همزمان با شصت و ششمین نشست سالیانه کمیسیون مواد مخدر سازمان ملل در وین، ستاد مبارزه با موادمخدر و سازمان ملل متحد با هدف مبارزه با مواد مخدر به مدت ۵ سال تفاهم‌نامه همکاری جدید امضا کردند.
اسکندر مؤمنی دبیرکل ستاد مبارزه با مواد مخدر در مراسم امضای تفاهم‌نامه گفت: این تفاهم‌نامه، فصل جدیدی از همکاری‌های ایران با سازمان ملل متحد است که در این سند به چهار حوزه مقابله با عرضه، کاهش تقاضا، درمان و توانمندسازی اشاره و توافقاتی انجام شده است.
وی اظهار کرد: ایران همواره در خط مقدم مبارزه با مواد مخدر بوده است و در این راه علاوه بر تحمل هزینه‌های مادی فراوان، قریب به ۴۰۰۰ نفر از بهترین نیروهای خود را در راه مبارزه با مواد مخدر تقدیم کرده است و بسیاری از کشورهای منطقه و فرامنطقه‌ای از این مبارزه جهانی که جمهوری اسلامی ایران با تاسی به دین مبین اسلام همواره در حال انجام است، بهره‌مند شده‌اند و جای دارد تا جامعه جهانی نیز در این راه، ایران را یاری و ایفای نقش کنند.
مؤمنی همچنین در سفر خود به وین با غَدا فتحی والی مدیر اجرایی دفتر مقابله با مواد مخدر و جرم سازمان ملل متحد (UNODC) دیدار و در این دیدار در خصوص مواضع و رویکرد برخی کشورها که جایگاه کمیسیون مواد مخدر و هیئت بین‌المللی کنترل مواد مخدر را به چالش می‌کشند، ابراز نگرانی جمهوری اسلامی ایران و کشورهای همفکر را اعلام کرد و گفت: اعتقاد راسخ داریم که اسناد و کنوانسیون‌های بین المللی مواد مخدر طراحی شده‌اند تا پاسخگوی چالش‌ها و مسائل جامعه بین المللی مواد مخدر باشند و هرگونه تفسیر با هدف قانونی‌سازی و یا جرم‌زدایی از تجارت غیرقانونی مواد مخدر، تهدیدی جدی برای امنیت کشورها خواهد بود؛ لذا، جمهوری اسلامی ایران قویاً از جایگاه و نقش اثرگذار کمیسیون مواد مخدر به عنوان نهاد اصلی سیاستگذاری سازمان ملل در موضوعات مرتبط با مواد مخدر و نقش هیئت بین المللی کنترل مواد مخدر (INCB) در تسهیل دسترسی قانونی به نیازهای علمی و پزشکی، حمایت می‌کند.
وی افزود: علیرغم تأکیدات مکرّر اسناد سازمان ملل متحد بر اصل مسئولیت مشترک در مقابله با معضلات جهانی، از جمله مواد مخدر، ما همچنان در کمال تأسف، شاهد برخورد گزینشی و سیاسی برخی کشورها، به خصوص در تأمین مالی پروژه‌ها، برنامه‌ها و تأمین تجهیزات فنی هستیم. دبیرخانه UNODC و همکاران شما در تهران، شاهد این موضوع هستند که در چند سال اخیر، کمک‌ها به برنامه‌های جمهوری اسلامی ایران، اندک‌تر شده است.
دبیرکل ستاد مبارزه با مواد مخدر افزود: در آستانه آغاز دور جدید برنامه مشارکت کشوری برای دوره زمانی ۲۰۲۳ لغایت ۲۰۲۶ هستیم که امیدوارم با حمایت شما و همکارانتان بتوانیم منابع مالی مورد نیاز برای پیشبرد و البته ارتقای این برنامه‌ها را به دست آوریم.
