چرا مؤسس تلگرام، تحت‌تعقیب قرار گرفت؟

رییس جمهوری فرانسه درباره دستگیری پاول دوروف گفته:«ماعمیقاً به آزادی بیان متعهد‌یم اما در کشوری که با حاکمیت قانون اداره می‌شود، آزادی‌ در چارچوب قانون تعریف خواهد شد؛ خواه در دنیای واقعی یا مجازی.» حالا بازداشتِ دوروف توفانی به راه انداخته است و او را به قهرمانِ مردمی در میان کسانی که نگران آزادی بیان و سانسور دولتی هستند، مبدل کرده است. دستگیری او به‌ویژه از این حیث اهمیت دارد که بررسی محتوای آنلاین در سطح جهان افزایش یافته است.

«پل موزور»، خبرنگار فناوریِ بین‌الملل در نیویورک‌تایمز است و عمومأ از از تایپۀ چین گزارش می‌دهد. او پیش از آن‌که به نیویورک‌تایمز ملحق شود، در مورد فناوری و تحولات سیاسیِ آسیا در هنگ‌کنگ، شانگهای و سئول مطالبی منتشر می‌کرد. موزور از اعضای تیمی بود که برندۀ جایزۀ پولیتزر 2021 برای پوششِ خدمات عمومی در همه‌گیریِ ویروس کرونا شد.

«آدام ساتریانو»، هم خبرنگار فناوریِ تایمز است و در لندن به‌سر می‌برد. او استراتژی‌های دیجیتال و تلاقیِ فناوری و امور جهانی را پوشش می‌دهد و بر رخدادهای فناوریِ بین‌الملل متمرکز است. نوشته‌های او دربارۀ روایت‌های جهانی و پروژه‌های تحقیقاتی پیرامون نقش فناوری در ژئوپلیتیک است. او تحولات خارق‌العادۀ فناوری در ارتباط با سیاست‌های دولت‌ها، شرکت‌ها و سبک زندگیِ افراد را بازتاب می‌دهد.

شایان ذکر است که مقالات ترجمه‌شده در این بخش، صرفاً بازتاب دیدگاه نویسنده و در راستای بررسی مطبوعات جهان است.

بیش از یک‌دهه پیش، زمانی که روسیه پاول دوروف را در تنگنا گذاشت تا صفحاتِ سیاست‌مداران مخالف را در«وی‌کنتاکت»، ببندد، این کارآفرینِ حوزۀ فناوری با انتشار تصویری گستاخانه از سگی هودی‌پوش در حال زبان‌درازی به دولت، پاسخ آنلاینش را منتشر کرد و بدون عذرخواهی نوشت: «پاسخ رسمیِ من به سرویس‌های اطلاعاتی برای درخواستِ مسدود‌کردنِ گروه‌ها، همین است».

[م. در روسیه از دوروف به‌عنوان مارک زاکربرگِ این کشور یاد می‌شود. او بنیان‌گذار شبکۀ «Vkontakte» موسوم به «وی‌کِی»، بزرگ‌ترین شبکۀ اجتماعی روسیه (معادل فیسبوک در روسیه) است. دوروف این سرویس اجتماعی را حدود یک‌دهه پیش به کمک برادرش راه‌اندازی کرد و شاهد رشد آن در سال‌های اخیر بود. کاربران وی‌کِی از مرز ۱ میلیارد نفر در سراسر جهان گذشته‌اند. او قهرمان آزادی بیان در روسیه است و این پیام‌رسان را با هدف گسترش آزادی‌های شهروندان راه‌اندازی کرده است]

از آن‌زمان 13 سال گذشته و به نظر می‌رسد روند ضدحکومتیِ پاول دوروف، او را به دور تازه‌ای از تضاد با مقامات کشانده است. او روز شنبه در فرانسه در خلال تحقیق دربارۀ وقوع فعالیت‌های مجرمانه در تلگرام، دستگیر شد. تلگرام، در سال 2013 تأسیس شد، به‌سرعت به پلت‌فرمی جهانی مبدل گشت و گویا قرار بود رویکرد غیرمستقیم‌اش، نظارت بر نحوۀ رفتار کاربران باشد.

