دو ماه پیش، یک تحقیق انجام شده در آمریکا به بررسی عواملی پرداخت که فرانسه و بلژیک را در معرض حملات تروریستی گروه‌های افراطی قرار می‌داد.
«ویلیام مک‌کانتس» و «کریستورفر میزرول»، محققان اندیشکده «بروکینگز» در این تحقیق عنوان کردند که علاوه بر شبکه‌های گروه تروریستی داعش در اروپا و ضعیف بودن نظام امنیتی در فرانسه و بلژیک، یک عامل دیگر هم باعث می‌شود که این کشورها بیشتر در معرض خطر باشند: فرهنگ سیاسی فرانسوی.
محققان استدلال کرده‌اند که شدت اعمال رویکرد سکولاریسم فرانسوی در مقایسه با رویکرد انگلیسی بیشتر است. به عنوان مثال، دو کشور بلژیک و فرانسه تنها کشورهایی هستند که حجاب کامل را در مدارس ممنوع اعلام کرده‌اند. شاید این، عاملی باشد که این کشورها را بیشتر در معرض خطر قرار می‌دهد.
«مک کانتس» و «میزرول» در این مطالعه همچنین نقش یک عامل فرعی مهم دیگر را هم مورد تأکید قرار داده‌اند: تعامل بین شهرنشینی و بیکاری جوانان. هنگامی که میزان شهرنشینی بین 60 تا 80 درصد و میزان جوانان بیکار بین 10 تا 30 درصد است، پیوستن به جنبش افراط گرایی افزایش می یابد، که البته این شرایط به خصوص در کشورهای فرانسه زبان قابل مشاهده است.
علاوه بر این، نگاهی به ملیت و برخی ویژگی‌های جمعیت‌شناختی عاملان حملات اخیر تروریستی نیز می‌تواند آشکارکننده الگوی دیگری برای تبیین دلایل آسیب‌پذیر بودن این کشورها در برابر حملات تروریستی فراهم آورد. به عنوان مثال در سوابق ارتکاب جرم، دامنه سنی و ملیت برخی از عاملان این حملات می‌توان الگوهای مشابهی مشاهده کرد.
این گزارش نگاهی است اجمالی به برخی از ویژگی‌های عاملان حملات اخیری که در اروپا و آمریکا انجام شده است.
حمله به دفتر هفته‌نامه «شارلی‌ابدو»
روز 7 ژانویه سال 2015، ساعت 11:30 صبح به وقت محلی، برادران «کوشانی» (شریف و سعید) به دفاتر مجله هزل‌نویس فرانسوی «شارلی‌ابدو» حمله کردند و 11 نفر را در این ساختمان کشته و 11 نفر دیگر را زخمی کردند. این حملات با چندین حمله مرتبط دیگر در منطقه «ایل-دو-فرانس» در شمال کشور فرانسه، طی روزهای بعد (تا 9 ژانویه) ادامه یافت. در مجموع حملات این چند روز 17 نفر کشته و 22 نفر زخمی شدند.
برادران «کوشانی» که تبار الجزایری داشتند و هر دو شهروند فرانسه بودند در اوان کودکی بعد از خودکشی مادرشان، یتیم و به پرورشگاهی در شهر «رن» فرانسه سپرده شدند.
هفته نامه فرانسوی «لوپوئن» در زمان وقوع حملات «شارلی‌ابدو» گزارش داده بود که این دو برادر تابستان سال قبل از سوریه به فرانسه بازگشته بودند. (نقل از رادیو فردا، 23 دی‌ماه 1393) خبرگزاری آسوشیتدپرس هم نوشته بود که «شریف کواشی» در سال 2008 به اتهام اعزام تروریست‌ها به عراق، محاکمه و به 18 ماه زندان محکوم شده بود (همان منبع)
به دلیل همین سوابق این دو برادر بود که «سرگئی لاوروف»، وزیر خارجه روسیه در مصاحبه‌ای در 12 ژانویه، انگشت اتهام در ریشه‌های این حملات تروریستی را به سمت غرب نشانه رفت. لاوروف گفت: «دو برادری که به دفتر نشریه پاریس حمله کردند تروریسم را در سوریه و با پیکار در کنار کسانی که برای براندازی بشار اسد می‌جنگند، یادگرفته بودند – یعنی همان هدفی که شریکان غربی ما از آن حمایت می‌کنند.» (ایتارتاس، 12 ژانویه 2015)
روزنامه آمریکایی «هافینگتون‌پست» هم در مقاله‌ای به ریشه‌یابی زیربناهای فکری این حادثه پرداخته و وهابیت سعودی‌ها را «سرچشمه تروریسم» معرفی کرده بود.
