با روی کار آمدن ملک سلمان در عربستان سیاست‌های خارجه این کشور آشکارا دستخوش تغییر شده از جمله اینکه ریاض از تلاش برای در اختیار داشتن برنامه اتمی در راستای رقابت با ایران خبر داد.
آغاز رقابت هسته‌ای در منطقه خاورمیانه
کلید خوردن رقابت تسلیحات هسته‌ای در خطرناکترین منطقه دنیا، خطرات موجود علیه موضوع گفت‌وگوهای پرونده هسته‌ای ایران را دوچندان می‌کند زیرا عربستان بارها اعلام کرد که در صورت تلاش تهران برای دستیابی به سلاح اتمی، آن کشور نیز در صدد در اختیار گرفتن این نوع سلاح برخواهد آمد.
عربستان که برای نفوذ در منطقه با ایران رقابت دارد، بیم دارد که کاهش تحریم‌ها علیه ایران مجال گسترده‌ای را برای آن فراهم کند تا از نمایندگان خود در نقاط مختلف منطقه خاورمیانه حمایت به عمل آورد.
در این میان تصمیم بی‌سابقه عربستان مبنی بر تشکیل همپیمانی با کشورهای دیگر برای حمله به جنبش انصار الله که متحد ایران در یمن به شمار می‌آید، بیانگر میزان جدیت آن در برخورد با تهدیدی است که از ناحیه ایران احساس می‌کند.
علاوه بر این روندی که ریاض در پیش گرفته است نشان می‌دهد که چگونه برای قاطعیت هرچه بیشتر در قبال ایران، سیاست خارجی خود را تغییر داد.
برنامه هسته‌ای ایران، کابوس عربستان
برای عربستان که ده سال پیش علیه روحانیون حاکم در ایران وارد کشمکش شده است احتمال دست یافتن ایران به بمب اتمی کابوس است هرچند تهران تلاش برای دستیابی به سلاح اتمی را رد کرده است.
با این حال معلوم نیست؛ آیا آل سعود با در پیش گرفتن سیاستی که در نهایت چه‌بسا موجب شود تحریم‌هایی علیه آن اعمال شود، عملاً وارد ماجراجویی شده و به این ترتیب به یک کشور منزوی تبدیل خواهد شد یا خیر؟
این در حالی است که امیران بلندپایه سعودی بارها اعلام کردند که ریاض تلاش خواهد کرد که به همان حقوق اتمی دست یابد که غرب در مذاکرات با ایران در شهر لوزان سوئیس بر سر این حقوق با تهران به توافق رسید.
آنان همچنین یادآور شدند که در صورت شکست مذاکرات برای جلوگیری از دست یافتن ایران به سلاح اتمی، عربستان نیز تلاش خواهد کرد سلاح اتمی در اختیار داشته باشد.
در همین ارتباط «عبدالعزیز بن صقر» رئیس مرکز مطالعات «الخلیج» معتقد است در صورت دستیابی ایران به بمب اتمی، عربستان نیز باید به‌طور کاملاً جدی به فکر برقراری توازن در این خصوص باشد.
وی تأکید کرد که عربستان در این خصوص دست روی دست نخواهد گذاشت.
نکته قابل توجه اینکه کشورهایی که با ایران بر سر پرونده اتمی به توافق اولیه دست یافتند، از این موضوع غافل نشدند که چه‌بسا عربستان و سایر کشورهای منطقه خاورمیانه نیز در صدد دستیابی به همان شروطی برآیند که ایران بر اساس توافق هسته‌ای به آن دست یافته است و شامل حق دستیابی به انرژی هسته مسالمت آمیز است.
توافقنامه همکاری اتمی بین عربستان و چند کشور دیگر
این در حالی است که برنامه اتمی پیشنهادی عربستان در سالهای اخیر به‌دلیل اختلافات در مورد چارچوب آن و اینکه کدام هیئت‌های حاکم، اختیار آن را در دست داشته باشند، با مشکل روبهرو شده است، با وجود این، ریاض در زمینه همکاری اتمی با چند کشور توافقنامه امضا کرد.
تغییر روابط ریاض و واشنگتن در سالهای اخیر
برخورد جدی ریاض و بررسی موضوع دستیابی به برنامه تسلیحات اتمی نشان می‌دهد که روابط آن با آمریکا در سالهای اخیر و در پی اختلاف بر سر تعامل با اوضاع مصر و سوریه تا چه‌حد دستخوش تغییر شده است.
