بی‌بی‌سی در گزارشی برای پاسخ به سوالِ «چه اتفاقی در ترکیه رخ داده است؟» نوشت: غرب، چهار سال پیش، این کشور را یک نماد ارزیابی می‌کرد: کشوری دموکرات که برای عضویت در اتحادیه اروپا و رسیدن به توافق صلح با کُردها تلاش می‌کرد.
ترکیه در واقع کشوری با ثبات در منطقه‌ی پر تنش خاورمیانه بود. البته برخی از منتقدان بر این باورند که حتی همان تصویر با ثبات هم ظاهری بوده است. هفته گذشته سازمان «پروژه عدالت جهانی» ترکیه را از لحاظ اجرای قانون، از میان 113 کشور در رتبه نود و نهم قرار داد. این کشور بیشترین تعداد خبرنگاران بازداشت شده را به خود اختصاص داده است. حتی تحلیلگرانی که با آنها برای همکاری در نوشتن گزارشِ حاضر مصاحبه شد، از بیمِ بازداشت شدن، تمایلی به ذکر نام خود نداشتند.
معاون رئیس حزب دموکراتیک خلق‌ها (اچ‌دی‌پی) در مصاحبه با بی‌بی‌سی گفت: «این پایان دموکراسی است. ما دموکراسی زیادی نداشتیم؛ ولی همان میزان اندک هم به طور کامل از بین رفته است.»
آنچه در هفته پیش گذشت:
1. شهرداران شهر کردنشین «دیاربکر» به اتهام ارتباط با نیروهای «پ‌ک‌ک» بازداشت شدند.
2. 10 هزار نفر از کارمندان دولت به اتهام حمایت از مخالف سرسخت دولت ترکیه «فتح الله گولن» اخراج شدند. تعداد کارمندان اخراج شده در ترکیه از ماه ژوئیه تاکنون به 100 هزار نفر رسیده است.
3. حکم بازداشت 137 نفر دیگر از دانشگاهیان در آنکارا صادر شد. از ژوئیه تاکنون 37 هزار نفر بازداشت شده‌اند.
4. تغییراتی در قانون ایجاد شد که به «رجب طیب اردوغان،» رئیس‌جمهور ترکیه اجازه می‌دهد رؤسای دانشگاه‌ها را بدون مداخله اساتید انتخاب کند.
5. 15 رسانه دیگر تعطیل شدند. حدود 170 رسانه از ژوئیه تاکنون تعطیل شده‌اند.
6. سردبیر، کاریکاتوریست و دیگر کارمندان معروفترین و قدیمی‌ترین روزنامه ترکیه (جمهوریت) به اتهام حمایت از «پ‌ک‌ک» و «فتح‌الله گولن» بازداشت شدند.
7. سران و اعضای پارلمانِ بزرگترین حزب سیاسی ترکیه «اچ‌دی‌پی» به اتهام ارتباط با «پ‌ک‌ک» بازداشت شدند. حامیان این حزب بر این باورند که این اقدام برای خارج کردن اچ دی پی از پارلمان و افزایش قدرت اردوغان است.
8. دولت ترکیه، اینترنت بخش جنوب شرقی این کشور را قطع و استفاده از شبکه‌های اجتماعی را غیر ممکن کرد.
9. ارزش لیره نسبت به دلار به شدت کاهش یافت.
10. پس از اینکه رئیس پارلمان اتحادیه اروپا اعلام کرد «ترکیه از خط قرمز عبور کرده است،» نخست‌وزیر ترکیه در پاسخ گفت: «برادر ما اهمیتی برای خط قرمز شما قائل نیستیم. ما خط قرمزی بالاتر از خط شما رسم می‌کنیم.»
ستمگر یا ناجی؟
آیا ترکیه هنوز هم یک کشور دموکرات است؟ برای پاسخ دادن به این سوال بستگی دارد شما با کدام یک از طرفین در این کشورِ چند قطبی صحبت کنید. قربانیانِ پاکسازیِ پس از کودتا، چپگراها و منتقدان اردوغان بر این باورند که دموکراسی در ترکیه از زمانی که رئیس‌جمهور این کشور به اخراج مخالفان یا شکایت از آنها پرداخت، از بین رفت.
این در حالیست که حامیان اردوغان بر این باورند که شرایط کنونی ترکیه نسبت به گذشته بهبود یافته و تهدیدات گروه تروریستی داعش و پ‌ک‌ک کاهش یافته است. آنها معتقدند جهان غرب تصویر درستی از اردوغان و عملکرد وی ندارد. به گفته این گروه، تمام سیاستمداران فاسد هستند؛ اما دست‌کم اردوغان امکانات برابر از جمله مدرسه و بیمارستان در اختیار تمام مناطق کشور قرار می‌دهد.
در این گزارش آمده است: دولت ترکیه شب پانزدهم ژوئیه (25 تیر) را نماد بلوغ دموکراسی در این کشور می‌داند: بیش از 240 نفر برای مقاومت در برابر تانک‌ها و سران کودتا کشته شدند. آنها تصمیم گرفتند رهبر خود را از طریق رأی‌گیری انتخاب کنند نه از طریق کودتا.
اما این نوع دموکراسی هنوز هم با تنش و رقابت روبرو است. انتخابات آزاد است اما عادلانه نیست و اتحاد در مقابل کودتا لزوماً نشان‌دهنده اتحاد برای حمایت از دولت نیست. دولت بر رسانه‌ها سلطه دارد و به تهدیدِ رأی‌دهندگان متهم شده است.
تعداد رسانه‌هایی که از دولت حمایت نمی‌کنند به میزان قابل توجهی کاهش یافته است. البته ترکیه علی‌رغم تنش با آمریکا به دلیل حمایت واشینگتن از کُردهای سوریه، هنوز هم یکی از اعضای اصلی «ناتو،» سازمان پیمان آتلانتیک شمالی است. ترکیه به دلیل روابط تیره‌اش با بغداد از ائتلاف آزادسازی موصل نیز کنار گذاشته شده است.
ترکیه یکی از متحدان اصلی غرب است و جهان غرب نمی‌تواند آن را به راحتی کنار بگذارد. اما وقتی نوبت به دموکراسی می‌رسد، دو گروه در ترکیه در مقابل یکدیگر قرار می‌گیرند که هر کدام روایت خاص خود را از دموکراسی دارند. به نظر می‌رسد این دو گروه هرگز به توافق نخواهند رسید.
