در صورتیکه کودتای جمعهشب ترکیه با موفقیت همراه میشد، یکی از بازندگان و متضرران از سرنگونی «رجب طیب اردوغان» رئیسجمهوری این کشور، بهیقین معارضان مسلح سوری میشد که از تقریبا 6 سال پیش تحت لوای دولت آنکارا به شورشی مسلحانه و خونین علیه نظام قانونی دمشق اقدام کرده است.
در همین راستا، روزنامه «الاخبار» در گزارشی به قلم «عبدالله سلیمان علی» نوشت: گروههای مسلح سوریه با وجود پیشینه و و ابستگیهای مختلف، پس از کودتای نافرجام در ترکیه، از روابطشان با دولت ترکیه و احساس انزوای خود در صورت موفقیت کودتا پرده برداشتند. با وجود اینکه کلمه دموکراسی در بیانیههای تبریک جناحهای معارض به چشم دیده نمیشد، ولی گروه «احرار الشام» با اعلام «همبستگی روحی با دولت ترکیه» بعد گستردهای داده است که از سوی فراتر رفته و همه جهان را فراگرفته است.
دیگر، بر کسی پوشیده نیست که مرزهای سوریه و ترکیه برای گروههای مسلح سوری به مثابه بند ناف جنین است که زندگیشان بر آن گره خورده است. طبیعی است شب کودتای نظامی، اوج تهدید برای این گروهها بود؛ چرا که سرنوشت آنها، مانند وابستگی جنین به مادر، به سرنوشت ترکیه گره خورده است. از همین منظر است که برخی بیانیههای صادر شده از طرف معارضان سوری دارای عواطف خاصی بوده است که ماهیت ارتباط نه تنها مادی بین مادر و فرزند بلکه بعد معنوی آن را نشان میدهد.
«جنبش الأحرار»، شب کودتا را «شبی از شبهای سرنوشتساز ،که ساعتهایش بسی دشوار و سخت گذشت»، توصیف کرده است. ولی گروه «اهل العلم فی الشام»، که انجمن گروهی از حقوقدانان بزرگ سوریه هستند و توسط «عبدالله المحیسنی»، «مصلح العلیانی» (سعودی الاصل) و «ابوماریا القحطانی» (عراقیالاصل) رهبری میشود، شب کودتا را اینگونه توصیف کرد: «شبی سیاه و تاریک بر ملت مسلمان گذشت، که قلبها به گلوگاه رسید و کسانیکه که عاشق دین و ملت خود هستند در این شب تا صبح بیدار ماندند.» لازم به ذکر است که القحظانی از رهبران «جبهة النصره» است و در فهرست تروریستی آمریکا قرار دارد.
بیشتر گروهها مانند جیش الاسلام و گروه «الفصائل الثوریة»، که متشکل از حدود 50 گروه معارض مسلح است و عمدتا در حلب مستقر هستند، دلیل احساس دردناک خود را در شب کودتا، پشتیبانی دولت ترکیه از آنها را عنوان کردند. با وجود اینکه احرار الشام به دلیل ارتباط نزدیک و عمیق با ترکیه، بیشترین بهره را از دولت این کشور برده است، فقط به اعلام حمایت از اردوغان اکتفا نکرد، بلکه فراتر از آن پیش رفت و از «همبستگی معنوی خود با ترکیه» سخن گفت. این گروه، ترکیه را با اوصافی وصف کرد که هرگونه شک و تردید درباره روابط دوجانبه و بهویژه روابط جناح سیاسی آن- که بیانیهای درباره کودتای نافرجام صادر کرد- با دولت ترکیه را از بین برد و نشان داد این روابط فراتر از همه انتظارات است.
گروههای معارض سوری پیشین، به سخن گفتن از نقش ترکیه در حمایت از آنچه که «انقلاب سوریه» خواندند، اکتفا کردند. همانگونه که در بیانیه «جیش الاسلام» ذکر شده، «پیروزی ترکیه بخشی از پیروزی سوریه است.» در بیانیهای، که شاخه سیاسی جیش الاسلام، صادر کرده، از «ترکیه به عنوان امید امت اسلامی در تمام جهان» یاد شده و در آن ابراز امیدواری شده است «ترکیه همچنان به نقش تاریخی خود در پیشبرد امنیت و آرامش در منطقه ادامه دهد.» به نظر میرسد تأثیر «اخوان المسلمین» در این عبارات بسیار واضح و روشن است. اخوان نسبت حالت شبهانزوای خود، که آنکارا در آن نقش بسزایی دارد و یکی از عوامل از دست دادن مرکزیت آنها در منطقه بشمار میرود، را نادیده میگیرد. بطوریکه چند روز پیش از کودتای ترکیه، اخوان نسبت به اصلاح و تعدیل برخی سیاستهای سابق اشتباه خود، به صورت گستردهای وارد عمل شدند.
موضوع قابل توجه این است که اغلب این گروههای معارض سوری علیرغم وجود وابستگیها و ایدئولوژیهای مختلف، که ادعا میشود وابسته به گروه موسوم به «ارتش آزاد سوریه» هستند و برخی دیگر به گروه «السلفیة العلمیة» و « السلفیة الجهادیه» وابسته هستند، نسبت به عدم کاربرد کلمه دموکراسی در بیانیههای خود - که در آن به متحد خود یعنی دولت ترکیه پس از شکست کودتا تبریک گفته بودند-، توافق نظر داشتند، و این عبارت در هیچ یک از بیانیهها ذکر نشده بود. این امر برای «احرار الشام» و «تجمع اهل العلم» واضح و روشن است چرا که آنها نیز مانند گروههای ترویستی داعش و جبهة النصره واژه دموکراسی و منادیان آن را تکفیر کردهاند. لازم به ذکر است این نگرش تکفیری جبهة النصره، نزد دولت آمریکا، که همچنان از این جنبش درقبال درخواستها برای گنجاندن آن به فهرست تروریستها حمایت میکند، تفاوت چندانی ندارد.
با وجود اینکه «جبهة النصرة» در «شب کودتا» سکوت اختیار کرد ولی «ابامحمد المقدسی»- شیخ اردنی، که یک مرجع کلیدی جریانی بزرگ در این جناح است، گفت «توجه به پناهندگان و مستضعفان بر مصلحت وحدت اولویت پیدا نمیکند». المقدسی افزود با توجه به اینکه رجب طیب اردوغان، رئیسجهموری ترکیه، «قانون اسلامی را اجرا نمیکند و از کفار حمایت میکند»، پس «یک مستبد سکولار» است که حمایت از وی جایز نیست، بهویژه اینکه مشارکت و همکاری ترکیه با ائتلاف بینالمللی، تنها علیه گروه ترویستی داعش محدود نمیشود بلکه همانطور که وی گفته است جبهه النصره را نیز شامل میشود.