بامداد یکشنبه 13 تیرماه بود که انفجاری بزرگ در منطقه الکراده بغداد با 250 شهید و بیش از 200 مجروح بغداد را با یک شوک بزرگ روبرو کرد.
این عملیات تروریستی از زوایای گوناگون امنیتی و سیاسی قابل بررسی و ارزیابی است.
از زاویه سیاسی باید گفت که این حادثه در نتیجه روندی است که از نظر برخی سیاستمداران و مسئولان عراقی نادرست بوده و باید به سرعت اصلاح شود، اما تا کنون مورد بازبینی و اصلاح قرار نگرفته است.
«محمد سالم الغبان» وزیر کشور عراق که دو روز پس از انفجار کراده استعفای خود را تقدیم حیدر العبادی نخست وزیر کرد، یکی از همین سیاستمداران معتقد به اصلاحات امنیتی در بغداد است.
* لزوم یکپارچگی در سیستم نظامی و امنیتی بغداد
وی معتقد است که باید نظام امنیتی در بغداد یکپارچه شده و همه امور در دست یک نهاد قرار بگیرد تا بتواند بر آنها کنترل، نظارت و مدیریت داشته باشد.در حال حاضر ارتش، نیروهای ضد تروریسم، پلیس و نیروهای امنیتی-اطلاعاتی مسئولیت حفظ امنیت در بغداد را بر عهده دارند که تنها یکی از این نهادها زیر نظر وزارت کشور است و این در حالی است که در هر حادثه تروریستی نوک پیکان انتقادات متوجه وزارت کشور است.
از این منظر، نگاه وزیر کشور و نخست وزیر به نزدیک است اما هنوز تصمیمی در این خصوص اتخاذ نشده است.
از زاویه امنیتی نیز توجه به چند نکته حائز اهمیت است.
* نادیده گرفتن پویایی داعش در تروریسم شهری
اول اینکه باید توجه داشت که داعش یک گروه تروریستی پویا بوده که به طور مرتب و با توجه به شرایط، اقدام به روز آمد کردن خود می‌کند. نمونه‌های بسیاری برای این ادعا وجود دارد که از جمله آنها نوع جنگ و انتقال نیروها از سوریه به عراق و بالعکس در دوره پیش از حضور نیروهای ائتلاف مبارزه با داعش و پس از آن است.
در حالی که در گذشته کاروانهای تروریستها به راحتی در جاده های اصلی حرکت می کردند، با تشکیل ائتلاف و نیز خرید جنگنده ها و هلی کوپترهای پیشرفته از سوی دولت عراق این روند متوقف و تحرکات داعش بصورت پراکنده و به صورت زیر زمینی دنبال شد.
شیوه اعدام داعش نیز هر از چندی تغییر می کند تا ضمن رساندن پیغام به طرفهای مقابل خود، برای مناطق تحت اشغالشان نیز مدیریت و حاکمیت مبتنی بر ترس و وحشت را حفظ کنند.
همچنین شیوه جذب نیرو به خصوص از نقاط دور دست نیز که از طریق رسانه و فضای مجازی انجام می‌گیرد نشانگر استفاده سران این گروه تروریستی از نخبگان در عرصه‌های مختلف رسانه‌ای، جنگی، بمب سازی و عملیات های تروریستی است.
این مصادیق، نشان می‌دهد که گروه تروریستی داعش هر از چندی با یک ابتکار و نو آوری در جنگ و عملیات تروریستی بخصوص بعد از شکستهای بزرگ در عرصه میدانی وارد می‌شود تا قدرت و پویایی خود را نشان داده و به اعضای خود روحیه بدهد.
* بمبها و شیوه‌های جدید تروریستی در راهند
گفته شده در عملیات تروریستی اخیر در کراده از بمبی جدید استفاده شده که برخلاف گذشته قدرت تخریبی و نابودی بسیار بالایی دارد. در این خصوص گمانه زنی های زیادی صورت گرفته، بطوری که برخی منابع گفته‌اند که داعش این بار به جای «تی ان تی» از ماده «C4» استفاده کرده و برخی دیگر از جمله شیخ «جلال الدین صغیر» امام مسجد براثا که خود از فرماندهان و مبارزان نیروهای حشد شعبی به شمار می‌رود، گفته بود که در این عملیات تروریستی از ماده «ناپالم» استفاده شده است.
