چین رهبری نظم تجاری جهان را بر عهده خواهد گرفت

ترامپ نامزد حزبی به شمار می آید که به پشتیبانی از نظام بازار آزاد و سیستم سرمایه داری مشهور است. ترامپ که خود یک سرمایه دار محسوب می شود، به همان گونه ای از جهانی شدن انتقاد می کند که «برنی سندرز» نماینده جناح چپ حزب دموکرات به درهای باز تجاری حمله می کرد. یک نمونه قابل تأمل در مخالفت ترامپ با تجارت آزاد، انتقاد او به پیمان نفتا(NAFTA) است که قرارداد تجارت آزاد بین کانادا، آمریکا و مکزیک محسوب می شود. انتقاد ترامپ به سازمان تجارت جهانی(WTO) هم که سمبل جهانی سازی اقتصاد محسوب می شود نمونه دیگری از مخالفت او با رژیمهای تجاری است که وی احساس می کند هزینه آنها را امریکا نباید بپردازد.

موضوعات مطرح شده مواردی بودند که در گفتگویی با پروفسور «سیمون رایش» استاد دانشگاه راتگرز ایالات متحده امریکا مورد بررسی قرار گرفت.

*با توجه به اینکه ترامپ از پیمان ترانس پاسیفیک خارج شد، آینده نظم تجاری آسیا را چگونه ارزیابی می کنید؟

شکی نیست که تصمیم دولت ترامپ جهت خروج از TPP نشان دهنده یک تغییر مهم در سیاست آمریکاست. یکی از مهمترین بخش های «کتاب کار واشنگتن» - توصیف اوباما از روند سیاست خارجی آمریکا-  تعهد به تجارت آزاد جهانی از جمله در آسیا در طی شش دهه گذشته است. نادیده گرفتن موقت این تعهد – همانطور که «دونالد ریگان» از اقدامات حمایت گریانه علیه شرکت های ماشین آلات، فولاد و خودرو ژاپن در دهه ۱۹۸۰ استفاده کرد – به عنوان مصلحت های موقت در نظر گرفته می شوند.

اما هدف همیشه بازگشت به تجارت آزاد جهانی بوده است. در مورد دولت ترامپ نمی توان پیش بینی کرد که آیا اقدامات حمایت گرایانه وی موقت خواهد بود یا خیر. دولت ترامپ یک تغییر مهم در سیاست را اعلام می کند که نیاز است صادرکنندگان آسیایی یک ارزیابی جدید و همه جانبه از آن داشته باشند. ارزیابی که صادرکنندگان آسیایی را به سمت ایجاد توافقات دوجانبه با ایالات متحده، روابط نزدیک تر با چین و ایجاد بازارهای جدید برای تولیدات آنها سوق می دهد.

*اوباما زمانی که پیمان ترانس پاسیفیک را امضاء می کرد، در مورد اهمیت این پیمان گفت: اجازه نمی دهیم نظم تجاری آسیا در قرن ۲۱ توسط رقبا مانند چین تنظیم شود. از سوی دیگر رئیس جمهوری چین اعلام کرد رهبری نظم جهانی را بر عهده می گیرد. آینده نظم تجاری نظام بین الملل را چگونه ارزیابی می کنید؟

رئیس جمهور چین در اجلاس جهانی اقتصاد اعلام کرد که چین رهبری نظم تجاری را در غیاب آمریکا بر عهده خواهد گرفت. چین بدون شک یکی از بزرگترین ذینفعان سیستم تجارت آزاد جهانی فعلی است. روابط تجاری و سرمایه گذاری این کشور در سراسر جهان در طی دو دهه گذشته به میزان قابل توجهی افزایش یافته است.  

سوددهی کم در داخل کشور و نیاز مداوم به مواد خام باعث شده چین فرصتهای تجاری سودآور را در سراسر جهان دنبال کند. جهت رسیدن به این هدف، دولت چین از سه طرح کلیدی صندوق جاده ابریشم، یک کمربند یک جاده و تشکیل بانک سرمایه گذاری زیرساخت آسیا استفاده می کند. رئیس جمهور اوباما جهت مقابله با چالش چین، بر این باور بود که آمریکا جهت حفظ رهبری خود بر سیستم تجارت آزاد باید هزینه های داخلی را تقبل کند. در مقابل ترامپ اعلام کرده است که این موقعیت را رها خواهد کرد و منافع اقتصادی آمریکا در اولویت قرار دارد (بر اساس سیاست اول آمریکا وی). وی خواهان حمایت از تولیدکنندگان داخلی در مقابل واردات کالاهای چینی است.

