بدنبال تنشهای اخیر بین ایران و پاکستان و حمله متقابل دو کشور به خاک دیگری، می‌خواهیم قدرت ارتش ایران و پاکستان را با هم مقایسه کنیم. جهان اسلام، خانه فرهنگ‌ها و فرقه‌های مختلف، دو کشور تاثیرگذار را در خود جای داده است که از نظر قدرت نظامی برجسته هستند: ایران، کشوری با اکثریت شیعه و پاکستان، کشوری با اکثریت سنی. این دو کشور به عنوان پیروان شاخه‌های مختلف اسلام، با مجموعه‌ای از چالش‌ها و فرصت‌های منحصر به فرد مختص به خود، در پیچ وخم پیچیده روابط بین المللی حرکت می‌کنند.
ایران با تاریخ غنی و جایگاهی که به عنوان کشوری با اکثریت شیعه، به عنوان یک قدرت در خاورمیانه مطرح است. از سوی دیگر، پاکستان، کشوری با اکثریت سنی در جنوب آسیا، یک بازیگر کلیدی در مناسبات امنیت منطقه‌ای بوده است. برای اطلاعات این مطلب از آمار‌های گلوبال فایرپاور و رتبه بندی قدرتمندترین ارتش‌های جهان در سال ۲۰۲۳ استفاده شده است.
نیروی زمینی
بررسی نیرو‌های زمینی ایران و پاکستان بینشی در مورد قابلیت‌های زمینی هر دو فراهم می‌کند که ستون فقرات استراتژیهای دفاعی آن‌ها را تشکیل می‌دهد. ارتش ایران به ۱،۹۹۶ تانک، ۶۵،۷۶۵ خودروی جنگی زرهی، ۴،۸۷۳ قطعه توپخانه شامل ۵۸۰ واحد توپخانه خودکششی و ۲،۰۵۰ واحد توپخانه غیرخودکششی و ۷۷۵ توپخانه راکتی مجهز است. این نشان دهنده تعهد ایران به نیروی زمینی متنوع و مجهز است که قادر به مانور در مناطق مختلف باشد.
در مقابل، ارتش پاکستان دارای ۳،۷۴۲ تانک، ۵۰،۵۲۳ خودروی جنگی زرهی، ۶،۳۰۸ واحد توپخانه شامل ۷۵۲ واحد توپخانه خودکششی و ۳،۲۳۸ واحد توپخانه غیرخودکششی و ۶۰۲ توپخانه راکتی است. نیرو‌های زمینی پاکستان بر قابلیت زرهی قابل توجهی تاکید دارند که نشان دهنده تمرکز آن‌ها بر تطبیق پذیری و قدرت در انواع مختلف سناریو‌های جنگی است.
هر دو کشور تعهد قابل توجهی به نیرو‌های زمینی خود نشان می‌دهند و هر یک از آن‌ها توانایی‌های خود را برای پرداختن به چالش‌های امنیتی منطقه‌ای تنظیم می‌کنند. تاکید ایران بر توپخانه و راکت با وضعیت دفاعی این کشور همخوانی دارد، در حالی که توان زرهی قدرتمند پاکستان بر رویکرد استراتژیک این کشور در عملیات زمینی تاکید دارد. وقتی به جزئیات نیرو‌های زمینی آن‌ها می‌پردازیم، مشخص میشود که ایران و پاکستان با جدیت نیرو‌های زمینی خود را برای مقابله با تهدیدات در حال تکامل و تامین تمامیت ارضی خود شکل می‌دهند.
نیروی هوایی
در حوزه دائماً در حال تکامل قدرت نظامی، نیرو‌های هوایی کشور‌ها نقشی محوری در شکل دهی به قابلیت‌های استراتژیک ایفا می‌کنند. ایران و پاکستان، دو بازیگر تاثیرگذار در منطقه، ویژگی‌های متمایزی را در توانایی‌های نیروی هوایی خود نشان می‌دهند. نیروی هوایی ایران شامل ۵۵۱ فروند با ۱۸۶ فروند جنگنده، ۷۵ فروند هواپیمای چندمنظوره، ۲۳ فروند هواپیمای تهاجمی، ۱۲۹ فروند هلیکوپتر (۱۳ هیلکوپتر تهاجمی) و ۸۳ فروند هواپیمای جنگی بدون سرنشین بزرگ است. این ناوگان متنوع نشان دهنده تعهد ایران به حفظ یک نیروی هوایی همه کاره و از نظر فناوری پیشرفته است. ایران دارای ۳۱۹ فرودگاه است.
