دهه شصت قرن نوزدهم میلادی برابر با دهه هشتاد قرن سیزدهم هجری، سال‌های سرنوشت‌سازی برای افغانستان بود.
امیر دوست‌محمد خان شاه افغانستان در سال 1863میلادی برابر با 1280 هجری درگذشت و مدیریت بحران سال‌های سلطنتش را برای فرزندانش باقی گذاشت.
فرزندانش نه تنها که این بحران را مدیریت نکردند بلکه افغانستان را در بحران دیگری که عبارت از آغاز جنگ‌های داخلی بود، فرو بردند.
امیر محمدافضل خان، امیر شیرعلی خان و امیر محمداعظم خان فرزندان امیر دوست‌محمد خان و همچنین امیرعبدالرحمان خان فرزند امیر محمدافضل خان از بازیگران اصلی این بحران بودند.
ناصرالدین شاه قاجار شاه ایران و همچنین «سید جمال‌الدین اسدآبادی» نیز از بازیگران محوری این بازی به شمار می‌رفتند.
البته سید جمال‌الدین با توجه به وضعیت موجود، پای خود را از این بازی کشید و مدتی در یکی از مناطق قندهار گوشه‌نشینی اختیار کرد و کتاب «آئینه عارفان» را نوشت.
سید چندی صبر کرد تا شاید اوضاع بهبود یابد اما از آنجا که آرزویش برآورده نشد و همزمان با این، فشار مضاعف را نیز از ناحیه بازیگران این بازی احساس می کرد و حتی خطر جانی نیز برای سید متصور بود، با ناراحتی افغانستان را ترک کرد.
اما در این میان، فرزندان و نوه امیردوست محمدخان تا آخرین لحظه با هم دست و پنجه نرم کردند که در نخست به پیروزی امیر شیرعلی خان و در نهایت به پیروزی عبدالرحمان خان ختم شد.
در این گیر و دار، امیرمحمد اعظم‌خان شخصیت داستان ما به مدت یکسال به عنوان شاه افغانستان بر تخت نشست اما پس از چندی در سال 1868 میلادی توسط برادرش امیرشیرعلی خان شکست خورد و از قدرت به زیر کشیده شد.
کاملترین گزارش از داستان کشمکش فرزندان امیر دوست‌محمد خان، توسط یعقوب علی خوافی در کتاب پادشاهان متأخر افغانستان صفحه 399، «نورمحمد نوری» در کتاب گلشن امارت صفحه 279 و محمدیوسف هروی در عین الوقایع صفحه 76 ارائه شده است.
محمد مرادی در صفحه فیسبوک خود نوشت: این سه کتاب کمی پس از حوادث دهه شصت قرن نوزهم میلادی نوشته شده و جامع‌ترین منبع درباره وقایع سال‌های پر آشوب در افغانستان است.
چنانچه در بالا اشاره شد، امیر محمداعظم خان توسط امیرشیرعلی خان شکست خورد و تخت شاهی را از دست داد.
گفتنی است؛ از آنجا که امیر محمداعظم خان عرصه را بر خود تنگ دید و حامی دیگری سراغ نداشت به منظور کمک گرفتن از ناصرالدین شاه با فرزندش سردار محمدسرور خان و برادرزاده اش عبدالرحمان خان راهی تهران شد اما عبدالرحمان خان در وسط راه عموی خود را تنها گذاشت و به ترکستان رفت.
از قضای روزگار امیر محمد اعظم خان در مسیر تهران در منطقه «شاهرود» از توابع استان سمنان در سوم رجب سال 1286 هجری درگذشت...