داعش با استفاده از نخبگان در حوزه مواد شیمیایی همواره به دنبال ساخت بمبهای جدیدتر با درصد تخریب بالا می‌باشد و حتی تا آنجا پیش رفته که دستور ساخت آنها را از طریق فضای مجازی در اختیار نیروهای خود قرار می‌دهد تا با استفاده از ابزاری ساده دست به اقدامات تروریستی با حجم بالای قربانی بزنند.
می‌توان در همین راستا پیش بینی کرد که این گروه تروریستی با استفاده از مواد شیمیایی و گاز کلری که از دانشگاه موصل و آزمایشگاههای آن دزدیده است دست به حملات شیمیایی به مناطق غیر نظامی بزند. پیش از این شاهد بوده ایم که در مناطق مختلف سوریه مانند غوطه و شمال عراق تروریستها از این ماده خطرناک استفاده کرده اند.
* خلاء های امنیتی بغداد و استفاده مداوم داعش از آن
باید گفت که خلاء امنیتی از زمان سقوط صدام در بغداد وجود داشته و گروه تروریستی داعش از این خلاء و با استفاده از عناصر نفوذی خود همواره بهره برداری کرده است. اینبار اما حجم عظیم تلفات باعث شده تا مقامات امنیتی و سیاسی به فکر چاره ای برای توقف این نفوذها داشته باشند.
در این خصوص دو موضوع قابل ذکر است.
اول اینکه داعش هر بار در میدان جنگ سوریه و عراق شکستی بزرگ را متحمل شده دست به تلافی آن در مناطق غیر نظامی و شهری زده که حملات خمپاره‌ای و عملیاتهای انتحاری در دمشق و بغداد از نمونه‌های آن است.
* تجهیزات امنیتی تقلبی، بلای جان مردم بغداد
دوم اینکه تجهیزات امنیتی به کار گرفته شده در پست های ایست بازرسی در بغداد و سایر شهرهای کشور عموماً ناکارآمد و تقلبی هستند که نمونه آن دستگاههای بمب یابی است که دولت وقت عراق به ارزش 85 میلیون دلار خریداری کرد و در سال 2010 مشخص شد هیچ پردازشگر یا چیپست تشخیص بمب روی آن نصب نشده و تنها کیت دزدگیر فروشگاهی در داخل آن تعبیه شده است.
بدنبال این رسوایی بود که دولت انگلیس صادرات این دستگاه را به عراق و افغانستان ممنوع و یکی از مدیران شرکت سازنده و فروشنده این دستگاه را به ظن کلاه برداری دستگیر کرد.
اگر چه در همان زمان استفاده از این دستگاه‌ها در عراق ممنوع اعلام شد اما هیچ دستگاهی جایگزین نشده و این ابزار ناکارآمد همچنان در ایست بازرسی ها مورد استفاده قرار گرفت.
در انفجار اخیر طی بر اساس فرمان العبادی، وزارت کشور عراق دوباره تحقیقاتی را درخصوص قراردادهای خرید این دستگاه‌ها و پیگرد همه کسانی که در این فساد دست داشته‌اند، آغاز کرد. العبادی همچنین به وزارت کشور دستور داد که هرچه سریعتر دستگاه های "رابسکان" برای بازرسی خودروها را در همه ورودی‌های بغداد نصب و امنیت ورودی همه استانها را تأمین کند، چراکه مشخص شد بمبهایی به این حجم و قدرت تخریب معمولاً از شهرهای دیگر وارد بغداد می‌شوند که نمونه اخیر آن از دیالی وارد بغداد شده بود.
در هر صورت می‌توان به این نکات اشاره کرد که اولاً داعش یک گروه تروریستی پویا بوده که خود را با توجه به شرایط به روز می‌کند، دوم اینکه بعد از هر شکست در عرصه میدانی دست به انتقام از مردم عادی می‌زند و دست آخر اینکه نیروهای امنیتی و نظامی برای حفظ امنیت در بغداد و سایر شهرهای بزرگ باید با یکدیگر هماهنگ و یکپارچه شده و از ابزار نوین و مطمئن امنیتی برای کشف و خنثی سازی عملیاتهای تروریستی استفاده کنند.
