مسیر مهاجرت غرب آفریقا یکی از مرگبارترین مسیرهای مهاجرتی جهان است و بر اساس گزارش سازمان بین المللی مهاجرت، وابسته به سازمان ملل ، دستکم ۵۴۳ مهاجر در سال ۲۰۲۲ میلادی در این مسیر جان خود را از دست داده و یا ناپدید شده اند.
«عبدالمنعم» یک جوان مغربی است که با اندوه از برادرش به العربی الجدید می گوید.
او می گوید: برادرم پس از نزدیک به یک ماه، خانه و خانواده اش را در شهر العطاویه و در آرزوی رسیدن به «بهشت اروپا» ترک کرده است.
این جوان مغربی نگران سرنوشت نامعلوم برادرش از زمانی است که سواحل شهر اغادیر در ۱۱ ژوئن گذشته و به امید رسیدن به جزایر قناری، ترک کرده است.
مقامات مغربی یا اسپانیایی هنوز درباره سرنوشت حدود ۵۰ مهاجر از جمله برادر عبدالمنعم که در تلاش برای مهاجرت به اروپا از طریق جزایر قناری بوده و همچنان مفقود هستند، اعلام نظر نکردند.
عبدالمنعم می افزاید: از زمانی که ارتباط برادرم با ما قطع شد، هر روز زندگی فاجعه باری را تجربه می کنیم، هیچ اطلاعی از سرنوشت او نداریم، آخرین تماسی که با او داشتیم۱۰ ژوئن بود. زمانی که یکباره اعلام کرد که با قایق برای مهاجرت غیرقانونی به جزایر قناری می‌رود.
این مرد جوان مغربی ادامه می دهد: خانواده بعدها آگاه شدند که باندی از قاچاقچیان انسان از مهاجران مفقود شده خواسته‌اند تا در ازای پرداخت بیش از ۴۰ هزار درهم (حدود چهار هزار دلار) توسط هر نفر، آنها را از آگادیر به قصد مهاجرت با قایق چوبی به جزایر قناری منتقل کنند اما از هیچ کدام از آنها اثری نیست.
بر اساس این گزارش، موضوع مهاجرت غیرقانونی به مغرب محدود نمی‌شود، زیرا یک سازمان ویژه کمک به مهاجران فاش کرد که حداقل ۳۰۰ نفر که طی سه هفته گذشته با سه قایق از سنگال به جزایر قناری سفر کرده‌اند، ناپدید شده‌اند و خانواده‌هایشان هنوز خبری از آنها ندارند.
در سال ۲۰۲۲ مرگ ۱۸۰۰ مهاجر غیرقانونی در مسیر جزایر قناری ثبت شد
در سالهای اخیر، مسیر حرکت قایق‌های مهاجران غیرقانونی که آرزوی رسیدن به قاره اروپا را دارند، تغییر کرده، بنابراین بسیاری از آنها به‌جای سواحل مدیترانه یا شهرهای سئوتا و ملیلیه به سمت جزایر قناری حرکت می کنند که تنها حدود ۶۰ کیلومتر با سواحل مغرب فاصله دارند،همچنین قایق‌های بادی سریع السیر جایگزین قایق‌های چوبی فرسوده شده اند.
اگرچه تعداد مهاجران غیرقانونی که در سال ۲۰۲۲ توانستند خود را به سواحل اسپانیا برسانند،۲۳ درصد کاهش یافته، اما درصد این مهاجران که از مغرب خارج شده‌اند، به ۸۵ درصد افزایش یافته و تعداد مهاجرانی که سال گذشته از این کشور و کشورهای شمال غربی آفریقا به جزایر قناری رسیده‌اند، بیش از ۱۵ هزار نفر برآورد شده است.
بر اساس گزارشی که توسط سازمان اسپانیایی کامیناندو فرونتیراس در دسامبر ۲۰۲۲ منتشر شده، بیش از ۱۲ هزار مهاجر از سال ۲۰۱۸ در حالی که تلاش می‌کردند تا از سواحل مغرب به اسپانیا برسند، جان خود را از دست داده‌اند و مسیر بین سواحل شمال غربی قاره آفریقا و جزایر قناری شاهد مرگ هفت هزار و ۶۹۲ مهاجر بوده است.