مؤمنی ادامه داد: علیرغم فرمان منع کشت از سوی طالبان، سطح زیر کشت در افغانستان به طور قابل ملاحظه‌ای افزایش یافته و افزایش چشمگیر قیمت‌ها، انگیزه مضاعفی را برای کشاورزان به وجود آورده است. ضمن آنکه در سال‌های اخیر، افغانستان علاوه بر کشت و تولید مواد افیونی، به یکی از تولیدکنندگان عمده متآمفتامین (شیشه) بدل شده است.
وی بیان کرد: مجموعه این تحولات موجب شده تا امنیت کشورهای همجوار افغانستان به خصوص جمهوری اسلامی ایران، در ابعاد مختلف از جمله مواد مخدر، به چالش کشیده شود. یکی از این موضوعات، گسترش مواد ناخالص به دلیل افزایش قیمت‌ها است که تبعات بهداشتی بسیاری دارد و موجب بروز اختلال در برنامه‌های کاهش آسیب می‌شود.
دبیرکل ستاد تصریح کرد: افزایش قیمت‌ها موجب قاچاق و انحراف بیشتر پیش‌سازهای مواد مخدر می‌شود که این مساله به معنای تحمل خسارات مضاعف جانی و مالی برای جمهوری اسلامی ایران است و علیرغم تمام ناملایمات و تحریم‌های ظالمانه و یکجانبه گرایی در عرصه سیاست‌های برخی کشورها، جمهوری اسلامی ایران با اتخاذ راهبردی متوازن در زمینه مواد مخدر، به اقدامات خود در عرصه مبارزه با مواد مخدر ادامه می‌دهد.
مؤمنی با اشاره به اقدامات کشورمان در مبارزه با موادمخدر گفت: در حوزه مقابله با عرضه، جمهوری اسلامی ایران در ۶ سال گذشته یعنی از سال ۲۰۱۷ تاکنون موفق به کشف ۵۳۷۲ تن از انواع مواد مخدر شده است.
وی افزود: در سال اخیر یعنی ۲۰۲۲، دستگاه‌های مقابله‌ای کشور موفق شدند با اجرای ۴۲۷۸ عملیات بیش از ۷۱۶ تن انواع مواد مخدر از جمله ۳۰ تن هروئین و مرفین، بیش از ۳۰ تن متآمفتامین (شیشه) کشف شد. نکته حائز اهمیت افزایش کشفیات متآمفتامین در ایران، از منشأ افغانستان است. کشفیات شیشه در سال اخیر ۲۱ درصد نسبت به سال ۲۰۲۱، افزایش نشان می‌دهد، که حاکی از افزایش تولید این ماده روانگردان در افغانستان است.
دبیرکل ستاد مبارزه با مواد مخدر بیان کرد: در حوزه کاهش تقاضا، درمان و پیشگیری، بازتوانی و بازگشت بهبودیافتگان به جامعه اقدامات ارزنده‌ای از جمله کاهش نرخ ابتلای مصرف کنندگان مواد با سرنگ، به بیماری‌های واگیردار، همچون اچ آی وی (ایدز)، و هپاتیت، افزایش دسترسی سو مصرف کنندگان به خدمات درمانی، تجهیز و راه اندازی مراکز سلامت، مشاوره، کاهش آسیب و توانمندسازی زنان و دختران در شهرهای کرمان و تهران با همکاری دفتر UNODC در تهران و با همکاری دفتر یونیسف در شهرهای کرمان و کرمانشاه صورت گرفته است.
وی ادامه داد: از ابتکارات اثرگذار و موفّق دفتر UNODC در منطقه آسیای غربی، ابتکار سه جانبه جمهوری اسلامی ایران، افغانستان و پاکستان بود که دستاوردهای مهمی از جمله حذف بیش از ۲۰ تن انواع مواد مخدر از چرخه جهانی قاچاق داشته است. متأسفانه در طول چند سال گذشته این ابتکار به دلایل عدم همکاری برخی طرف‌ها و به خصوص از زمان روی کار آمدن طالبان در افغانستان، آنگونه که باید، فعالیت نداشته است.