در این مقاله به تاریخ 20 ژانویه 2015، آمده است: «حملات تروریستی وحشتناک به هفته‌نامه 'شارلی‌ابدو' در پاریس به گمانه‌زنی‌هایی منجر شده مربوط به اینکه این قاتلان –شریف و سعید کوشانی – حمله‌کنندگان خودانگیخته بوده‌اند یا با مغز متفکران داعش یا رقیب آن، القاعده، ارتباط داشته‌اند. اهمیتی ندارد پیوند سازمانی آنها با کدام گروه در نهایت واقعی از آب در بیاید، یک چیز مشخص است: سرچشمه افراط‌گرایی مروج و مشروعیت‌بخش به این خشونت‌ها در نسخه تندروانه وهابیت مستقر در عربستان سعودی، قرار دارد. و اگر دنیا می‌خواهد این افراط‌گرایی خشونت‌بار را سرکوب و مضمحل کن، بایستی با این میزبان و تسهیل‌کننده اصلی مقابله کند.» (هافینگتون‌پست، 22 مارس 2015)
«حمله در قطار آمستردام به پاریس»
«ایوب الخزانی»، 26 ساله و مراکشی‌الاصل، روز 21 اوت سال 2015، به سمت مسافران قطار سریع مسیر آمستردام به پاریس حمله و 3 نفر را زخمی کرد. اما او قبل از اتمام عملیات توسط سایر مسافرین مهار شد. «الخزانی» حامل 270 گلوله، مسلسل و یک بطری بنزین بود.
«الخزانی»، تا سال 2014 در اسپانیا زندگی می‌کرد، اما بعد از آن از طریق فرانسه به سوریه سفر کرد. وی همچنین 10 مه سال 2015 از طریق برلین به ترکیه سفر کرده بود، جایی که گروه‌های تروریستی از آن به عنوان مسیری برای رسیدن به سوریه استفاده می‌کنند.
وی بعد از مدتی به فرانسه بر‌می‌گردد.
«حملات تروریستی پاریس نوامبر 2015»
تیراندازی یک مرد مسلح به سلاح کلاشنیکف در رستورانی پر ازدحام در شهر پاریس فرانسه در ساعت‌های پایانی روز 13 نوامبر سال 2015 آغازگر حملات تروریستی هماهنگی بود که جمعاً به کشته شدن 130 و زخمی شدن 368 نفر دیگر منجر شد.
پس از این تیراندازی دست‌کم دو انفجار در نزدیکی ورزشگاه «استادو فرانس»، جایی که مسابقه فوتبال بین آلمان و فرانسه در حال برگزاری بود، به وقوع پیوست. پس از آن هم دو مرد مسلح به شرکت‌کنندگان در یک کنسرت موسیقی شلیک کردند.
پلیس فرانسه، ساعت‌ها بعد، اعلام کرد که حملات تروریستی دست‌کم در هفت نقطه پاریس به وقوع پیوسته است.
یازده عضو داعش که همگی شهروندان اتحادیه اروپا و اکثراً دارای تبار مراکشی بودند، این حملات را انجام دادند. چند نفر از آنها از جمله «عبدالحمید اباعود»، مغر متفکر این حملات، به سوریه سفر کرده و در آنجا افراطی شده بودند.
«عبدالحمید اباعود»
«عبدالحمید اباعود»، مغز متفکر حملات بود که چند ماه بعد از حملات پاریس، در جریان عملیات پلیس در محله «سنت‌دنیس» در بلژیک کشته شد. «اباعود» زاده شهر «آندرلشت» بلژیک، واقع در شهرستان بروسل در منطقه بروکسل بود. پدرش «عمر»، سال 1975 از مراکش به بلژیک مهاجرت کرده بود. «عبدالحمید» قبل از حملات پاریس به دلیل فعالیت‌هایش برای جذب تروریست برای عملیات در سوریه، تحت پیگیرد بین‌المللی قرار داشت. (فایننشال‌تایمز، 20 نوامبر 2015) نام وی بین سالهای 2010 و 2011 در چندین پرونده کیفری در بلژیک مطرح شده است. شواهدی هم در اینکه وی مشروبات الکلی می‌نوشیده موجود است (بی‌بی‌سی، 22 نوامبر 2015 و اسکای‌نیوز، 4 جولای 2016)
«صلاح عبدالسلام»
وی که اصالتاً مراکشی بود، شهروند فرانسه و زاده بلژیک بود. برادرش در مصاحبه‌ای گفته که او الکل می‌نوشیده اما قبل از حملات پاریس آن را ترک کرده بود. (بی‌بی‌سی، 22 نوامبر 2015 و اسکای‌نیوز، 4 جولای 2016) وی بعد از آنکه چهار ماه متواری بود، در تاریخ 18 مارس سال 2016، دستگیر و روز 21 آوریل در بروسل به اتهاماتی در ارتباط با تروریسم محکوم شد.
