در مدت چند ماه اخیر و به ویژه پس از انجام عملیات‌های نظامی موسوم به سپر فرات و شاخه زیتون٬ حضور و موقعیت نظامی ترکیه در سوریه تغییر یافت.
ترکیه هم اکنون توانسته در بسیاری از مناطق مهم شمال سوریه همچون الباب٬ جرابلس٬ منبج و عفرین حضور پیدا کرده و بخش‌های مهمی از نیروهای مسلح مخالف سوری تحت امر خود را در این مناطق مستقر کند. اگرچه بخشی از کردها هنوز هم ترکیه را به عنوان اشغالگر عفرین معرفی می‌کنند و رسانه‌های نزدیک به پ.ک.ک بارها اعلام کرده‌اند که برای آزادسازی این شهر تلاش خواهند کرد٬ اما ترکیه عزم خود را جزم کرده تا اجازه ندهد افراد مسلح وابسته به پ.ک.ک در نوار غربی فرات حضور داشته باشند.
2 تسهیل کننده تهدیدات ترکیه علیه شرق فرات
ترکیه قبلاً فقط به حضور نیروهای وابسته به پ.ک.ک در نوار غربی رود فرات حساسیت نشان می‌داد و بر این باور بود که عدم حضور نیروهای وابسته به پ.ک.ک در این مناطق می‌تواند مانع از ایجاد یک گذرگاه یا کریدور تروریستی شود. اما پس از مدتی٬ تهدیدات ترکیه علیه شرق فرات هم شکل گرفت.
در اینجا می‌توان به دو عامل مهم اشاره کرد که توانستند راه اردوغان را برای حمله به شرق فرات تا حدی هموار کنند: عامل اول٬ دیپلماسی جهانی و منطقه‌ای روسیه است. واقعیت این است که روسها در غرب فرات به اقدامات ترکیه در مورد شهر عفرین اعتراض نکردند. چرا که نتوانستند کردها را راضی کنند که در شهر عفرین پرچم سوریه را بالا ببرد. در عین حال روسها از این موضوع خشنود هستند که ترکیه در مورد شرق فرات به عنوان قلمرو تحت امر آمریکا٬ تصمیمات جدیدی بگیرد.
البته نه تنها روسیه کشورهای دیگر هم به تهدیدات اردوغان در مورد شرق فرات اعتراض نکردند و چنین به نظر می‌رسد که کردها در این میان در شرایط دشواری قرار گرفته‌اند.
عامل دوم٬ تضعیف پ.ک.ک در در عملیات داخلی در ترکیه و همچنین عملیات فرامرزی نیروی هوایی ترکیه در اقلیم کردستان عراق است. پ.ک.ک شاهد بیشترین آمار تلفات سالیان اخیر بوده و بخش قابل توجهی از نیروهای رزمی و فرماندهان مهم خود را از دست داده و به خاطر به کارگیری فناوری‌های جدیدی همچون هواپیماهای بدون سرنشین و دوربین‌های ویژه محیط زیستی و مستند سازی که در جنگل‌ها و مناطق کوهستانی مورد استفاده کماندوها قرار گرفته٬ نیروهای پ.ک.ک امکان تحرک ندارند و علاوه بر این٬ نیروهای امنیتی و پلیس ترکیه نیز مراقب هستند که در شهرها و روستاهای مناطق کردنشین و دیگر مناطق ترکیه همچون آناتولی و دریای سیاه٬ کوچک‌ترین مجالی برای تحرک پ.ک.ک وجود نداشته باشد.
در نتیجه تضعیف موقعیت پ.ک.ک در عین حال٬ تضعیف نهادهای اقماری دیگری همچون حزب اتحاد دموکراتیک (PYD) در سوریه و حزب دموکراتیک خلق‌ها (HDP) در ترکیه را به دنبال آورده است.