تلاش برای مهاجرت مخفیانه از سواحل جنوبی مغرب به سمت جزایر قناری اغلب باعث فجایع انسانی شده زیرا طبق آمار سازمان بین المللی مهاجرت، از هر ۲۴ مهاجر، یکی در این مسیر جان خود را از دست داده و این مسیر به یکی از خطرناک‌ترین راه‌های مهاجرت غیرقانونی تبدیل شده است.
در طول سالهای گذشته، ده‌ها فاجعه ناشی از «قایق‌های مرگ» که از سواحل جنوبی مغرب به سمت جزایر قناری حرکت کرده‌اند به ثبت رسیده که آخرین آنها، کشته شدن ۱۱ مهاجر در آوریل گذشته پس از غرق شدن قایق مستهلکشان در سواحل سفید در نزدیکی شهر کلمیم (جنوب) بود.
در این پیوند، رئیس دیده‌بان ارتباطات و مهاجرت در آمستردام هلند به سایت العربی الجدید گفت: مسیر قایق‌های مرگ از سواحل جنوبی مغرب به سوی جزایر اسپانیا تغییر کرده زیرا نظارت مقامات در سواحل شمالی و نقش پلیس برای مقابله با هجوم مهاجرانی که مایل به رسیدن به سواحل ایتالیا هستند، افزایش یافته است.
«جمال الدین ریان» اظهار داشت: باتوجه به اینکه این جزایر به مقصد مورد علاقه مهاجران کشورهای جنوب صحرا که به خطرات عبور از اقیانوس اهمیت نمی‌دهند، تبدیل شده‌اند، قاچاقچیان انسان اکنون اقیانوس اطلس را به رغم تمام خطراتش برای رسیدن به جزایر قناری اسپانیا و از آنجا به قاره اروپا انتخاب می‌کنند.
رئیس انجمن حقوق بشر «الریف» نیز اشاره کرد که عوامل زیادی در تغییر مسیرهایی که مهاجران غیرقانونی از شمال مغرب تا جنوب آن برای رسیدن به اروپا در پیش گرفته اند، نقش داشته است.
«شکیب الخیاری» افزود: تقویت تدابیر امنیتی در مسیرهای سنتی مهاجرت در سواحل شمالی که کار را برای مهاجران سخت‌تر کرده از مهمترین عوامل است، زیرا آنها را به جستجوی مسیرهای جدیدی که کمتر تحت نظر هستند، سوق می‌دهد و از جمله آنها، مسیر جزایر قناری است که به شکل ویژه، مهاجران را به دلیل نزدیکی نسبی آن به سواحل قاره آفریقا در مقایسه با مسیرهای دریای مدیترانه به خود جذب می‌کند.
وی اضافه کرد: مسیر جزایر قناری در مقایسه با عبور از دریای مدیترانه که به گور دسته جمعی مهاجران تبدیل شده، خطر کمتری دارد، زیرا تعداد مرگ و میر در مسیر این جزایر از سال ۲۰۱۴ تاکنون از ۱۸ درصد کل مرگ و میرها در مسیرهای مدیترانه غربی و مرکزی تجاوز نمی‌کند، اما مسیر قناری را نمی‌توان دست کم گرفت، زیرا در سال ۲۰۲۲، تعداد یک هزار و ۸۰۰ کشته در آن ثبت شد.
در همین حال، رئیس اتحادیه مدنی و حقوق بشر مغرب معتقد است که شبکه‌های غیرقانونی مهاجرت و مافیای پشت سر آنها اکنون می‌توانند با تعامل با شیوه‌های مقابله مقامات با آنها، روش کار خود را تغییر دهند و ما ملاحظه می‌کنیم که چگونه سواحل جنوبی مغرب پس از افزایش اقدامات نظارتی در سواحل شمالی در زمینه مهاجرت غیرقانونی، تخصصی‌تر شده اند.
«ادریس السدراوی» اظهار داشت که مسیر مهاجرت از سواحل جنوب مغرب به سمت جزایر قناری، سازماندهی محکم این شبکه‌ها و روابط آنها با شبکه‌های بین‌المللی قاچاق و هماهنگی شدید بین آنها را تایید می‌کند.
