نفت همچنان اصلی‌ترین مؤلفه در طرح‌ریزی سیاست‌های آمریکا در کشورهای نفت‌خیز به خصوص کشورهای فقیر و جنگ زده است؛ تلاش برای افزایش تولید و کاهش قیمت نفت و حمایت از شرکت‌های نفتی آمریکایی، اصلی‌ترین راهبرد واشنگتن در این زمینه است. راهبردی که در راستای آن منافع ملی کشورها و حاکمتشان ارزش چندانی ندارد؛ لیبی را می‌توان نمونه بارز چنین وضعیتی دانست.
طبق گزارش وبسایت «المیادین نت»، تنش نفتی میان آمریکا و لیبی اخیرا تشدید شده است و دولت «اسامه حماد» از «ریچارد نورلند» نماینده ویژه دولت آمریکا در لیبی خواسته تا به حاکمیت این کشور احترام بگذارد. او همچنین در خصوص تبعات توقف صادرات نفت لیبی نیز هشدار داده است.
طبق این گزارش، سخنان نخست وزیر جدید لیبی نشان دهنده تلاش واشنگتن برای نابودی صنعت نفت لیبی است، همانطور که در دیگر نقاط جهان عرب اتفاق افتاده و در حال وقوع است.
دولت جدید لیبی تهدید کرده است که اگر سازمان قضایی این کشور ناتوان از انجام وظایف خود در نظارت بر حساب‌ها و وجوه شرکت ملی نفت باشد، تولید و صادرات نفت را متوقف خواهد کرد.
در واکنش به این موضع دولت لیبی، ریچارد نورلند، نماینده آمریکا نیز از گروههای سیاسی لیبی خواسته است تا از تعطیلی تأسیسات نفتی خودداری کنند، او این اقدام را برای اقتصاد لیبی مخرب دانسته و خواستار ایجاد یک مکانیسم جامع برای مدیریت درآمدها شده و آن را برای رفع مشکلات مربوط به توزیع درآمدهای نفت مفید دانسته است.
این موضع نماینده آمریکا، اما با واکنش «اسامه حماد» مواجه شده و او گفته است که سخنان ریچارد نورلند، مداخله آشکار در امور داخلی لیبی است. نخست وزیر لیبی همچنین از فرستاده ویژه آمریکا خواسته است تا منافع کشورهای خارجی را مقدم بر منافع مردم لیبی نداند.
نقش نفت در روابط میان آمریکا و لیبی
پرونده نفت یک موضوع محوری در شیوه برخورد واشنگتن با لیبی است که از طریق شرکت‌های فعال در زمینه نفت حضور خود را در مسائل داخلی لیبی تقویت می‌کند، به ویژه شرکت های آمریکایی «هالیبرتون» و «هانیول اینترنشنال» که به نوشته روزنامه وال استریت ژرونال، قراردادهایی به ارزش یک میلیارد و چهار میلیون دلار در حوزه استخراج و توسعه میادین نفتی با شرکت ملی نفت لیبی به امضا رسانده‌اند.
در شهر ساحلی سرت، شرکت هالیبرتون در نظر دارد بر اساس قراردادی به ارزش یک میلیارد دلار، میدان نفتی «الظهره» را توسعه دهد، همزمان شرکت هانیول اینترنشنال نیز توسعه یک پالایشگاه نفت در جنوب غربی لیبی را در قراردادی به ارزش ۴۰۰ میلیون دلار در اختیار خواهد گرفت.
یک کارگر شرکت هالیبرتون در استان سرت در لیبی
اما باید گفت که تلاش‌های ایالات متحده آمریکا برای سرمایه‌گذاری در نفت لیبی تازگی ندارد. سال گذشته، شرکت آمریکایی «کرنی» تصمیم گرفت یک برنامه راهبردی برای بخش نفت لیبی تدوین کند، اما ناظران با توجه به تنش‌های سیاسی در لیبی این معاملات را به محاسبات سیاسی مرتبط می‌دانند.
در دوره بین سال‌های ۱۹۵۱ تا ۱۹۶۹ و پیش از آن‌که «معمر قذافی» نفت لیبی را ملی اعلام کند، آمریکا سهم بزرگی در بخش نفت این کشور داشت. در آغاز هزاره جدید نیز لغو تحریم‌های آمریکا علیه لیبی راه را برای بازگشت شرکت‌های نفتی به این کشور هموار کرد.
اهمیت نفت لیبی برای واشنگتن
در این زمینه، عماد شاطره، تحلیلگر شبکه المیادین در امور تونس و مغرب می‌گوید که جاه طلبی‌های آمریکا در نفت لیبی به یک رویداد خاص مرتبط نیست، بلکه یک مسیر مستمر است؛ هرچند این دخالت‌ها و جاه‌طلبی‌ها همزمان با بحران انرژی جهانی و جنگ اوکراین و کاهش تولید نفت اوپک افزایش یافته است.