در جریان این دیدار، طرفین ضمن تاکید بر اراده دو طرف برای توسعه و تعمیق همکاری‌ها، سند برنامه پنجساله همکاری‌ها را برای دوره زمانی ۲۰۲۳ لغایت ۲۰۲۶ به امضا رساندند. در جریان این دیدار مدیراجرایی دفتر UNODC با اشاره به وضعیت بحرانی افغانستان، بر لزوم تمرکز سازمان ملل متحد بر همکاری با کشورهای منطقه، از جمله جمهوری اسلامی ایران، تاکید نمود. در این دیدار و مراسم امضای سند همکاری‌های ۵ ساله، جناب آقای نذیری سفیر و نماینده دائم کشورمان در وین، دکتر مؤمنی دبیرکل ستاد مبارزه با مواد مخدر را همراهی کرد.
اسکندر مؤمنی همچنین در دیدار با ریاست هیئت نمایندگی فدراسیون روسیه گفت: افزایش کشت و تولید در افغانستان برای هر دو کشور که در مسیر ترانزیت مواد مخدر هستیم، بسیار نگران کننده است و باید اقدامات جدی‌تری داشته باشیم.
وی افزود: ایران و روسیه دو کشور تأثیرگذار در منطقه هستند و به شدت مورد تهدید مواد مخدر هستند که ناگزیریم در مبارزه با مواد مخدر خصوصاً مهار و توقف کشت در افغانستان، اقدامات مؤثری انجام دهیم.
دبیرکل ستاد مبارزه با مواد مخدر گفت: در سال ۲۰۲۲ سطح کشت و تولید در افغانستان ۳۲ درصد افزایش یافت و گزارش‌های رسمی مراجع ذیربط بین المللی و از جمله دفتر UNODCو INCB تأیید می‌کنند که لابراتوارهای تولید متامفتامین در سراسر افغانستان پراکنده شده است.
مؤمنی ادامه داد: با رصد تحولات منطقه شاهدیم که آمریکا در پی گسترش قلمرو نفوذ نظامی، سیاسی و اقتصادی در کشورهای آسیای میانه و تشنج آفرینی در کشورهای همسایه و افغانستان و سایر نقاط منطقه است. تمامی این تشنجات و حادثه آفرینی‌ها ضمن بروز بی‌ثباتی در منطقه، به انحای مختلفی در تشدید قاچاق موادمخدر و تشدید جرایم سازمان‌یافته اثر مستقیم و تعیین‌کننده دارند. بنابراین ایران و روسیه با توجه به موقعیت جغرافیایی و سیاست‌های شرارت‌آمیز قدرت‌های استکبار جهانی، بیش از هر زمان دیگری در معرض جرایم ناشی از قاچاق موادمخدر و پیامدهای زیانبار مصرف موادمخدر افغانستان قرار دارند و در عین حال، دو کشور از ظرفیت‌های لازم برای همکاری در جهت مهار این مسائل برخوردار هستند.
دبیرکل ستاد پیشنهاد کرد که در سطح دو جانبه، اسنادی را که تاکنون امضا شده است با دقت و بدون وقفه اجرا شوند، مخصوصاً شناسایی و تعقیب باندهای اصلی مواد مخدر در افغانستان، تبادل اطلاعات و اجرای عملیات کنترل دلیوری.
مؤمنی ادامه داد: تا حد ممکن، طالبان را به اجرای گسترده برنامه‌های توسعه و کشت جایگزین و شناسایی و انهدام لابراتوارهای تولید هروئین متعهد کنیم.
وی افزود: در عرصه بین المللی، ما باید مقابله با رویکرد غربی‌ها را که به نوعی کنوانسیون‌های بین المللی کنترل موادمخدر را با ایجاد نرمش در مقابله با مجرمان مواد مخدر به چالش می‌کشانند، محور همکاری‌ها قرار دهیم. همچنین در مجامع بین‌المللی از عدم ایفای تعهدات جامعه جهانی و سازمان‌های ذیربط در اجرای برنامه‌های توسعه‌ای و کشت جایگزین در افغانستان گله و اجرای آن را به عنوان یک مطالبه بی‌وقفه مطرح کنیم.