برادرش، «ابراهیم عبدالسلام»، 31 ساله هم در حملات پاریس مشارکت داشت که خودش را در جریان حمله به رستورانی در پاریس منفجر کرد.
«شکیب اکرو»
وی فردی بود که با استفاده از کمربند انفجاری خود را در جریان حمله پلیس به محله «سنت‌دنیس» منفکر کرد. «شکیب اکرو» سومین فرد حمله‌کننده به رستوران در پاریس بود. وی که 25 سال داشت، مراکشی‌تبار بود، اما در بلژیک زاده شده و در سال 2013 به سوریه سفر کرده بود. هشت هفته پس از عملیات پاریس، در جریان عملیات پلیس کشته شد.
«عمر اسماعیل مصطفی»
وی درست هشت روز قبل از جشن تولد سی سالگی‌اش خودش را بعد از تیراندازی و کشتار در «تئاتر بتکلان» در روز 13 نوامبر سال 2015 در پاریس منفجر کرد. از روی یکی از انگشتانش، در سالن تئاتری که 89 نفر در آن کشته شدند، شناسایی شد.
«عمر اسماعیل مصطفی»، زاده محله فقیرنشین «کورکورنس» در جنوب فرانسه بود و بین سالهای 2004 تا 2010 در هشت فقره اتهام مجرم شناخته شده، اما هرگز راهی زندان نشده بود.
بعد از سال 2010، ظاهراً راهی سوریه شد و مدتی را هم در الجزایر گذارند. یک مقام ارشد ترکیه، 27 آوریل 2016 به رسانه دولتی بی‌بی‌سی گفت که او ظاهراً سال 2013 وارد ترکیه شده بود.
«سامی عامیمور»
28 ساله و زاده فرانسه بود که در حملات پاریس خودش را در سالن «تئاتر بتکلان» منفجر کرد. تا سال 2012 به عنوان راننده اتوبوس در پاریس کار می‌کرد اما بعد از آن به «رقه» در سوریه سفر کرده و در آنجا به گروه تروریستی داعش پیوسته بود. وی بعد از مرگش، در گوری بی‌نام و نشان دفن شد. (بی‌بی‌سی، 27 دسامبر 2015)
«فواد محمد عقاد»
یکی دیگر از عاملان انتحاری در سالن «تئاتر بتکلان» بود که روز 13 نوامبر سال 2015 در سن 23 سالگی کشته شد. وی که اهل «استراسبورگ» در شرق فرانسه بود سال 2013 به سوریه سفر کرده و در آنجا به داعش پیوست. «محمد فواد عقاد» فرزند یک پدر و مادر مراکشی بود که در سال 2007 از یکدیگر جدا شدند.
«احمد المحمد»
اولین نفر، از میان سه نفری بود که خودش را در کنار ورزشگاه «استادو فرانس» منفجر کرد. در محل کشته شدن وی، گذرنامه‌ای با نام وی یافت شد که او را 25 ساله و از شهر «ادلب» سوریه معرفی می‌کرد. منابع مختلف، بعداً گفتند که این گذرنامه جعلی بوده و یک مهاجر سوری نیز صاحب گذرنامه‌ای با همین اسم و اطلاعات، اما با عکس متفاوت است.
«بلال حدفی»
«بلال حدفی» 20 ساله و شهروند فرانسه یکی از کسانی نام گرفت که در حمله در مجاور ورزشگاه «استادو فرانس» کشته شد. دیلی‌میل، 18 نوامبر سال 2015، از قول مادر «حدفی» گزارش داده که وی تا یک ماه قبل از انجام حملات پاریس، مشروب می‌نوشیده و سیگار می‌کشیده است. (دیلی‌میل، 18 نوامبر 2015)
«حسنا بوالحسن»
دختر خاله «عبدالحمید اباعود» و دارای تبار مراکشی بود که در جریان عملیات پلیس برای دستگیری «عبدالحمید اباعود» خودش را منفجر و از ساختمان به بیرون پرتاب کرد. وی هنگام کشته شدن 26 سال داشت.
