رهبران جهان عرب چگونه با پول ملت خود تجارت می‌کنند؟

اسناد 40 سال فعالیت یک شرکت حقوقی پانامایی به نام «موساک فونسکا»Mossack Fonseca، پته اسرار مالی حدود 140 سیاستمدار، شامل 12 رهبر فعلی یا سابق جهان را روی آب ریخته است.

شماری از رهبران غرب آسیا و شمال آفریقا و خانواده‌هایشان حساب‌هایی در خارج از کشورهایشان، عمدتا در جزایر «بریتیش ویرجین آیلندز» داشته‌اند که میلیاردها دلار پول در آن‌ها جابه جا شده است. این پول‌ها صرف سرمایه‌گذاری‌ها و خرید املاک گرانقیمت خارجی می‌شد. بریتیش ویرجین نام مجموعه جزایر کوچکی در دریای کارائیب، در شرق کشور پورتوریکو است که جزء سرزمین‌های ماوراء بحار بریتانیا محسوب می‌شود.

یکی از بخش‌های توریستی بریتیش ویرجین آیلندز

 

حدود 11.5 میلیون برگه سند مالیاتی از 40 سال فعالیت این شرکت پانامایی (که در رسانه‌های جهان به «اسناد پاناما»Panama papers معروف شده‌اند)، جزییات زندگی مالی این رهبران و بستگان و وابستگان آن‌ها را در خارج از کشورهایشان افشاء کرده است. خبر وجود این اسناد دو هفته پیش مخابره شد و آن را «بزرگ ترین نشت اطلاعات» در طول تاریخ خوانده‌اند. در بخش چهره‌های سیاسی، بیشترین جزییات مربوط به رهبران جهان عرب، کشورهایی چون قطر، امارات، عربستان، عراق، اردن و مصر و مراکش و خانواده‌های ایشان است.

طبق آن چه تاکنون از این اسناد برای عموم انتشار یافته است، این شخصیت‌های سیاسی و وابستگان آن‌ها از طریق شبکه‌ای از شرکت‌های ثبت شده در جزایر بریتیش ویرجین (که به عنوان یک بهشت برای فرار از مالیات معروف است)، معاملات شخصی کلان خود را انجام می‌دادند.

این حجم عظیم اسناد، توسط منابع ناشناس در اختیار روزنامه آلمانی «زوددویچه تسایتونگ» قرار گرفت و این روزنامه از طریق «کنسرسیوم بین‌المللی خبرنگاران تحقیقی»ICIJ، بخش‌هایی از آن را در اختیار رسانه‌های جهان گذاشت.

به نقل از بی بی سی، شرکت حقوقی پانامایی معروف «موساک فونسکا» به مدت 40 سال بدون هیچ سابقه منفی قضایی مشغول فعالیت در خارج از پاناما بوده است. مقامات پانامایی اعلام کردند که با کمال میل با هرگونه تحقیقات قضایی مربوط به این اطلاعات همکاری خواهند کرد.

بخشی از آن چه «ICIJ» به طور اجمالی درباره رهبران منطقه غرب آسیا منتشر کرده به شرح زیر است.

قطر

حمد بن جاسم آل ثانی

 

نخست وزیر سابق قطر، «حمد بن جاسم بن جابر آل ثانی»، در سال 2002 یک شرکت ثبت‌شده در بریتیش ویریجین و سه شرکت در باهاماس خریداری کرد. او که سرمایه شخصی‌اش در حال حاضر حدود 7 میلیارد دلار تخمین زده می‌شود، یک سوپرقایق تفریحی 300 میلیون دلاری به نام al migrab دارد.

در 2011، حمد بن جاسم چهار شرکت در پاناما خرید که حساب‌های بانکی مرتبط با او را در کشور لوکزامبورگ اداره می‌کردند. دو سال بعد در 2013، قطر به دلیل نرخ پایین مالیات در لوکزامبورگ شروع به سرمایه‌گذاری در این کشور کرد.

«ICIJ» میزان پول موجود در حساب‌های بانکی این شرکت‌ها را فاش نکرد ولی این مساله را اعلام کرد که دو فقره از این حساب‌ها، با امیر وقت قطر، شیخ حمد بن خلیفه آل ثانی، مشترک بوده است. نام خود شیخ حمد در این اسناد به واسطه مالکیت یک شرکت در بریتیش ویرجین آمده است.

حمد بن خلیفه آل ثانی، امیر سابق قطر

 

«ICIJ» همچنین یک کپی از گذرنامه حمد بن جاسم را منتشر کرد که موقعیت دیپلماتیک او را نشان می‌دهد. او اخیرا از این گذرنامه استفاده کرد تا از محاکمه در بریتانیا به اتهام زندانی‌کردن و شکنجه یک شهروند بریتانیایی در قطر بگریزد.

سخنگوی حمد بن جاسم به آی سی گفت که «حق پاسخ دادن به هیچ سوالی را درباره اسناد افشاء شده ندارد» چرا که ملزم به «حفظ اسرار حرفه‌ای» است.

امارات متحده عربی

رییس امارات، «خلیفه بن زاید بن سلطان آل نهیان»، مالک دست کم 30 شرکت تاسیس شده در جزایر «بریتیش ویرجین» توسط موسسه موساک فونسکا بود.