*آیا اقدامات امریکا به رهبری ترامپ به نظم تجاری جهانی آسیب می زند؟

در حال حاضر قضاوت در این مورد بسیار سخت است. تا امروز دولت ترامپ زمان زیادی را صرف صحبت در مورد آنچه می خواهد انجام دهد کرده و در مورد تغییرات اساسی که ایجاد می کند صحبت چندانی نداشته است. مثلا وی در مورد ناتو، ترک سیاست چین واحد، اصلاح برنامه سلامت و بهداشت اوباما تا کنون صحبت کرده و اقداماتی انجام داده است. دولت جدید مجبور است در برخی زمینه ها دیدگاه خود را تغییر دهد یا در مقابل مخالفت ها مقاومت و سازش نماید. متاسفانه در دولت جدید یک صدای واحد وجود ندارد. مثلا نظرات مساعد ترامپ در مورد روسیه بارها توسط «جیمز متیس» وزیر دفاع رد شده است.

باید گفت که عملکرد موثر و مثبت سیستم تجاری جهانی به آنچه رهبران سیاسی می گویند و انجام می دهند بستگی دارد. توجه بازارهای جهانی در طی روزهای گذشته به اجلاس گروه ۲۰ که متشکل از وزرای اقتصاد کشورهای عضو بود جلب شده بود. ایالات متحده آمریکا در اقدامی عجیب (که با گفته های دولت جدید متناقض بود) در بیانیه مشترک اجلاس که بر تجارت آزاد و مدیریت نظم تجاری جهانی بر اساس قانون تاکید دارد،  با دیگر هم پیمانان هم صدا شد. تاثیر روانی این اقدام قابل توجه است.

*آیا در نبود آمریکا امکان رهبری نظم جهان توسط قدرتهایی چون چین وجود دارد؟

بله همانطور که اشاره شد، چین به احتمال زیاد خلاء ایجاد شده را پر خواهد کرد. در حال حاضر نقشی که اتحادیه اروپا در تجارت بین الملل خواهد داشت مشخص نیست. این موضوع به نتیجه انتخابات چند کشور اروپایی – به ویژه فرانسه و آلمان - در سال جاری بستگی دارد. آنچه مشخص است این است که کشورهای اروپایی قطعا تعهد خود را به تجارت آزاد حفظ خواهند کرد. اما حتی در اروپا نیز شاهد رشد نارضایتی در مورد تجارت آزاد این کشورها با چین هستیم.

این یک موضوعی است که توجه چندانی تاکنون به آن نشده اما جناح راست ناسیونالیسم و پوپولیسم را در خیلی از کشورهای اروپایی تحریک کرده است. ناامنی اقتصادی موضوعی بسیار جدی در افکار عمومی کشورهای اروپایی است و مردم این کشورها بر این باورند که چین از طریق عملکردهای اقتصادی ناعادلانه باعث افزایش بیکاری و از دست رفتن مشاغل در اروپا شده است. بنابراین صرف نظر از نتایج انتخابات تعهد اروپا به تجارت آزاد در دوازده ماه آینده با مشکلاتی مواجه خواهد شد.

*ترامپ چه جایگزین احتمالی برای پیمانهای تجاری چون ترانس پاسیفیک و نفتا خواهد داشت؟ آیا اساسا او اعتقادی به رژیم های تجاری بین المللی که باعث گسترش نفوذ هژمونی امریکا می شود، دارد؟

ترامپ تاکنون تعهد خود را به توافقات تجاری دوجانبه آمریکا نشان داده است. این در حالی است که در مورد پیمانهای منطقه ای مانند نفتا اعلام کرده مذاکرات مجدد در مورد آنها را آغاز خواهد کرد.

باید گفت که بزرگترین مخالف اقدامات ترامپ کنگره با اکثریت جمهوریخواه است. جمهوریخواهان که اکثریت کنگره را تشکیل می دهند حمایت خود را از تجارت آزاد اعلام کرده و جریان های مالی را افزایش داده اند. جمهوریخواهان کنگره تا زمانی که ترامپ از خواسته های کنگره حمایت می کند با وی همکاری خواهند کرد مانند کاهش مالیات. اما باید گفت که  اصلاح برنامه بهداشت و سلامت که توسط ترامپ مطرح شده وجود شکاف بین جمهوریخواهان کنگره و ترامپ را آشکار نموده است.

این شکاف عمیق تر خواهد شد اگر ترامپ خواستار مذاکره مجدد پیمانهای منطقه ای شود  - موضوعی که باعث تضعیف تجارت آزاد شده و برای اجرایی شدن به تایید کنگره نیاز دارد.