اواخر سال گذشته میلادی، برای مدتی به نظر میرسید که عربستان در آستانه تغییراتی عمده قرار دارد. قتل جمال خاشقجی با این حال به جلب گسترده توجه جهانی به نقض حقوق بشر و سرکوب مخالفان در این کشور منجر شد و در نتیجه آن جایگاه بین المللی محمد بن سلمان، ولیعهد سعودی نیز فرو ریخت.
با این حال به گفته ریم سلیمان، تحلیلگر عربستانی که به هلند متواری شده است امروز نیز همان افرادی که مسئول مرگ خاشقجی بودند همچنان مسند قدرت در عربستان را در دست دارند. سلیمان نیز مانند هموطن کشته شده اش- جمال خاشقجی- پس از آنکه اظهاراتش به چشم سعود القحطانی، مشاور ارشد حکومتی عربستان آمد مجبور به ترک این کشور شد.
قحطانی که از افراد بسیار نزدیک و معتمد بن سلمان، ولیعهد عربستان به شمار میرود به گفته دادستانهای سعودی در قتل خاشقجی دست داشته است. وی توسط متحدان عربستان از جمله آمریکا تحریم شده است.
ریم سلیمان که اکنون برای دریافت پناهندگی در هلند به سر میبرد در گفتگو با میدل ایست آی گفت: نفوذ قحطانی به هیچ وجه کاهش نیافته است. عامل اصلی سرکوب فعالان و مخالفان داخل حکومت، همچنان بر مسند قدرت قرار دارد. منظور من سعود القحطانی، مشاور سابق محمد بن سلمان است؛ زیرا وی اکنون توییتر را به شدت تحت کنترل دارد و مسئول خط دادن به سردبیران رسانههای خبری در سراسر عربستان است.
قحطانی که با مجوز محمد بن سلمان جنگی رسانهای را ضد هر صدای منحرف شده از خط ترجیحی کاخ پادشاهی در پیش گرفته است از زمان بحران قتل خاشقجی در اکتبر تاکنون در محافل عمومی دیده نشده است.
برخلاف فعالان حقوق زنان و دیگر سعودیهایی که دیدگاههای آنها برای حاکمان عربستان خطرناک به نظر میرسد، قحطانی آزادانه فعالیت میکند و به گفته واشنگتن پست، ولیعهد عربستان به طور منظم از وی مشورت میگیرد.
ریم سلیمان میگوید کشور عربستان توسط رژیمی خودکامه و مستبد اداره میشود و هیچ کس نمیتواند بدون رضایت و مجوز تشکیلات حاکم تصمیمی بگیرد. وی که در ریاض، پایتخت عربستان بزرگ شده از ستون نویسهای روزنامههای تحت کنترل حکومت سعودی از جمله روزنامه مکه و انحا بوده است. وی بر خلاف خاشقجی زیاد شناخته شده نیست و اگرچه برای روزنامههای نزدیک به خاندان حاکم مینوشت به هیچ وجه یک فرد نزدیک به کاخ سلطنتی عربستان نبود.
با این حال تابستان گذشته، یکی از دستیاران قحطانی به سلیمان نزدیک شد و به وی دستوری را داد که مستقیم از سوی مشاور ولیعهد صادر شده بود. اینکه چه نوشتهای توجه آنها را جلب کرده بود همچنان برای ریم سلیمان یک معما است؛ اگرچه وی احتمال میدهد که نگرانی آنها ذهن مستقلش بوده است. سلیمان میگوید: "آنچه آنها را اذیت کرد این بود که نوشته ام برخاسته از وجدانم بود نه آنچه سعود القحطانی میخواهد."
محدویتهای عربستان سعودی برای آزادی بیان مسئلهای جدید نیست. با این حال خفه کردن دیدگاههای مستقل از زمانی که محمد بن سلمان در سال 2017 میلادی به قدرت رسید، شدت یافته است. کمپین سانسور سعودیها به علت وحشیگری و شدت عملش قابل توجه است. قتل خاشقجی و قطعه قطعه کردن جسد وی، واضحترین و دردناکترین نمونه سیاست عدم تحمل پذیری ریاض است.