او در این خصوص توضیح داد: «منافع آمریکا در درجه اول مبتنی بر بهره‌برداری از منابع لیبی و به ویژه نفت لیبی است؛ آن هم در شرایطی که تحریم‌های این کشور علیه ایران، سوریه و به تازگی روسیه ادامه دارد و تبعات خود را در سطح عرضه و تقضا در بازار جهانی و در سطح قیمت نشان داده است».
عماد شاطره افزود: «ایالات متحده می‌خواهد ابتدا قیمت‌ها را کنترل کند و با توجه به تمایل تعدادی از کشورها به انجام معاملات با ارزهای دیگر، تلاش دارد از دلار به عنوان ارز مرجع در معاملات حمایت کند و همزمان با توجه به نفوذ رو به رشد ترکیه و روسیه در لیبی، سعی در افزایش فعالیت‌های خود در این کشور دارد».
به گفته این تحلیلگر مسائل لیبی، واشنگتن از طریق شرکت‌های نفتی خود قویاً در صحنه لیبی حضور دارد و از طریق سازمان‌های اطلاعاتی خود، بر مسائل داخلی لیبی تأثیر می‌گذارد و امیدوار است که با استفاده از این دو بازوی خود دولتی همسو با منافع واشنگتن در لیبی مستقر شود.
طبق آخرین برآوردها، ذخیره استراتژیک نفت لیبی 48 میلیارد بشکه است و این کشور همزمان مقادیر عظیمی گاز دارد که می‌تواند نیاز گازی تمامی کشورهای غربی را تأمین کند.
تجربه نفت سوریه
در این راستا «دیما ناصیف» تحلیلگر سیاسی و فرهنگی شبکه المیادین گفت که تجربه سوریه به خوبی نشان داد که آمریکا چگونه از نفت برای تضعیف دولت سوریه استفاده کرد.
او همچنین گفت که از ابتدای آغاز بحران سوریه، آمریکا به گروههای مسلح اجازه داد تا چاههای نفتی این کشور را به کنترل خود در آورند و آن را به فروش برسانند و این در حالی بود که طبق تحریم‌های آمریکا، دولت دمشق نمی‌توانست نفت بفروشد.
به گفته دیما ناصیف، واشنگتن فروش نفت از سوی گروههای مسلح را از طریق مرز ترکیه یا حتی به اقلیم کردستان تسهیل می‌کند و چشم خود را بر قاچاق نفت بسته است و همزمان اجازه می‌دهد نفت سوریه با قیمت بسیار پایین وارد بازار سیاه شود که این مسأله هم برای اقلیم کردستان و هم برای ترکیه سودآور است.
در این راستا به گفته دولت سوریه، نیروهای آمریکایی در نیمه اول سال ۲۰۲۲ بیش از ۸۰ درصد تولید نفت سوریه را به خارج از این کشور قاچاق کرده‌اند. سرقت نفت سوریه در حالی صورت می‌گیرد که وزارت نفت این کشور نیز پیشتر در بیانیه‌ای اعلام کرده بود که نیروهای آمریکا و مزدوران آن‌ها حدود ۶۶ هزار بشکه در روز از مناطق اشغالی در شرق سوریه سرقت می‌کنند.
تا پیش از سال ۲۰۱۱، سوریه روزانه ۳۸۰ هزار بشکه نفت تولید می‌کرد اما این رقم اکنون به ۸۰ هزار بشکه در روز رسیده که ۶۶ هزار بشکه آن توسط آمریکایی‌ها دزدیده می‌شود.
منافع آمریکا در لیبی
منذر سلیمان، مدیر دفتر المیادین در واشنگتن می‌گوید که همه تخمین‌ها و تحلیل‌های مرتبط با ذخایر نفتی لیبی تأیید می‌کند که ممکن است این کشور بزرگترین ذخایر نفت آفریقا را در خود جای داده باشد. به گفته او شرکت‌های نفتی آمریکا بار دیگر در حال گسترش حضور خود در لیبی هستند.
او در این راستا تأکید کرد که سخنان مداخله جویانه «ریچارد نورلند» نماینده ویژه دولت آمریکا در لیبی در وهله اول برای حفظ منافع شرکت‌های نفتی آمریکایی است که با توقف تولید نفت لیبی متحمل زیان خواهند شد.
منذر سلیمان افزود: «تهدید به توقف کامل تولید نفت به شرکت‌های آمریکایی در لیبی آسیب می‌رساند، علاوه بر این، ۲۷ میلیارد دلار درآمد سالیانه نفت لیبی که بخشی از آن در بانک‌های آمریکایی نگهداری می‌شود، کاهش خواهد یافت».
