در آستانه برگزاری نشست سران پیمان نظامی ناتو ، موضوع اوکراین ، ذهن تحلیلگران را به خود مشغول کرده است: اوکراین، عضو ناتو بشود یا نه؛ مساله این است! طی روزهای اخیر، درباره عضویت اوکراین در ناتو، شاهد اتخاذ مواضع و بیان دیدگاه‌های متفاوت و متناقضی از مقامات غربی بودیم. انگلیس و فرانسه، به عنوان دو قدرت اروپایی در ناتو، خواهان آن هستند که با توجه به شرایط کنونی اوکراین، به طور استثنا، تشریفات و روندهای مرتبط با عضویت برای این کشور کنار گذاشته شود. ولی آمریکا چنین دیدگاهی ندارد و اقدامات روزهای اخیر نشان داده که واشنگتن، نمی‌خواهد جنگ در اوکراین به این زودی، خاتمه پیدا کند. حالا سوال اینجاست؛ چرا بین چند قدرت برتر ناتو، دیدگاه واحدی درباره عضویت اوکراین وجود ندارد؟
در این گزارش، به این موضوع می‌پردازیم که دلیل و پس زمینه اصلی احتیاط آمریکا و دولت جو بایدن در مورد عضویت اوکراین چیست؟ سپس به سناریوهای مرتبط با عضویت اوکراین و آخرین وضعیت توافق و تفاهم بین اعضای ناتو، اشاره می‌کنیم.
بحث بر سر تصمیم نهایی ناتو در مورد اوکراین در شرایطی پیش می‌رود که وزارت دفاع آمریکا (پنتاگون) از ارسال بسته کمک نظامی جدیدی به اوکراین خبر داده که ارزش آن ۲.۲ میلیارد دلار است و شامل مهمات پدافند هوایی و گلوله توپخانه است. قبل از این هم، پنتاگون سی‌ونهمین بسته کمک نظامی به اوکراین را ارسال کرد که معادل ۳۰۰ میلیون دلار اعلام کرده بود و شامل توپخانه، ابزار حفاظت در برابر ادوات زرهی و موارد دیگر بود.
نکته مهم در مورد فرجام اوکراین و ناتو، این است که مقامات مسکو، وقایع مربوط به واگنر را با خونسردی و قاطعیت مدیریت کرده‌اند و اجازه داده نشده که این موضوع، به عنوان متغیری تعریف شود که بتواند به سرعت، معادلات میدان جنگ را تغییر دهد.
لندن و پاریس، ساز دیگری زدند
مواضع مقامات انگلیس و فرانسه نشان داد که این دو کشور، ساز را روی پرده‌ای کوک کرده‌اند که با آواز آمریکا، همخوان و همنوا نیست.
یک هفته پیش، جو بایدن رئیس جمهور آمریکا، صراحتاً اعلام کرد که دولت او روند پیوستن اوکراین به ناتو را آسان نمی‌کند و این کشور جنگ‌زده باید استانداردهای مشابه سایر کشورهای عضو را رعایت کند. این سخن بایدن، نقطه مقابل موضع مشترکی بود که در اظهارات وزرای خارجه انگلیس و فرانسه شنیده شد. آنان اعلام کردند که طرح فعلی برای روند عضویت اوکراین در ناتو نامناسب است و لذا خواستار پیوستن سریع کی‌یف به این ائتلاف نظامی هستند.
پس از موضع‌گیری فرانسه و انگلیس که آشکارا در تضاد با رویکرد آمریکاست، جولیان اسمیت، نماینده آمریکا در سازمان پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) بدون تعارف اعلام کرد: «اوکراین برای ورود به این ائتلاف نظامی، بخت اندکی دارد. متحدان ما در ناتو، در این مورد با ما همفکر هستند که با توجه به درگیر بودن اوکراین در جنگی تمام عیار، هم اکنون امکان ارائه دعوت‌نامه مناسب وجود ندارد.» اما در عین حال، اسمیت بدون اشاره به نوع مهمات و ادوات جنگی مدعی شد که آمریکا برای کی‌یف، تسلیحات بیشتری می‌فرستد. در آن سوی میدان، «آناتولی آنتونوف»، سفیر روسیه در آمریکا اعلام کرد: «ارسال بسته بزرگ کمک‌های نظامی جدید واشنگتن به اوکراین، نشان داده که مقامات آمریکایی تمایلی ندارند که جنگ با ابزارهای مسالمت آمیز، خاتمه یابد.»