شرق فرات و آتشبار رسانه‌ای آکپارتی
در ماه‌های اخیر ارتش و نیروهای کماندویی ژاندارمری ترکیه بخش قابل توجهی از ادوات٬ تسلیحات و یگان‌های خود را به مناطق مرزی شرق فرات نزدیک کرده‌اند و تحرکات کردهای مسلح وابسته به پ.ک.ک در این مناطق را تحت کنترل دارند و تاکنون چند بار مناطقی از کوبانی و نقاط دیگر را توپ باران کرده‌اند. اما آنچه که از آتشبار نظامی مهمتر است٬ عامل دیگری به نام آتشبار رسانه‌ای و روزنامه‌ها و شبکه‌های تلویزیونی وابسته به آکپارتی یا حزب عدالت و توسعه ترکیه است که در حال حاضر افکار عمومی مردم این کشور را برای حمله به شرق فرات آماده می‌کنند.
این رسانه‌ها در حال حاضر در این حوزه‌ها فعالیت می‌کنند:
آماده سازی افکار عمومی مردم ترکیه در مورد ضرورت حمله به شرق فرات برای حفظ امنیت ملی ترکیه.
جلب توجه عشایر عرب نقاط مرزی شمال سوریه و مطرح کردن مسائل مرتبط با جغرافیای فرهنگی و مردمی این مناطق و اشغالگر نامیدن نهادهای اقماری پ.ک.ک به منظور تحریک آنان.
تلاش برای سازماندهی عشایر ترکمن این مناطق و شوراندن آنها علیه نهادهای اقماری پ.ک.ک.
تبدیل موضوع شرق فرات به یک کارت فشار سیاسی و دیپلماتیک علیه آمریکا و طرح موضوع حمایت پنتاگون از نیروهای تروریستی.
برجسته کردن توانایی‌های مخالفین مسلح بشار اسد و توجه وی›ه به گروه هایی همچون ارتش آزاد سوریه.
خطاهای کردها در شرق فرات
اگر چه رفتار واقدامات ترکیه در شمال سوریه٬ نادیده گرفتن حاکمیت ملی سوریه و تجاوز به خاک این کشور٬ از منظر معادلات حقوق بین‌الملل و حقوق مرزها هیچگونه توجیهی ندارد٬ اما خطاست اگر تصور شود که نهادهای اقماری پ.ک.ک در مناطق شرق فرات٬ صرفاً در حال دفاع از مناطق خود هستند.
توجه به چند نمونه کافی‌ست تا نشان دهد نهادهای وابسته به پ.ک.ک در شرق فرات چه اقداماتی کرده‌اند و ترکیه برای توجیه حمله به شرق فرات٬ چه بهانه‌هایی دارد:
نهادهای سیاسی و اقماری وابسته به پ.ک.ک در ماه‌های اخیر به طرز اغراق‌آمیزی به حمایت‌های نظامی و سیاسی آمریکا دل خوش کرده‌اند و بر این باورند که آمریکا تحت هر شرایطی از آنها دفاع می‌کند. این در حالی است که تجارب پیشین٬ عکس این را ثابت کرده و شواهد نشان می‌دهد که آمریکا صرفاً به دنبال آن است تا از آنان به عنوان یک کارت بازی استفاده کند.
یکی دیگر از خطاهای نهادهای سیاسی و نظامی وابسته به پ.ک.ک در شرق فرات این است که به شکل دفاکتو همه را در مقابل عمل انجام شده قرار داده و یک خودگردانی فراگیر و شبه دولت به وجود آورده‌اند که از سوی هیچ کشور و نهادی مورد تایید و حمایت قرار نگرفته است. این خودگردانی در حال حاضر کنترل سیاسی نظامی امنیتی و اجرایی بخش وسیعی از شمال و شرق سوریه را در اختیار گرفته و حتی به دولت مرکزی سوریه اجازه نداد که در این مناطق٬ انتخابات شوراها را برگزار کند.
یکی دیگر از خطاهای این گروه٬ برگزاری منظم راهپیمایی‌های گسترده به منظور حمایت از عبدالله اوجالان رهبر زندانی پ.ک.ک و سردادن شعارهای تند علیه ترکیه و کشتن ده‌ها نفر به اتهام جاسوسی برای ترکیه است.