بعد از وقوع حملات پاریس بود که حتی رسانه‌های غربی هم به نحوی گسترده به انتقاد از نقش وهابیت سعودی در ترویج موج تروریسم و خشونت در سراسر جهان پرداختند؛ چنانکه خبرگزاری رویترز در گزارشی به تاریخ 17 نوامبر 2015 با تیتر «حملات پاریس معمای وهابیت سعودی را به مدار توجه آورد»، وهابیت را عامل حملات پاریس دانست.
اما شاید یکی از تندترین انتقادها را در آن زمان روزنامه نیویورک‌تایمز در تاریخ 21 نوامبر سال 2015 علیه عربستان منتشر کرد. در این مطلب آمده بود: « «عربستان همان داعشی است که خودش ساخته است.»
«داعش سیاه، داعش سفید. اولی، گلو می‌برد، می‌کشد، سنگسار می‌کند، آثار مشترک بشری را تخریب می‌کند و آثار باستانی و زنان را تحقیر می‌کند. دومی، لباس‌های بهتری پوشیده و مرتب‌تر است، اما همین کارها را انجام می‌دهد.» (منبع)
«تیراندازی 2015 سن‌برناردینو»
این حمله در تاریخ 2 دسامبر سال 2015 اتفاق افتاد، هنگامی که «رضوان فاروق» 28 ساله و همسرش «تشفین مالک» 29 ساله با حمله به یک گردهمایی در شهر سن‌برناردینو، 14 نفر را به ضرب گلوله کشته و 22 نفر دیگر را زخمی کردند.
«رضوان فاروق»، متولد شهر «شیکاگو» در ایالت «ایلینوی» بود که در زمان حمله، شهروند آمریکا بود. والدین «فاروق»، از پاکستان به آمریکا مهاجرت کرده بودند. وی در خانواده‌ای با شرایط نامناسب روحی بزرگ شده بود و چندین بار قبل از انجام این تیراندازی به عربستان سعودی سفر کرده بود.
«تشفین مالک»، هم اصالتاً زاده پاکستان بود اما بخش زیادی از عمرش را در عربستان گذراند. آشنایی «فاروق» و مالک در عربستان در سال 2014 اتفاق افتاد و به ازدواج آنها منجر شد. شواهدی از شرکت «تشفین مالک» در برخی از مراکز آموزش وهابیت در پاکستان وجود دارد (نیویورک‌تایمز، 7 دسامبر 2015)
بعد از این تیراندازی، یک بار دیگر بی‌توجهی مقامات کاخ سفید به نقش آموزه‌های وهابیت سعودی در افراطی شدن این زوج، انتقاد رسانه‌ها را به همراه داشت. به عنوان مثال، شبکه خبری «سی‌بی‌سی»، 8 دسامبر سال 2015 از عدم اشاره «باراک اوباما»، رئیس‌جمهور آمریکا به نقش عربستان در افراطی‌شدن آنها اینطور انتقاد کرد: «اوباما درباره مسیری که این مرد و همسرش را به افراط‌گرایی کشانده بود صحبت کرد اما حتی یک کلمه هم از پادشاهی افراط‌پروری که این زن زاده شده در پاکستان بخش اعظم عمرش را در آنجا گذرانده بود، نگفت. او، به علاوه به برخی از حقایقی که عربستان باید با آنها مواجه شود هم اشاره‌ای نکرد.»
«حملات تروریستی بروکسل»
صبح 22 مارس سال 2016، سه حمله هماهنگ در بلژیک به وقوع پوست؛ دو حمله در فرودگان بین‌المللی «زاونتم» و حمله دیگر در ایستگاه قطار شهری در محله «مائلبیک» بروکسل، در نزدیکی اتحادیه اروپا. مجموعاً پنج نفر عاملان این حمله بودند، که سه نفر از آنها با حمله انتحاری کشته شدند و دو نفر دیگر در هفته‌های بعدی دستگیر شدند.
برادران البکراوی
«ابراهیم» و «خالد» البکراوی، قبل از آنکه صبح 22 مارس خودشان را همراه با 31 نفر دیگر منفجر کنند، سارقان بانکی بودند. پدر آنها از مراکش به بلژیک مهاجرت کرد و آنها در محله «لائکن» در شمال غرب بروسل بزرگ شدند. «خالد» بنا به گزارش روزنامه نیویورک‌تایمز، در پاییز سال 2009، دست کم در چهار فقره سرقت خودرو و دزدی از بانک مشارکت کرده بود.