خلیفه بن زاید آل نهیان

 

از طریق این شرکت‌ها، خلیفه آل نهیان مجموعه‌ای از مجلل‌ترین املاک به ارزش 1.7 میلیارد دلاری را اداره می‌کرد. بیشتر این اموال در مرفه‌نشین‌ترین محلات لندن «کنزینگتون و مِیفر» واقع شده‌اند.

طبق این اسناد، خرید این املاک با وام‌هایی انجام گرفت که توسط شعبه لندن بانک ملی ابوظبی و بانک سلطنتی اسکاتلند تامین شده بود.

موساک فونسکا با حساسیت بالایی امور مالی رییس جمهور امارات متحده را انجام می‌داده است. در سندی به تاریخ 2011، عوامل موسسه گزارش کرده‌اند که خلیفه بن زاید در دادن اطلاعات هویتی خود «بسیار محتاط» عمل می‌کند.

یک موسسه حقوقی بریتانیایی که نهیان را در بریتانیا نمایندگی می‌کند، حاضر به پاسخگویی به سوالات آی سی نشد.

عربستان سعودی

سلمان بن عبدالعزیز، شاه سعودی، در سال 2009، 34 میلیون دلار تسهیلات برای خرید خانه‌های مجلل خود در مرکز لندن دریافت کرد.

بنا به گزارش ICIJ، نقش سلمان به طور خاص در اسناد افشاء شده مورد اشاره قرار نگرفته، ولی وام‌های داده‌شده مرتبط با او و املاک او بوده است. در این اسناد به یک قایق تفریحی مجلل به نام «اِرگا» متعلق به سلمان هم اشاره شده است.

طبیعی بود که سفارت سعودی نیز حاضر به جواب دادن به پرسش‌های ICIJ در این مورد نباشد.

دولت عربستان در حال حاضر با کسری بودجه سنگینی دست و پنجه نرم می‌کند تا جایی که به فکر فروش بخشی از سهام مهم‌ترین دارایی خود، شرکت نفتی آرامکو، افتاده است تا به این طریق دو تریلیون دلار پول برای خزانه فراهم کند. البته این کار شبیه آن است که فردی خانه خود را بفروشد تا از پول آن ارتزاق کند.

محمد بن سلمان، جانشین ولیعهد سعودی روز یکشنبه به شبکه بلومبرگ گفت که دولت سعودی قرار است یک «مالیات بر خرید» جدید اعلام کند که قرار است ظرف 4 سال آینده سالانه 10 میلیارد دلار برای دولت درآمدزایی داشته باشد:

محمد بن سلمان

 

«بازنگری در یارانه‌ها برای ایجاد 30 میلیارد دلار درآمد سالانه و همچنین 10 میلیارد دلار از محل جریمه شرکت‌هایی که بیش از سهمیه تعیین شده خود، کارگر خارجی استخدام می‌کنند، از برنامه‌های دولت برای درآمد زایی است.»

عراق

نخست وزیر اسبق، «ایاد علّاوی»، از یک شرکت ثبت شده در پاناما برای اداره املاک گرانبهای خود در لندن استفاده می‌کرد.

ایاد علاوی

 

علاوی که خود از خانواده‌ای شیعه است، در دوران انتقالی پس از اشغال عراق و سقوط صدام حسین، نخست وزیر دولت موقت این کشور بود و مهم‌ترین عامل پیشبرد سیاست‌های عربستان در عراق محسوب می‌شد. علاوی تنها سهام‌دار هلدینگ تجاری IMF است.

اسناد نشان می‌دهند که این هلدینگ در آپریل 2013 با دارایی حدود 1.5 میلیارد دلار ثبت شده است. علاوی یک شرکت ثبت شده دیگر در پاناما را به نام «شرکت املاک مونلایت» خریداری کرده است که املاک زیادی را در لندن در مالکیت خود دارد.ICIJارزش این املاک را فاش نکرد.

دفتر رسانها‌ی متعلق به علاوی به ICIJ گفت که هلدینگIMF تاسیس شد تا دارایی های متعلق به نخست وزیر اسبق عراق را اداره کند:

«هر درآمدی که از املاک متعلق به این شرکت حاصل شده باشد، به دقت و شایستگی حسابرسی شده و مالیات آن هم تمام و کمال پرداخت شده است.»

اردن

نخست وزیر اسبق این کشور، «علی ابوراغب» مالکیت چند شرکت ثبت شده در برتیش ویرجین و جزیره کوچک «سشل» در اقیانوس هند در شرق آفریقا را به همراه همسرش، یسری، در اختیار داشت.

علی ابو راغب

 

شرکت سرمایه‌گذاری «جار»، ثبت‌شده در بریتیش ویرجین آیلندز، یک حساب بانکی به نام راغب و همسرش در ژنو سوییس باز کرده بود. این شرکت در آگوست 2008 تعطیل شد.

راغب از 2000 تا 2003 نخست وزیر اردن بود و بعد از استعفاء، به عضویت هیات مدیره مهم‌ترین شرکت‌های مالی و بیمه‌ای اردن درآمد.

اسناد موساک فونسکا نشان می‌دهد که تا دسامبر 2014، او صاحب 3 شرکت در «سشل» بود. همزمان، پسران او مدیران چند شرکت در جزایر «بریتیش ویرجین» بودند. یکی از این شرکت‌ها Desertstar Investment Capital Limited بود که یک حساب بانکی در «بانک عرب» در ژنو به نام راغب باز کرده بود. این حساب برای سرمایه‌گذاری در اردن به کار می‌رفت.