با وجود اینکه عربستان هنوز آمریکا را به‌عنوان متحد قوی خود می‌داند اما در عین حال بر این باور است که برای دفاع از خود و متحدانش در برابر آنچه آن را سیاست توسعه طلبانه ایران در کشورهای عربی می‌داند، دیگر نمی‌تواند به واشنگتن تکیه کند.
ریاض در این زمینه بر این باور است که این سیاست ایران از زمان حمله آمریکا به عراق در سال 2003 و سرنگونی صدام حسین، آغاز شد.
سیاست رویارویی مستقیم عربستان با ایران
در این میان در داخل عربستان به تکاپوی این کشور در قبال موضوع یمن این نگاه وجود دارد که این موضع بیانگر دوران قاطعیت بیشتر سیاست خارجی سعودی است که مبتنی بر تکاپوی مستقیم علیه ایران به‌جای تکیه کردن به کمکهای غربی است.
در همین ارتباط «سعود السرحان» پژوهشگر مرکز «ملک فیصل» در ریاض در این خصوص می‌گوید: در صورت پیروزی در یمن که احتمال آن زیاد است، این به‌مثابه پایان یک دهه اقتدار ایران در منطقه بوده و به این ترتیب نفوذ عربستان در منطقه دوچندان خواهد شد.
به‌گفته وی، رویارویی با ایران از هم‌اکنون مستقیم خواهد بود.
در این خصوص باید در نظر داشت که روابط با سایر کشورهای منطقه به‌ویژه روابط امنیتی با مصر و پاکستان عنصر اصلی این موضع قاطعانه عربستان است.
در همین ارتباط عبدالفتاح السیسی رئیس جمهور مصر و نواز شریف نخست وزیر پاکستان عازم ریاض شدند آن هم در حالی که ملک سلمان در تلاش برای تشکیل ائتلاف منطقه‌ای برای مقابله با ایران است.
اما رسانه‌های رسمی عربستان اعلام کردند که ملک سلمان در تماس تلفنی با باراک اوباما رئیس جمهور آمریکا به وی گفت که امیدوار است دستیابی به توافق نهایی با ایران موجب تقویت امنیت در منطقه خاورمیانه و نیز سراسر جهان شود.
خبرگزاری رسمی عربستان «واس» نیز در این رابطه اعلام کرد که ملک سلمان ابراز امیدواری کرد که توافق نهایی با ایران تقویت امنیت و ثبات در منطقه و جهان را به‌دنبال داشته باشد.
تحریم احتمالی عربستان
نکته قابل ملاحظه اینکه دستیابی به هرگونه قدرت تولید سلاح اتمی با بندهای معاهده منع گسترش سلاح اتمی در تعارض است و احتمال دارد تلاش عربستان در این خصوص موجب شود ریاض نیز به یک کشور طردشده تبدیل شده و یا با همان تحریم‌هایی روبهرو شود که بر ایران تحمیل شد.
اما باید در نظر داشت که اقتصاد عربستان بیش از اقتصاد ایران مبتنی بر تجارت بین المللی است اما صادرات نفت خام آن برای اقتصاد جهانی بسیار مهم‌تر از صادرات ایران است تا جایی که تحمیل هرگونه تحریم‌های اقتصادی بر عربستان را دشوار می‌کند.
سعود السرحان همچنین در این باره گفت که گمان نمی‌کنم عربستان با تحریم روبهرو شود زیرا یک‌چهارم ذخایر نفت جهان را در اختیار دارد و تفکر اینکه جامعه جهانی میتواند ریاض را تحریم کند، فریب است.
احتمال خرید سلاح از پاکستان
از جمله احتمالاتی که زیاد مطرح می‌شود اینکه عربستان میتواند از پاکستان سلاح خریداری کند یا اینکه به‌جای استفاده از برنامه اتمی برای تولید بمب، زیر چتر آن قرار گیرد که البته این عملیات پیچیده است که سخت بتوان محرمانه بودن آن را حفظ کرد.
به‌عقیده بن صقر کارشناس مرکز مطالعات الخلیج، عربستان شاخص‌های کافی مبنی بر روابط بسیار مستحکم با پاکستان ارسال کرده است با این مضمون که «اگر همسایگان من سلاح اتمی دارند، چرا باید صبر کرد تا به تهدید تبدیل شوند؟ از منافع خود حمایت خواهم کرد».