از سوی دیگر، نیروی هوایی پاکستان با مجموع ۱،۴۳۴ فروند هواپیما، از جمله ۳۸۷ فروند جنگنده، ۲۷۵ فروند هواپیمای چندمنظوره، ۶۹ فروند هواپیمای تهاجمی، ۳۵۲ فروند هلیکوپتر (۵۷ هلیکوپتر تهاجمی) و ۱۱۳ فروند پهپاد بزرگ، حضوری قدرتمند دارد. تاکید بر قابلیت‌های چندمنظوره در نیروی هوایی پاکستان بر تمرکز آن بر انعطاف پذیری و سازگاری در سناریو‌های مختلف عملیاتی تاکید دارد. پاکستان دارای ۱۵۱ فرودگاه است.
هر دو کشور، در حالی که در تعداد هواپیماهای خاص متفاوت هستند، تعهد به حفظ برتری هوایی را نشان می‌دهند. ترکیب پویای جت‌های جنگنده، هواپیماهای چندمنظوره و قابلیت‌های بدون سرنشین، رویکرد استراتژیک دو کشور به دفاع هوایی را تقویت می‌کند. وقتی پیچیدگی‌های نیرو‌های هوایی آن‌ها را بررسی می‌کنیم، آشکار میشود که ایران و پاکستان در حال سازگاری با جنگ مدرن هستند و از پیشرفت‌های فناوری برای اطمینان از حفاظت از حریم هوایی مستقل خود استفاده می‌کنند.
در آب‌های ژئوپلیتیک خاورمیانه و جنوب آسیا، توانمندی‌های دریایی ایران و پاکستان به عنوان مولفه‌های حیاتی زرادخانه‌های استراتژیک آن‌ها مطرح میشود. نیروی دریایی ایران متشکل از ۱۰۱ کشتی، شامل ۷ رزمناو، ۳ ناوچه و ۱۹ زیردریایی است. با وجود نداشتن ناو هواپیمابر یا ناوشکن، تاکید ایران بر ناوگان زیردریایی، تاکید بر تمرکز بر قابلیت‌های دریایی نامتقارن است که برای محیط پیچیده دریایی منطقه مناسب است.
در مقابل، نیروی دریایی پاکستان متشکل از ۱۱۴ کشتی، شامل ۹ رزمناو، ۲ ناوشکن،۷ ناوچه و ۸ زیردریایی است. نبود ناو‌های هواپیمابر و ناوشکن با استراتژی دریایی منطقه‌ای پاکستان همخوانی دارد و بر یک نیروی دریایی همه کاره و چابک که قادر به حفاظت از خطوط ساحلی گسترده خود باشد، تاکید دارد.
هر دو کشور، با وجود تفاوت در ترکیب ناوگان، تعهد به تامین منافع دریایی را نشان می‌دهند. تاکید ایران بر زیردریایی‌ها همسو با استراتژی دفاعی این کشور است، در حالی که ناوگان متنوع پاکستان نشان دهنده سازگاری با چالش‌های منطقه‌ای است. با تکامل پویایی دریایی، ایران و پاکستان به لحاظ استراتژیک نیروی دریایی خود را برای سازگاری با پیچیدگی‌های ژئوپلیتیک و حفاظت از منافع حیاتی دریایی در مناطق مربوطه خود قرار می‌دهند.
سلاح هسته‌ای
ایران سلاح هسته‌ای ندارد. از سوی دیگر پاکستان که از امضاکنندگان پیمان منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای نیست، در اوایل دهه ۱۹۷۰ میلادی پیگیری قابلیت‌های هسته‌ای خود را آغاز کرد. پاکستان که در ابتدا با کمک قدرت‌های غربی نخستین نیروگاه هسته‌ای خود را در نزدیکی کراچی تاسیس کرده بود، به سمت توسعه سلاح هسته‌ای روی آورد. در بحبوحه تلاش‌های هسته‌ای هند، پاکستان هدف خود را ساخت سلاح هسته‌ای اعلام کرد. اگر چه شایعاتی در مورد توانایی‌های هسته‌ای پاکستان در اواسط دهه ۱۹۸۰ منتشر شد، اما تا سال ۱۹۹۸ این کشور شش آزمایش هسته‌ای در پاسخ به پنج آزمایش هند انجام داده بود. این امر نقطه عطفی در تاریخ هسته‌ای پاکستان بود و جایگاه این کشور را به عنوان یک کشور دارای سلاح هسته‌ای در عرصه جهانی تثبیت کرد.
