«مالک کایا» کارشناس ترکیه‌ای با اشاره به نفوذ ناتو و ایالات متحده آمریکا در ترکیه گفت: توجه به ماهیت فعلی و گذشته ترکیه لازم است. این کشور از سال 1952 به عضویت ناتو درآمده است. ناتو توافق نظامی بین کشورهای غربی به‌رهبری آمریکا است که عمدتاً برای نفوذ و بهعنوان بازوی آمریکا طراحی شده است. هرجایی که این کشور در بازی سیاسی خویش لازم داشته باشد، ناتو را وارد میدان بازی کرده است.
وی ناتو را عامل کودتاهای مختلفی در ترکیه دانست و اظهار داشت: متأسفانه ترکیه بهعنوان اولین و تنها کشور اسلامی به عضویت چنین سازمان نظامی در آمده است. ناتو تا به حال در ترکیه دست به کودتاهای مختلفی زده است. پیش از کودتای پانزدهم جولای در ترکیه پنج کودتای موفق و 9 کودتای ناموفق اتفاق افتاده است. کودتاهای موفق این کشور در راستای سیاستهای ناتو تغییراتی را به عمل آورده است.
کایا ترکیه را به‌دلیل وابستگی شدید نظامی به آمریکا و ناتو یک کشور کودتا نامید و افزود: ترکیه تا به حال همگام با سیاستهای آمریکا و ناتو در منطقه از جمله در عراق و سوریه عمل کرده و اردوغان مکرراً خود را بهعنوان یکی از متفقین استراتژیک آمریکا معرفی و در دو سال اخیر به آن مباهات کرده است. ترکیه یکی از سردمداران اصلی اجرای طرح «خاورمیانه بزرگ» آمریکا در منطقه بوده است.
وی طرح «خاورمیانه بزرگ» آمریکا را طرحی برای حداقل بیست کشور منطقه توصیف کرد و یادآور شد: آمریکا با بهره‌گیری از قدرت نظامی به‌دنبال تغییر مرزهای جغرافیایی حداقل 20 کشور از جمله مصر، سوریه، ترکیه، ایران، عراق، عربستان، سودان، لیبی و اکثر کشورهای اسلامی در منطقه بود؛ اما با قیام‌هایی که در منطقه انجام گرفت، آمریکا به این نتیجه رسید که به‌طور مستقیم توانایی مقابله با آنها را ندارد. بر این اساس این کشور سعی کرد با استفاده از ایجاد اختلاف کشورهای اسلامی، سیاست گام‌به‌گام خویش مبنی بر تغییر مرزهای کشورهای اسلامی را دنبال کند.
این کارشناس ترکیه‌ای نمونه‌هایی از سیاست آمریکا در منطقه را نام برد و بیان کرد: نمونه این سیاست آمریکا در عراق، سوریه و لیبی دیده می‌شود. بخش خودمختار اقلیم کردستان در عراق شکل گرفته است و به‌دنبال طرح استقلال این منطقه از عراق هستند. مقامات آمریکایی مکرراً اعلام کرده‌اند که در عراق احتمالاً سه کشور کردی، سنی و شیعی ایجاد خواهد شد. این سیاست آمریکایی در سوریه نیز پیاده می‌شود. متأسفانه اردوغان نیز همکاری نزدیکی در راستای اجرای سیاستهای آمریکایی داشته است.
وی به همکاری ترکیه و آمریکا تا قبل از زمان درگیری منافع طرفین اشاره و عنوان کرد: تا زمانی که میان منافع آمریکا و ترکیه درگیری پیش نیامده بود، همکاری طرفین تداوم داشت؛ اما همان‌طور که بشار اسد نیز در آغاز بحران سوریه گفته بود، بحران دیروز سوریه به بحران امروز ترکیه مبدل شده است، بدین ترتیب بحران سوریه از یک سال گذشته به بن‌بست رسیده است و بایستی این بحران گسترش می‌یافت تا راه خروجی برای آن پیدا می‌شد.
این کارشناس سیاسی مرزهای ترکیه را اولین راه خروج بحران سوریه خواند و اظهار داشت: نزدیک سه میلیون آواره سوری الآن در ترکیه جای گرفته‌اند. ترکیه از سال گذشته نیز وارد درگیری با کردهای کشور خود شده است. بر این اساس قدرت‌گیری کردها در عراق و سوریه موجب نگرانی مقامات ترکیه شده است. سر مقامات ترکیه تازه به سنگ خورده و آنها از گسترش بحران سوریه در داخل ترکیه هراس دارند.
وی درگیری آنکارا با کردهای سوری را اولین نقطه اختلافی آمریکا و ترکیه به شمار آورد و افزود: اولین اقدامی که ترکیه در جهت مقابله با گسترش بحران سوریه انجام داد، مقابله با کردهای سوریه و کوچاندن آنها به نقاطی دورتر از مرزهای ترکیه بود. درگیری آنکارا با کردهای سوری اولین نقطه اختلافی بین آمریکا و ترکیه است و ترکیه از همان موقع تصمیم گرفته که با عوامل مستقیم آمریکا در این کشور مقابله کند. گفتنی است که آمریکا در داخل ترکیه نیرویی تحت عنوان گروه فتح‌الله گولن ایجاد کرده و این گروه در حال هدایت سیاستهای آمریکا در ترکیه است، بهعنوان نمونه پشت‌پرده سقوط هواپیمای سوخوی روسی توسط ترکیه صرفاً اردوغان نبود و شاید وی تمایلی به رخ دادن چنین اتفاقی نداشت؛ بنابراین آمریکا با نیروهای خویش وضعیتی ایجاد کرده که اردوغان را در تنگنا قرار دهد.
