با قطر ندارند، بلکه در صدد تشدید آن نیز هستند و بدین ترتیب، نمی‌توان دورنمایی برای حل و فصل این بحران، حداقل در آینده نزدیک متصور شد.