ایران در برابر پاکستان؛ چه کسی قدرتمندتر است؟
ارزیابی قدرت نسبی کشور‌ها کار پیچیده‌ای است که شامل در نظر گرفتن عوامل مختلفی مانند قدرت نظامی، شاخص‌های اقتصادی، نفوذ ژئوپلیتیک و قابلیت‌های تکنولوژیکی است. ایران و پاکستان هر دو دارای نقاط قوت و چالش‌های منحصر به فردی هستند و مناسبات قدرت آن‌ها بسته به معیار‌های خاص مورد بررسی می‌تواند متفاوت باشد.
در رتبه بندی گلوبال فایرپاور، پاکستان در رتبه نهم و ایران در رتبه چهاردهم قدرتمندترین نیرو‌های نظامی جهان قرار دارند. از لحاظ نیروی نظامی فعال، قدرت هوایی، قدرت زمینی و قدرت دریایی، پاکستان نسبت به ایران برتری دارد و در زمینه‌های منابع طبیعی، اقتصاد، لجستیک و جغرافیا ایران شرایط بهتری نسبت به پاکستان دارد. جمعیت پاکستان بیش از ۲۴۷ میلیون و جمعیت ایران حدود ۹۰ میلیون نفر است که همین تفاوت در تعداد نیرو‌های فعال، ذخیره و مناسب رزم نیز دیده میشود. تعداد پرسنل فعال نظامی پاکستان ۶۵۴،۰۰۰ نفر و برای ایران ۶۱۰،۰۰۰ نفر تخمین زده میشود. تعداد نیرو‌های شبه نظامی پاکستان نیز بیش از دو برابر ایران اعلام شده است. نیروی کار ایران بیش از ۲۷.۵ میلیون نفر و این عدد برای پاکستان بیش از ۷۳ میلیون نفر است.
بودجه دفاعی پاکستان در سال ۲۰۲۳ میلادی بیش از ۶.۳ میلیارد دلار و بودجه دفاعی ایران نزدیک به ۱۰ میلیارد دلار عنوان شده است. البته برخی منابع بودجه نظامی دو کشور را به ترتیب ۲۵ و ۱۰ میلیارد دلار نیز اعلام کرده اند که در هر صورت نشان می‌دهد بودجه دفاعی ایران بیش از پاکستان است. بدهی خارجی پاکستان ۱۱۰ میلیارد دلار و بدهی خارجی ایران تنها ۸ میلیارد دلار است. همین اختلاف در مورد منابع مالی در بانک‌های خارجی نیز دیده شده و از لحاظ اقتصادی همه چیز به سود ایران است.
از نظر قابلیت‌های نظامی، هر دو کشور نیرو‌های قابل توجهی داشته و هر کدام نقاط قوت و اولویت‌های استراتژیک خاص خود را دارند. پاکستان در مقایسه با ایران بودجه دفاعی کمتری دارد، اما قدرت نظامی تنها یک جنبه از قدرت کلی یک کشور است.
از نظر اقتصادی، ایران در مقایسه با پاکستان اقتصاد متنوع تری دارد و تولید ناخالص داخلی بیشتری دارد. با این حال، قدرت اقتصادی تنها توسط تولید ناخالص داخلی تعیین نمی‌شود، زیرا عوامل دیگری مانند ثبات اقتصادی، زیرساخت ها، و نوآوری نیز نقش‌های مهمی را ایفا می‌کنند. قدرت ایران در تولید نفت و گاز باعث میشود که ایران از این لحاظ بسیار برتر از پاکستان باشد. وسعت ایران نیز بیش از دو برابر پاکستان است و ایران خطوط ساحلی بیشتری دارد.
از نظر ژئوپلیتیکی، هر دو کشور نقش‌های مهمی را در مناطق مربوط به خود ایفا می‌کنند. ایران در خاورمیانه و پاکستان در جنوب آسیا اهمیت استراتژیک دارند و بر مناسبات منطقه‌ای تاثیرگذار هستند.