کایا علت اتفاق چنین موضوعی را برای وادار کردن اردوغان به پیگیری سیاستهای آمریکا در سیاست داخلی و خارجی این کشور ارزیابی کرد و تأکید داشت: اردوغان با احساس خطر از این موضوع دست به تغییر نخست وزیری ترکیه زد و بر این اساس بن‌علی ییلدیریم به‌‌جای احمد داوداوغلو قرار گرفت. ترکیه با تغییر نخست وزیری اعلام کرد که در گذشته سیاستهای اشتباهی در این کشور اتخاذ شده که در حال حاضر تصمیم به ترمیم آنها گرفته است. یکی از این موضوعات اشتباه تنش مناسبات آنکارا با مسکو اعلام شد؛ لذا اردوغان طی نامه‌ای به پوتین از وضعیت تنش‌آلود ابراز پشیمانی و از این کشور معذرت خواهی کرد. جبران اشتباهات گذشته نیز در این نامه نوید داده شد.
وی خطر سقوط دولت اردوغان را عامل تنش‌زدایی ترکیه با همسایگان و روسیه توصیف کرد و ادامه داد: اردوغان می‌دانست که در صورت عدم حل‌وفصل مشکلات منطقه‌ای ترکیه با روسیه، ایران و سایر کشورهای منطقه، آمریکا توسط عوامل داخلی خویش در ترکیه اجازه تداوم دولت اردوغان را نخواهد داد. به نظر می‌رسد که عادی‌سازی مناسبات ترکیه با رژیم صهیونیستی نیز به‌منظور عدم حساسیت آمریکا از اقدامات اخیر ترکیه به انجام رسیده است.
این کارشناس ترکیه‌ای شورای عالی ارتش ترکیه را اولین نقطه‌ای دانست که اردوغان به‌صورت محرمانه تصمیم به تصفیه آن از گروه فتح‌الله گولن گرفته بود و یادآور شد: بر این اساس تصمیم به اخراج 240 نفر از فرماندهان ارتش که وابستگی مستقیم به گروه فتح‌الله گولن داشتند، گرفته شده بود. این موضوع مربوط به قبل از کودتای نظامی پانزدهم جولای بود؛ اما اقدامات اردوغان باعث شد که طرح کودتایی که برای ماههای آینده پی‌ریزی شده بود، زودتر از زمان پیش‌بینی‌شده به انجام رسد.
وی با اشاره به نقش CIA در کودتای پانزدهم جولای عنوان کرد: فتح‌الله گولن بهعنوان عامل اصلی کودتا با حمایت CIA کودتای پانزدهم جولای را به انجام رساند. رسانه‌های ترکیه اعلام کردند که هشت نفر از مسئولین عالی CIA در شب کودتا در یک کلیسا مستقر شده بودند و از آنجا کودتا را هدایت می‌کردند؛ اما زمانی که مشاهده کردند کودتا با شکست مواجه شده، همان شب به‌‌وسیله هلی‌کوپتر به یونان فرار کردند. بعداً این هشت نفر تحت عنوان فرماندهان ارتش معرفی شدند، این در حالی بود که آنها در واقع عوامل CIA بودند و هشت نفر از فرماندهان ارتش آنها را برای سرپوش گذاشتن به دخالت CIA همراهی می‌کردند. در نهایت نیز همان فرماندهان ارتش مطرح شدند و نامی از عوامل CIA برده نشد.
این کارشناس مسائل ترکیه کودتای پانزدهم جولای را دارای آثار ایجابی قلمداد کرد و افزود: وقوع این کودتا گرچه برای ترکیه ضربه‌هایی وارد ساخته که از جمله آن می‌توان به جان دادن حدود 240 نفر از شهروندان ترک، بمباران پارلمان این کشور و آسیبهای اقتصادی اشاره کرد؛ اما این کودتا برای اردوغان خیروبرکتی به‌همراه داشته که در حال حاضر نیز تداوم دارد. دولت ترکیه تا به حال قادر به تصفیه مستقیم عوامل گولن از قوه قضائیه، ارتش و ادارات نبود؛ اما الآن کودتا بهانه لازم را فراهم آورده است. حکومت هرکسی را که بهعنوان مخالف خویش قلمداد کند، می‌تواند وی را تحت عنوان عضویت در گروه تروریستی فتح‌الله گولن از کار برکنار سازد. سرمایه‌های کلان فتح‌الله گولن نیز که حدود 100 میلیارد دلار تخمین زده می‌شود، در اختیار دولت قرار خواهد گرفت.
وی آمریکا و ناتو را مانع تغییر سیاستهای آنکارا معرفی کرد و اشاره داشت: ناتو و آمریکا در ترکیه دارای 29 پایگاه نظامی هستند که 14 پایگاه از این پایگاه‌ها در اختیار آمریکا است. دولت ترکیه از اکثر این پایگاه‌ها اطلاع کافی ندارد. بر این اساس آمریکا و ناتو اجازه نخواهند داد که اردوغان مستقلاً سیاستهایی را خلاف جهت سیاستهای آمریکا در ترکیه اعمال کند.