روز دوشنبه، «امانوئل ماکرون» (رئیس‌جمهور فرانسه) به دستگیری پاول دوروف اشاره کرد و گفت: «این کشور عمیقاً به آزادی بیان متعهد است، اما در کشوری که با حاکمیت قانون اداره می‌شود، آزادی‌ در چارچوب قانون تعریف خواهد شد؛ خواه در دنیای واقعی یا مجازی.»

 حالا بازداشتِ دوروف توفانی به راه انداخته است و او را به قهرمانِ مردمی در میان کسانی که نگران آزادی بیان و سانسور دولتی هستند، مبدل کرده است. دستگیری او به‌ویژه از این حیث اهمیت دارد که بررسی محتوای آنلاین در سطح جهان افزایش یافته است. «ایلان ماسک» (مالک شبکۀ ایکس) و «ادوارد اسنودن» (پیمانکار اطلاعاتی آمریکایی که پس از افشای اطلاعات محرمانه به روسیه گریخت) از جمله کسانی بودند که در دفاع از پاول دوروف، گوی سبقت را از دیگران ربودند. هشتگ FreePavel# نیز در X به راه افتاد و بحث بر سر تلاقیِ فناوری و آزادی بیان بالا گرفت.

تلگرام روز یکشنبه در بیانیه‌ای اعلام کرد: از قوانین اتحادیۀ اروپا تبعیت می‌کند و اعلام کرد: «این ادعا که پلت‌فرم یا مالک آن مسئولِ سوء‌استفاده‌های احتمالی است، بی‌معنا است.»

[مزایدات]

تلگرام مدت‌هاست که به پشتوانۀ اخلاق ضد اقتدارگرایانه و تعهد دوروف به آزادی بیان فعالیت می‌کند. این جوان خوش‌فکرِ 39 ساله که در ترول‌کردنِ مقامات آنلاین مهارت دارد، می‌گوید: «به‌شدت بر این باورم که دولت‌ها نباید رفتار و گفتار شهروندان را در اینترنت سانسور کنند.»

[م. ترول‌کردن یا ترولینگ به معنای نقض آگاهانۀ قوانین ضمنی و نانوشتۀ فضای مجازی به‌منظور تحریک سایر کاربران و ایجاد مناقشه است. ترولینگ لزوماً با خرابکاری یکی نیست، اما می‌تواند خرابکاری را نیز شامل شود.]

 این اصلِ روشن‌گرانه به تلگرام کمک کرد تا به پیام‌رسانی محبوب برای روس‌ها، ایرانی‌ها و سایر مردم جهان [که خواهان خدمات اطلاع‌رسلانی در فضای غیر رسمی و کنترل شده هستند] مبدل شود؛ اما رویکرد آزادمنشانۀ دوروف، تروریست‌ها، افراط‌گرایان، قاچاقچیان اسلحه، کلاهبرداران و فروشندگانِ مواد مخدر را نیز به خود جلب کرد.

چرا مؤسس تلگرام، تحت‌تعقیب قرار گرفت؟

مشی ساختارشکنانۀ «پاول دوروف»، او را قادر ساخت تا یکی از بزرگ‌ترین پلتفرم‌های آنلاین جهان را ایجاد کند؛ پیام‌رسانی محبوب که بر «آزادی بیان» تأکید دارد. به‌نظر می‌رسد روی‌کارآوردنِ چنین پلت‌فرمی اهداف خاصی داشته باشد. پاول دوروف، در سال 2014 از «تلگرام» رونمایی و در سال 2015، این پست را منتشر کرد: «حریم خصوصی، مهم‌تر از بیمِ رخدادهای ناگواری مانند تروریسم است.»

دوروف در سال 2018 در اینستاگرام، زیر عکسی از خود سوار بر اسبی در صحرا نوشت: «برای این‌که واقعاً آزاد باشید، باید همه‌چیز را در راه آزادی به خطر بیندازید.»