سوال اینجاست که چگونه است که آمریکا حاضر است برای حمایت نظامی از اوکراین و تداوم جنگ، میلیاردها دلار سلاح و مهمات بفرستد اما با گزینه‌ای به نام عضویت سریع این کشور در ناتو مخالف است؟ در پاسخ به این سوال، جان دنی، استاد پژوهشگر دانشکده جنگ ارتش آمریکا و عضو ارشد غیر مقیم در شورای آتلانتیک به شبکه رادیویی ان.پی.آر گفته است: «ایالات متحده و برخی متحدان ناتو، خواهان عضویت سریع اوکراین نیستند. چرا که آنان اشتیاقی ندارند که سربازان خود را با روسیه وارد جنگ کنند. پیمان ناتو تصریح می‌کند که حمله به یک کشور عضو به عنوان حمله به همه آنها در نظر گرفته می‌شود. این بخش کلیدی معاهده یا همان ماده ۵ است. واضح است که ناتو و متحدان مایل نیستند مستقیماً در جنگ شرکت کنند.»
دنی در ادامه درباره مسیر آتی عضویت اوکراین در ناتو گفته است: «عضویت اوکراین در ناتو، باید به مرحله پس از پایان جنگ موکول شود. عضویت شتاب زده و ضمانت‌های امنیتی، ممکن است روس‌ها را تشویق کند تا سخت‌تر و طولانی‌تر بجنگند. این جنگ باید از طریق یک راه حل سیاسی پایان یابد». چنین اظهاراتی نشان می‌دهد که آمریکا به هیچ وجه نمی‌خواهد به شکل مستقیم، خود را درگیر جنگ با روسیه کند و مصلحت را در آن می بیند که اوکراین و دیگران قربانی شوند تا امنیت آمریکا، محفوظ بماند.
بدون شک، بخشی از دغدغه‌های جو بایدن در مورد تصمیمگیری درباره عضویت اوکراین، ارتباط مستقیمی با حساب و کتاب‌های انتخاباتی دارد. تا همین جای کار هم، جمهوری خواهان آمریکا، انتقادات تند و تیزی به عملکرد بایدن دارند. آنان نه تنها به سیاست خارجی بایدن و تیم او ایراد می‌گیرند، بلکه معتقدند که او یک رئیس جمهور سالمند و ناتوان است و نباید یک دوره دیگر رئیس جمهور شود. در نتیجه، هر تصمیمی که باعث شود آمریکا را با دردسرهای امنیتی و هزینه‌های دفاعی تازه‌تری درگیر کند، می‌تواند به موقعیت بایدن و دموکرات‌ها لطمه بزند. واضح است که کنگره نیز تمام تصمیمات مرتبط با عضویت اوکراین را زیر نظر دارد و بایدن نمی‌تواند به راحتی در این مورد تصمیم بگیرد.
ترس از جنگ فراگیر
روزنامه فرانسوی لوموند نیز به این اشاره کرده که لازم است فرانسه که از چشم انداز عضویت اوکراین، به طور روشن حمایت کند. قبلاً و در ۳۱ مه در براتیسلاوا، امانوئل ماکرون چنین پیشبینی کرده بود که احتمالاً هیچ اتفاق نظری به نفع پیوستن اوکراین به ائتلاف نظامی ناتو وجود نخواهد داشت. اما پیشنهادهایی به منظور ارائه تضمین‌های امنیتی وجود خواهد داشت که شرکا می‌توانند به کی‌یف ارائه دهند. در حالی که در لهستان و کشورهای بالتیک، چنین استدلال می‌کنند که تنها عضویت کامل، تضمینی محکم برای آینده است.
اخیراً آن درس فوگ راسموسن دبیرکل سابق ناتو نیز درباره پیوستن سریع اوکراین به ناتو اظهارنظر کرده است. او به اتفاق آن دری یرماک، رئیس دفتر رئیس جمهور اوکراین طرحی به نام «پیمان امنیتی کی‌یف» پیشنهاد کرده و در گفتگو با «شورای آتلانتیک» (Atlantic Council) گفته است: « اوکراین باید حریف خود را غافلگیر و مغلوب کند. بنابراین باید از چکش بزرگ برای پایان دادن سریع به این درگیری استفاده کنیم. این چکش بزرگ باید از تانک‌های جنگی، موشک‌های دوربردتر و در نهایت جت‌های جنگنده ساخته شود.» او همچنین گفته است: «تضمین های امنیتی جایگزین عضویت اوکراین در ناتو نخواهد شد. با این حال، ما پل آن را می‌سازیم تا اوکراین از خود دفاع کند تا زمانی که مشمول ماده ۵ ناتو نشود.»
راسموسن اعلام کرده که اوکراین عضو ناتو خواهد شد و ولادیمیر پوتین، دربان نیست که بتواند اوکراین را از ورود منع کند! اما در عین حال، دبیرکل سابق ناتو، درباره الزامات ماده ۵ سخنانی بیان کرده که آشکارا نشانه تردید در مورد شتاب بخشیدن به عضویت ناتو است.
شواهد نشان می‌دهد که بخشی از اختلاف نظر اعضای ناتو در مورد اوکراین، در پشت پرده و پشت دیوارهای بلند امنیتی و دیپلماسی باقی می‌ماند و به بیرون راه پیدا نمی‌کند. اما واضح است که ناتو، هیچگاه تا این اندازه بر سر اتخاذ تصمیمات واحد، ناتوان و دچار مشکل نبوده است.
