سلمان بن عبدالعزیز پادشاه عربستان با صدور فرمانی پادشاهی محمد بن سلمان را به عنوان ولیعهد و معاون رئیس شورای وزیران با حفظ سمت وزیر دفاع انتخاب کرد. این اولین بار از زمان مرگ ملک عبدالعزیز است که حکومت از پدر به پسر منتقل میشود، از زمان تأسیس پادشاهی آل سعود تخت و تاج از برادر به برادر منتقل می شده است.
پادشاه عربستان محمد بن نایف برادر زاده خود را از ولیعهدی و معاونت رئیس شورای وزیران و وزارت کشور برکنار کرد عبدالعزیز بن سعود بن نایف بن عبدالعزیز وزارت کشور را بعد از محمد بن نایف برعهده خواهد داشت و بندر بن فیصل بن بندر بن عبدالعزیز معاون سازمان استخبارات (اطلاعات) عربستان شده است. به مناسبت این تغییرات گفتگویی را با «طلال عتریسی» رئیس مرکز منطقه ای و مطالعات سیاسی اجتماعی دانشگاه لبنان انجام دادیم.
*دلایل برکناری محمد بن نایف و انتصاب محمد بن سلمان به ولیعهدی چیست؟
برکناری محمد بن نایف از ولیعهدی انتظار می رفت چرا که محمد بن سلمان از مدت ها پیش در پی تحقق این امر بود. وی خواهان ولیعهدی پیش از فوت سلمان بن عبدالعزیز بود و به همین منظور اخیرا به واشنگتن سفر کرد و دونالد ترامپ رئیس جمهوری آمریکا نیز از وی همچون پادشاهان و رؤسا استقبال کرد. محمد بن سلمان از زمان تصدی جانشین ولیعهدی، سعی داشت خود را یک شخصیت قدرتمند در عربستان نشان دهد و تصمیم به جنگ یمن نیز در همین راستا انجام گرفت. همه این اقدامات، مقدماتی برای ولیعهد شدن و سپس پادشاه شدن در آینده بود.
*این انتصاب با تغییر قانون اساسی صورت گرفته است. واکنش طیف نایف به این اقدام چه خواهد بود؟
در مورد واکنش خاندان محمد بن نایف باید بگویم گمان نمی کنم وی کاری انجام دهد و مخالفتی با برکناری خود داشته باشد یا به قیام و سرکشی روی بیاورد. رفتارهای اعتراض آمیز در خاندان عربستان سعودی مرسوم نیست و از سوی دیگر محمد بن نایف نیز عملا در داخل عربستان سعودی کنترلی بر اوضاع نداشته است.
*آیا این اقدام نوعی کودتای نرم که حمایت آمریکا را با خود همراه دارد نیست؟
بله آنچه در عربستان سعودی رخ داد به مثابه کودتا علیه محمد بن نایف بود و آمریکا نیز کاملا با این تغییر موافق بود. پیش از این اتفاق، تماس هایی میان سلمان بن عبدالعزیز و دونالد ترامپ صورت گرفت و طی آن از واشنگتن خواسته شد تا از ولیعهدی محمد بن سلمان حمایت کند زیرا وی پادشاه آینده سعودی خواهد بود. قرارداد چند صد میلیارد دلاری که در ریاض امضا شد نیز پاداش موافقت و حمایت آمریکا از ولیعهدی محمد بن سلمان بود.
*این انتصاب چه تغییراتی بر سیاست خارجی عربستان به ویژه در منطقه خواهد داشت؟
درباره سیاست خارجی عربستان سعودی در دوره ولیعهدی محمد بن سلمان باید بگویم که برخی از این سیاست ها ادامه پیدا خواهد کرد مثل تداوم جنگ یمن و ادامه تنش با ایران و محمد بن سلمان تلاش خواهد کرد خود را قدرتمندترین شخصیت نشان دهد و اینکه وی می تواند از طریق جنگ یمن و رویارویی با ایران و ایستادگی در برابر اهداف ایران، به عربستان سعودی جایگاه منطقه ای بدهد.
اما تغییری که در سیاست خارجی ریاض رخ خواهد داد به نظرم در رابطه با اسرائیل خواهد بود، دیدارها میان سعودی ها و اسرائیلی ها افزایش خواهد یافت و احتمال دارد شاهد محور عربستان سعودی، اسرائیل و آمریکا در مقابله با ایران و مقاومت باشیم.
محوری که از آن تحت عنوان محور اعتدال نام برده خواهد شد. عادی سازی روابط با اسرائیل از سوی عربستان سعودی شدت بیشتری خواهد گرفت و و من بر این باور هستم که افزایش روابط علنی با اسرائیل از شروط آمریکایی ها برای موافقت با ولیعهدی محمد بن سلمان بوده است.
*این انتصاب ارتباطی با سفر اخیر ترامپ به عربستان دارد؟
بله همانطور که پیش از این یادآور شدم عزل و نصب های اخیر در عربستان با موافقت آمریکا صورت گرفت، سعودی ها نمی توانند چنین تغییرات بزرگی را بدون موافقت و حمایت واشنگتن انجام دهند زیرا از واکنش های داخلی و خارجی هراس دارند.
آمریکا آماده تعامل با محمد بن سلمان است و برای وی اهمیتی ندارد که چه کسی در عربستان پادشاه است. برای امریکا مهم این است که روابط و منافع راهبردی واشنگتن حفظ شود. در مورد ترامپ باید گفت منافع وی در حال حاضر به کسب درآمد از طریق عربستان و امضای قراردادهای مختلف با این کشور خلاصه می شود لذا ما در آینده شاهد قراردادهای بیشتری میان واشنگتن و ریاض خواهیم بود.