پست‌های پاول در حساب‌های شخصی‌اش در رسانه‌های اجتماعی، سبک زندگیِ ناهمگون او را به نمایش می‌گذارند. مثلاً در یکی از پست‌های اخیر، مدعی شدهدر 15 سال گذشته، بیش از 100 فرزند بیولوژیک با اهدای اسپرم در 12 کشور به دنیا آورده و اعلام کرده که این اطلاعات را برای کمک به بی‌پروایی و عادی‌سازیِ موضوع به اشتراک گذاشته است. او در توضیح این اقدام گفته که ابتدا اسپرم را برای کمک به یکی از دوستانش که با ناباروری دست‌و‌پنجه نرم می‌کرد، اهدا کرد و قصد داشت دی‌ان‌ایِ دوستش را به «اُپن‌سورس» مبدل سازد.

 [م. اُپن‌سورس اصطلاحی نرم‌افزاری است به این معنا که پدیده یا مرجع موردنظر برای همگان آزاد است، هرکسی می‌تواند سورس‌کد را ببیند، ویرایش کند و توسعه دهد.]

اما بزرگ‌ترین اولویت او تلگرام بود. دوروف در سال 2014، روسیه را در بحبوحۀ بررسی‌های فزاینده از سوی سرویس‌های امنیتیِ این کشور ترک کرد و درنهایت به دوبی رفت؛ جایی که به گفتۀ او دولت در تجارت دخالتی ندارد. از آن‌زمان هم با اپل و دولت‌های بزرگ بر سر کنترل محتوا جنگیده است. به گفتۀ شرکت «سِرف‌شارک» (سازندۀ نرم‌افزار وی‌پی‌ان که برای جلوگیری از مسدود شدن اینترنت استفاده می‌شود)، تلگرام در 31 کشور با ممنوعیت‌های موقت یا دائمی مواجه شده است.

 دوروف در مصاحبه با «تاکر کارلسون» (مجری سابق فاکس‌نیوز که درحال‌حاضر برنامۀ مستقلی در وب‌سایت شخصی اجرا می‌کند) که در ماه آوریل پخش شد، ادارۀ تحقیقات فدرال را متهم کرد که کوشیده هکر استخدام کند تا دولت ایالات متحده به داده‌های کاربران در تلگرام دسترسی داشته باشد. او در طول مصاحبه، (یکی از اولین مصاحبه‌هایش در سال‌های اخیر) کنار کتابخانه‌ای نشسته بود که دو صندلی کوچک در آن قرار داشت؛ یکی پوشیده از چاقو و آن‌یکی حاویِ فالوس. 

 [م. کنایه‌ای هزل‌آمیز به زندان روسی است. چاقو و فالوس در روان‌شناسی فرویدی به پدرسالاری و توتالیتاریسم اشاره دارند.]

دوروف در سال 1984 در اتحاد جماهیر شوروی به دنیا آمد و در 4 سالگی، به همراه خانواده‌اش به شمال ایتالیا نقل‌مکان کرد. برادرش، نیکولای، ریاضی‌دان و مدیر ارشد فناوری تلگرام شد. در اوایل دهۀ 1990، پس از فروپاشی شوروی، دوروف‌ها به سن‌پترزبورگ بازگشتند. پاول و نیکولای در مسابقات ریاضیِ جوانان شرکت و در رایانۀ آی‌بی‌ام (نخستین مدل از رایانه‌های شخصی که در 1981 رونمایی شد) که با خود از ایتالیا آورده بودند، کدگذاری کردند.

یکی از دوستان در کالج سن‌پترزبورگ، نسخۀ اولیۀ فیس‌بوکِ مارک زاکربرگ را به پاول نشان داد. او با الهام از این نسخه، تصمیم گرفت پلت‌فرمِ خودش یعنی وی‌کِی را بسازد.

وی‌کِی مخفف وِکُنتاکتِه است؛ سرویسی که پاولدوروف در سال 2006 راه اندازی کرد. این برنامه به‌سرعت و طی چند سال بر روسیه تسلط یافت و مورد توجه کرملین قرار گرفت. دولت خواستار اطلاعاتی در مورد کاربران این شبکه بود.