آنچه همچنین قابل توجه است شیوه هدف قراردادن عقایدی است که کمترین انحراف را از خط رسمی عربستان دارد. سلیمان که به شدت از این دستور قحطانی شوکه و ترسیده بود نوشتن را متوقف کرد. با این حال خیلی زود افرادی که تا دندان مسلح بودند به خانه وی حمله کردند و زندانی شد. ریم سلیمان دو روز مورد بازجویی، توهین و بدرفتاری روانی قرار گرفت. ربایندگان او را درباره مقالهها و توییت هایش مورد بازجویی قرار دادند.
تا امروز وی نمیتواند درک کند که چرا به رغم اینکه به دستورات عمل کرد باز هم با این مشکلات رو به رو شد. ریم سلیمان میگوید این سوالی است که کسی نمیتواند پاسخ دهد. بازداشتها و محدویت آزادی بیان قوانین مشخصی را دنبال نمیکند. سلیمان میگوید همچنین سئوالات زیادی در این باره وجود دارد که چرا ایسام الزمیل، کارشناس مسایل اقتصادی که به همراه یک هیئت رسمی به آمریکا سفر کرده بود بلافاصله کمی پس از بازگشت بازداشت میشود.
ریم سلیمان ماه گذشته در توییتر به بیان جزییات درباره نحوه زندانی شدنش، بازجوییهایی که پشت سر گذاشته است، محدود شدن آزادی بیانش و در نهایت فرارش از طریق بحرین پرداخت. وی گفت: "این اقدام را به خاطر آنچه به من گذشته بود و نیز اطلاعاتی انجام دادم که بازجویانم خودشان درباره موارد بدرفتاری شدیدشان با زنان زندانی برایم بازگو کردند. من انسانیت خود را به بوته آزمایش گذاشتم. آیا باید این افشاگری را بکنم و درد و رنجی که آنها تحمل میکنند را بازگو کنم یا اینکه سکوت اختیار کنم و به اصول خودم و آنهایی که مورد شکنجه قرار گرفتند، خیانت کنم."
این انتخاب وی بدون پیامد نبود. بلافاصله پس از آنکه وی توییتهای خود را آغاز کرد گروهی از حسابهای کاربری به حمله آنلاین به وی پرداختند که تاکتیک آشنای مورد استفاده مسئولان سعودی برای بی اعتبار کردن مخالفانشان به شمار میرود. سلیمان اعتراف میکند هر کسی که از بی عدالتیهای که به وی شده است انتقاد کند یا در این باره افشاگری کند در برابر این حملات ایمن نخواهد بود.
ریم سلیمان در اینترنت متهم شد که مامور قطر، همسایه عربستان سعودی به شمار میرود که درگیر یک اختلاف شدید با ریاض شده است.
تاکتیک دیگری که درباره وی استفاده شده این اتهام است که وی اصلا سعودی نیست. این همان تاکتیکی است که درباره جمال خاشقجی نیز مورد استفاده قرار گرفت. وی میگوید این اتهام مضحک است و اصلا شایسته پاسخ نیست. ریم میگوید همچنان تهدیدهایی دریافت میکند با این حال این تهدیدها مانند روزهای نخست پس از افشاگری هایش درباره اتفاقاتی که در عربستان برایش افتاده، نیست. وی میگوید: "با این حال فکر میکنم اگر دوباره در رسانهها فعال شوم یا مخصوصا اگر در تلویزیون حاضر شوم تهدیدهای جدیدی دریافت خواهم کرد."
سرنوشت خاشقجی دایما در تصورات ریم سلیمان است و وی از قساوت قذافی و از حاکمان سعودی به شدت در هراس است. با این حال همچنان احساس مسئولیت میکند که سخن بگوید و از فعالان، نویسندگان و افرادی که همچنان در زندانهای عربستان سعودی هستند دفاع کند.