دولت حزب تحریک انصاف اعلام کرده بود نخست وزیر در 3 ماه ابتدایی روی کار آمدن به هیچ کشور خارجی سفر نخواهد کرد. از جانب دیگر وزارت امور خارجه پاکستان نیز اعلام کرده بود «عمران‌خان» ایران را به عنوان اولین سفر خارجی خود انتخاب و سپس به عربستان و امارات متحده عربی می‌رود اما خان قبل از پایان دوره سه ماه ناگهان به عربستان رفت.
از طرف دیگر «قمر جاوید باجواه» فرمانده ارتش پاکستان به چین سفر کرد. سفر عجولانه نخست وزیر پاکستان به ریاض دلایل مختلفی دارد که در این گزارش سعی داریم آن‌ها را بررسی کنیم.
عربستان تنها گزینه پاکستان برای رهایی از بحران اقتصادی
سفر مقامات پاکستانی به عربستان و چین بعد از سفر «مایک پامپئو» وزیر امور خارجه آمریکا به اسلام‌آباد انجام شد. پامپئو نتوانست مقامات پاکستانی را برای همراهی کامل با سیاست‌های واشنگتن قانع کند.
پاکستان که متوجه شده بود چون خواسته‌های آمریکا را برآورده نمی‌کند باید به فکر منابع مالی برای رهایی از مشکلات اقتصادی باشد و پیش بینی لازم برای دفاع در برابر فشارها و تحریم‌های احتمالی واشنگتن را در نظر بگیرد. فرمانده ارتش پاکستان در سفر به چین درباره پیشرفت کریدور اقتصادی این کشور نیز رایزنی کرد.
بحرانی ترین مشکل دولت جدید پاکستان، پرداختن بدهی های خارجی و حل مشکلات اقتصادی این کشور است و بر اساس نظر تحلیل‌گران، پاکستان برای کاهش برخی از این مشکلات، راهی جز مراجعه به صندوق بین‌المللی پول یا تکیه بر کمک مالی آمریکا ندارد.
عربستان و امارات متحده عربی تنها گزینه پاکستان برای تأمین نیازهای مالی بود و از طرفی همکاری نظامی با چین جنگ افزارهای مورد نیاز ارتش این کشور را تأمین می‌کرد. پاکستان می‌تواند با دریافت نفت رایگان یا ارزان از عربستان بخشی از نیازهای انرژی خود را برآورده کند همچنین ریاض می‌تواند به اسلام‌آباد کمک کند از بانک توسعه اسلامی وام دریافت کند.
عربستان‌سعودی پیش از این نیز با وام های خود به اقتصاد پاکستان کمک کرده است به عنوان مثال، سال 2014 درست پس از وام صندوق بین‌المللی پول به پاکستان، عربستان‌سعودی نیز وام یک میلیارد و 500 میلیون دلاری برای تقویت ارزش برابری روپیه پاکستان به این کشور داد.
مایک پامپئو، وزیر خارجه آمریکا در سخنانی با انتقاد تند علیه کمک‌های مالی صندوق بین‌المللی پول به پاکستان گفته اسلام‌آباد این کمک‌ها را صرف پرداخت بدهی‌های خود به چین میکند. آمریکا اجازه نمی‌دهد پاکستان از صندوق بین المللی پول وام دریافت کند.
تقریبا یک ماه بعد از روی کار آمدن دولت جدید پاکستان تحولات منطقه به ویژه جنوب آسیا به سرعت تغییر کرد. سیاست‌های خصمانه و یکجانبه دونالد‌ترامپ رئیس جمهور آمریکا و مواضع وی درباره افغانستان سبب نارضایتی برخی کشورها از جمله پاکستان و تشکیل اتحادهای تازه در منطقه شد.
وزارت دفاع ایالات متحده، کمک ۳۰۰ میلیون دلاری به پاکستان را به دلیل آنچه که آن را ناکامی اسلام‌آباد در برخورد قاطعانه با گروه‌های شبه‌نظامی و ستیزه‌جویان می‌خواند، قطع کرد. اوایل سال جاری میلادی نیز کنگره آمریکا کمک مالی ۵۰۰ میلیون دلاری صندوق حمایتی ائتلاف به اسلام آباد را متوقف کرده بود.
هماهنگی چین و عربستان برای سرمایه‌گذاری در پاکستان
«فواد حسین چودری» وزیر اطلاع رسانی پاکستان، بعد از سفر عمران‌خان به عربستان اعلام کرد ریاض به عنوان یک شریک جدید به پروژه بزرگ CPEC کریدور اقتصادی چین-پاکستان وارد شده و در این پروژه سرمایه‌گذاری میکند.
عربستان همیشه نقش کلیدی در روابط پاکستان و چین ایفا کرده است. عربستان به دنبال احداث یک مرکز بزرگ ذخیره و صادرات نفت در بندر گوادر است. چین بزرگترین خریدار نفت عربستان است و در عوض عربستان موشک‌های پیشرفته از چین دریافت میکند.
در آینده بندر گوادر تبدیل به بزرگترین ذخیره نفت عربستان خواهد شد و می‌تواند از این طریق به چین همچنین کشورهای آسیای مرکزی نفت صادر کند که این صادرات منافع مالی برای پاکستان به دنبال دارد.
سرمایه‌گذاری کشورهای مختلف در پروژه سی پک نقش مهمی در بازپرداخت وام و بدهی خارجی پاکستان دارد. پاکستان سعی دارد از دریافت وام توسط صندوق بین المللی پول رهایی پیدا کند. چین به یکی از بزرگترین خریداران نفت عربستان تبدیل شده و سعی دارد شرایط لازم برای واردات آسان نفت از بندر گوادر پاکستان را فراهم کند.
در واقع عربستان و چین منافع زیادی در پاکستان دارند و همکاری آن‌ها با این کشور بر اساس همین منافع تعریف می‌شود.
بحران اقتصادی مهمترین چالش دولت پاکستان
در شرایط فعلی حل بحران اقتصادی مهمترین چالش دولت پاکستان است و یکی از علت‌های سفر عمران‌خان نخست وزیر این کشور به عربستان نیز همین موضوع می‌باشد.
استفاده از ظرفیت عربستان فرصت خوبی است که پاکستان بتواند مشکلات مالی خود را حل کند اما باید توجه داشت که آیا ریاض بدون هماهنگی با واشنگتن به پاکستان کمک میکند یا این کمک‌ها سناریوی تازه سران کاخ سفید برای به دام انداختن اسلام‌آباد است.
شاه محمود قریشی وزیر امور خارجه پاکستان گفت: اسلام‌آباد برای برقراری روابط استراتژیک با چین و آمریکا بر سر دو راهی نیست و همه چیز بستگی به عملکرد واشنگتن دارد. حقیقت این است که پاکستان به دنبال قطع ارتباط با آمریکا نیست اما مجبور شده برای رهایی از فشارهای واشنگتن دست به اقداماتی بزند اما معلوم نیست که بتواند به کمک عربستان و چین مشکلات خود به ویژه بحران اقتصادی را حل کند.