برادرش ابراهیم البکراوی هم در سال 2010 اقدام به زد و خورد با پلیس برای سرقت از بانکی در مرکز بروکسل کرد. وی اوت سال 2010 به 9 سال در زندان محکوم شد اما بعداً در اکتبر 2014 مورد عفو قرار گرفت.
روز حمله به بروکسل، ابراهیم، خودش را در فرودگاه و خالد در ایستگاه قطار خودش را منفجر کرد.
نجیم عشروای
نجیم عشراوی، تروریست مراکشی – بلژیکی بود که در فرودگاه «زاونتم» خودش را منفجر کرد. وی در «اجدیر»، یکی از شهرهای کوچک مراکش به دنیا آمد و در شهر «شئربک» بروسل، بزرگ شد. نجیم، تا پایان سال 2012، پنج سال بود که در فرودگاه بروکسل کار می‌کرد. وی برادر «مراد عشراوی»، برنده مدال طلای مسابقات تکواندو اروپا است.
محمد عبرینی
شهروند مراکشی‌تبار که یکی از برنامه‌ریزان و مجریان حملات پاریس و همچنین بمب‌گذاری در فرودگاه بروسل بود. او یکی از دوستان صلاح عبدالسلام و ابراهیم عبدالسلام از عاملان حملات پاریس بود. محمد عبرینی برای گروه تروریستی داعش در سوریه جنگیده است.
اسامه کرایم
تبعه سوئدی سوری‌الاصل است که به «خالد البکراوی» در بمب‌گذاری مترو کمک کرد. وی در سوریه جنگیده و دیگران را به سفر به این کشور تشویق کرده است.
«تیراندازی به باشگاه شبانه اورلاندو»
عمر متین
عمر متین، روز 12 ژوئن سال 2016 با حمله به یک باشگاه شبانه در شهر اورلاندو در ایالت فلوریدا، 49 نفر را کشت و 53 نفر دیگر را زخمی کرد.
«متین» که در زمان این حمله 29 سال سن داشت، والدین افغان‌تبار داشت. «متین»، به گزارش آسوشیتدپرس و واشنگتن‌پست، از کودکی خشن و سو‌ءاستفاده‌گر و با اشتغال ذهنی درباره مسائل جنسی و خشونت توصیف شده است.
متین نیز سال 2011 و 201 به عربستان سعودی سفر کرده است.
حمله 2016 نیس
«محمد الحویج بوهلال» با تابعیت دوگانه تونسی-فرانسوی، سوار بر یک کامیون وارد محوطه جشن ملی فرانسه شد و مردم را زیر گرفت. در مجموع 84 نفر در این حمله کشته و 202 نفر مجروح شدند.
«ولید همو» پسرعموی همسر سابق «بوهلال» در خصوص رفتار و اعمال وی با روزنامه «مِیل‌آنلاین» مصاحبه کرده است.
همسر بوهلال پیش از این وی و 3 فرزندش را ترک کرده و از وی طلاق گرفته بوده است.
همو گفته: «بوهلال اصلاً مذهبی نبود. او به مسجد نمی‌رفت، نماز نمی‌خواند، قوانین ماه رمضان را رعایت نمی‌کرد، الکل می‌نوشید، (گوشت) خوک می‌خورد و مواد مخدر مصرف می‌کرد.»
وی در ادامه گفته: «او مسلمان نبود. زنش را کتک می‌زد؛ او آدم کثیفی بود.»
یکی از همسایه‌های بوهلال هم گفته که وی انسانی پرخاشجو و بی‌ثبات بوده است.
یکی دیگر از همسایه‌ها ماجرای جالبی را تعریف کرده و گفته: «پنج‌شنبه شب مست بود و در همان حال با یکی از همکارانش به مشاجره پرداخت. دوستش به او گفت "تو آدم بی‌ارزشی هستی" و بوهلال جواب داد "یک روز درباره من ماجراها خواهی شنید."»
بوهلال در ماه مارس پس از تصادف در خیابان، با چماق به راننده ماشین خسارت‌دیده حمله کرد و به همین دلیل دادگاه وی را به 6 ماه حبس تعلیقی محکوم کرده بود.
یک منبع مطلع هم به روزنامه تلگراف گفته: «او به خاطر رفتار خشن‌اش برای پلیس شناخته شده بود اما هیچ ارتباطی با تروریست‌ها نداشت.»
مقامات فرانسوی و در صدر آنها «فرانسوا اولاند» رئیس‌جمهور این کشور به رغم وجود این نشانه‌ها و شواهد اصرار دارند که این حمله اسلام به فرانسه است.