در ماه‌های اخیر در درگیری‌هایی که در شمال سوریه روی داده٬ افرادی کشته شدند که بسیاری از آنان٬ از شهروندان ترکیه هستند و در همان حال نهادهای وابسته بویژه به دو گروه مسلح کمونیستی ضد ترکیه اجازه داده‌اند قرارگاه خود را در شرق فرات احداث کنند. این موضوعات می‌تواند توجیه کننده این مسئله باشد که امنیت ملی ترکیه با تحولات شمال سوریه ارتباط مستقیم دارد.
در روزهای اخیر دو خودرو حامل مقادیر سنگین و قابل توجهی از مواد منفجره در دو شهر ملاتیا و ماردین ترکیه کشف و ضبط شد و نهادهای امنیتی ترکیه اعلام کردند، این دو خودرو از شمال سوریه بمب و مواد منفجره را به ترکیه برده‌اند تا آنها را در روزهای پیش از انتخابات شهرداری‌ها مورد استفاده قرار داده و امنیت ترکیه را به خطر بیاندازد.
اگرچه برخی از رسانه‌های پ.ک.ک اعلام کرده‌اند که کشف و ضبط این خودروها اقدام نمایشی خود سرویس اطلاعاتی میت بوده، اما رفتارهای قبلی پ.ک.ک در ترکیه نشان داده که از ظرفیت و انگیزه‌های لازم برای دست زدن به اقدامات تروریستی برخوردار است.
اقدامات هوشمندانه ترکیه در رقه و منبج
دیروز در شهر منبج در غرب فرات که توسط نیروهای وابسته به پ.ک.ک اداره می‌شود٬ بیش از سیصد نفر از سران عشایر و بزرگان شهر گرد هم آمده و علیه پ.ک.ک سخنرانی و تجمع کرده و خواهان پایان حضور پ.ک.ک در این شهر شدند.
از دیگر سو در رقه نیز در ماجرای ترور یکی از سران عشایر مهم این شهر به نام بشیر فیصل حویدی رئیس عشیره پرجمعیت صبحا٬ خشم مردم این شهر را برانگیخت و سران این عشیره٬ فرماندهان و مسئولین محلی وابسته به پ.ک.ک را از مجلس ختم این فرد بیرون کرده و آنها را مسئول قتل او دانستند.
پیداست که ترکیه و مخالفین سوری تحت امر آنکارا در منبج٬ رقه و تل ابیض٬ دارای نفوذ هستند و در میان مدت می‌توانند مردم را علیه مسئولین خودگردانی وابسته به پ.ک.ک تحریک کنند.
شرق فرات و نگاه آمریکا
یکی از عوامل مهمی که می‌تواند بر اقدامات ترکیه در شرق فرات تاثیر بگذارد٬ نگرش آمریکا است.
در حال حاضر تنش و اختلاف بین آمریکا و ترکیه پس از آزادی کشیش برانسون و لغو تحریم‌های دوجانبه تا حد فراوانی فروکش کرده است و نیروهای گشتی مشترک آمریکایی و ترکیه در حومه منبج با هم در حال همکاری هستند، اما اختلاف مهم بین واشنگتن و آنکارا بر سر حمایت نظامی پنتاگون از کردهای وابسته به پ.ک.ک در شرق فرات٬ همچنان پابرجاست. حال باید دید آیا ترکیه و آمریکا مسائلی همچون تحویل دادن هواپیماهای جنگنده اف 35 به آنکارا و رقابت‌های خاص واشنگتن مسکو و مسائل دیگری همچون خواسته‌های اقتصادی ترکیه در مورد هالک‌بانک را در نظر می‌گیرند، یا این که ترکیه علیرغم تمام تعامل‌های سیاسی و دیپلماسی خود با آمریکا٬ در شرق فرات دست به اقدام خودسرانه خواهد زد؟