مغرب طی پنج سال ۳۶۶ هزار تلاش برای مهاجرت غیرقانونی را خنثی کرده است
السدراوی توضیح داد که مسیرهای مهاجرت غیرقانونی از سواحل جنوبی با توجه به مسافت طولانی و طبیعت اقیانوس اطلس در این مناطق، خطراتی را به همراه دارد و حوادث ناگواری که در آن هزاران جوان مغربی و آفریقایی جان خود را از دست داده‌اند و سرنوشت بسیاری از آنها نامعلوم مانده است، این موضوع را تایید می‌کند.
بر اساس آنچه وزارت کشور مغرب در ۲۵ ژوئن اعلام کرد، عملیات نجات در دریا برای حدود ۹۰ هزار مهاجر طی پنج سال گذشته انجام شده که از این تعداد، ۱۲ هزار و ۴۷۸ مهاجر تنها در سال ۲۰۲۲ و حدود سه هزار و ۱۵۰ مهاجر از ابتدای سال جاری میلادی تا ماه می بوده است.
بر اساس اطلاعات فاش شده از سوی وزارت کشور مغرب، این کشور طی پنج سال گذشته توانسته یک هزار و ۵۰۰ شبکه فعال در زمینه قاچاق مهاجران به اروپا را منهدم کند.
مقامات مغرب همچنین توانسته‌اند ۲۹۰ شبکه فعال در قاچاق مهاجران را تنها در سال ۲۰۲۲ و ۱۱۷ شبکه را از ابتدای سال جاری تا پایان ماه می منهدم کنند.
لیبی و تونس از دیگر مسیرهای مهاجرت به اروپا به شمار می رود که این مسیر نیز در طول سالهای اخیر شاهد غرق شدن کشتی های مهاجران و جان باختن شمار زیادی از آنها در راه رسیدن به اروپا بوده است.
منطقه مدیترانه به دلیل تشدید معضل مهاجرت، افزایش اخبار غرق شدن قایق ها در دریا و پیچیدگی بحران مهاجران در جنوب به ویژه بین تونس و لیبی، در روزهای اخیر شاهد تحرکات شدیدی بوده است.
منطقه مدیترانه به دلیل تشدید معضل مهاجرت، افزایش اخبار غرق شدن قایق ها در دریا و پیچیدگی بحران مهاجران در جنوب این دریا به ویژه بین تونس و لیبی، در روزهای اخیر شاهد تحرکات دیپلماتیک زیادی بوده است.
قرار است اورسولا فون در لاین رئیس کمیسیون اروپا، جورجیا ملونی نخست وزیر ایتالیا و مارک روته نخست وزیر هلند به تونس سفر و با قیس سعید رئیس جمهوری این کشور دیدار کنند.
این در حالی که دولت ایتالیا به قول آنتونیو تایانی معاون نخست وزیر و وزیر امور خارجه اعلام کرد که در ۲۳ ژوئیه جاری کنفرانسی در سطح دولت ها بین کشورهای آفریقایی و اروپایی در مورد پرونده مهاجرت ترتیب خواهد داد. تایانی چند روز پیش در یک بیانیه رسانه ای گفت: ما باید از مرزهای خود دفاع کنیم... اما به تنهایی نمی توانیم این کار را انجام دهیم، به کشورهای دیگر نیز نیاز داریم.
آنگونه که از این سخنان بر می آید، تنها هم و غم کشورهای شمال دریای مدیترانه "دفاع از مرزهای خود" بدون توجه به علل و عوامل بحران مهاجرت است.
این درحالی است که به عقیده کارشناسان و سازمان های حمایت از مهاجران، حل بحران چندین دهه ای مهاجرت از قاره آفریقا به اروپا در یافتن راهکارهای ریشه ای، بلندمدت و پایدار بویژه کمک به کشورهای آفریقایی در زمینه رشد و توسعه و بهبود وضعیت اقتصادی، اجتماعی و معیشتی در این کشورها نهفته است؛ امری که تحقق آن با توجه به نوع نگاه از بالا به پایین اروپا به قاره سیاه از یک سو و ساختار سیاسی ناکارآمد و سوء مدیریت بسیاری از این کشورها در سطح داخلی بعید به نظر می رسد و در این میان، دود این وضعیت به چشم کسانی می رود که به امید بهبود وضعیت خود، گزینه دشوار مهاجرت را با تمام خطرات آن می پذیرند و بسیاری از آنها نیز در این راه طعمه باندهای تبهکار و قاچاق انسان می شوند یا جان خود را در دریا از دست می دهند.