مؤمنی بیان کرد: در همکاری منطقه‌ای آماده‌ایم تا پیش‌نویس یادداشت تفاهم همکاری کشورهای دریای خزر را مورد بررسی و نهایی کنیم. در این سند، زمینه‌های همکاری از جمله، انتقال دانش و تجربیات، مبادله اطلاعات عملیاتی، مبادله هیأت‌ها در سطوح مختلف به صراحت مشخص شده‌اند تا کارشناسان کشورها در یک فرصت مناسبی پیش نویس این سند را نهایی کنند.
وی گفت: در سنوات گذشته، در قالب شش نشست “گروه ائتلاف پنجگانه آسیای مرکزی” متشکل از افغانستان، ایران، پاکستان، روسیه و تاجیکستان، چارچوب همکاری‌ها در مورد تعامل شرکاء نسبت به مسائل منطقه‌ای و بین المللی ترسیم شد که امیدوارم با ابتکار روسیه مجدداً فعال شود.
خارپف- معاون وزیر کشور روسیه در دیدار با مؤمنی با اشاره به جنگ اوکراین تاکید کرد که این کشور نیز قبل از درگبری یک سال اخیر و هم اکنون یکی از نقاط تولید و قاچاق مواد مخدر صنعتی به خاک روسیه بوده است و تنها در مدت اخیر، نیروهای روس موفق به انهدام ۴ لابراتوار در استان‌های تحت کنترل روسیه در خاک اوکراین شده‌اند.
وی با اشاره به گزارش‌های موجود از برخی کشورهای غربی و اروپایی، تاکید کرد که تلاش برخی کشورها برای قانونی‌سازی و جرم زدایی از مواد مخدر اساساً غیرقابل قبول است و مطمئناً پشیمانی را برای آنها به همراه خواهد داشت.
دبیرکل ستاد مبارزه با موادمخدر همچنین در دیدار با وزیر مبارزه با مواد مخدر پاکستان با بیان اینکه روابط نزدیک جمهوری اسلامی ایران و جمهوری اسلامی پاکستان بر پایه اصل برادری و حسن همجواری استوار است و این روابط در همه زمینه‌ها رو به گسترش است، گفت: همسایگی دو کشور با سابقه دوستی دیرینه، یک فرصت منطقه‌ای و بین المللی است که باید از آن در جهت منافع مشترک استفاده کرد و سابقه تاریخی حاکی از بهره‌مندی از این فرصت‌هاست.
وی افزود: در عرصه بین‌المللی همانند گذشته باید حامی یکدیگر باشیم، در این رابطه و بر اساس اطلاع بنده، همکارانمان در وین، روابط خوبی را در چهارچوب گروه همفکر و گروه کشورهای اسلامی دارند که قابل تقدیر است.
مؤمنی بیان کرد: متأسفانه علیرغم اقدامات مرزی پاکستان در انسداد مرزهای مشترک، قاچاقچیان موادمخدر، افزون بر تلاش برای قاچاق مستقیم مواد از افعانستان به ایران، از قلمرو پاکستان برای قاچاق مواد به ایران استفاده می‌کنند؛ لذا انتظار داریم که نهادهای ذیربط مقابله‌ای پاکستان، ضمن تشدید کنترل در استان‌های هم مرز دو کشور، با نیروهای مرزی ایران، همکاری نزدیک داشته باشند.
وی گفت: در چند سال اخیر، قاچاقچیان موادمخدر تمایل فراوانی برای استفاده از مسیر دریایی دارند و از این بابت بنادر ایران و پاکستان مورد تهدید هستند؛ لذا جمهوری اسلامی ایران در سطح دو جانبه برای همکاری‌های مرزی، اطلاعاتی و عملیاتی با پاکستان با هدف شناسایی و ضربه زدن به باندهای بین المللی قاچاق دریایی موادمخدر، آمادگی لازم را دارد تا ضمن ضربه به این قاچاقچیان، از تهدید بنادر ایران و پاکستان جلوگیری شود و باید در این زمینه دو کشور به همکاری لازم بپردازند. همچنین در حوزه کاهش تقاضا نیز، ایران از ظرفیت‌های بالا و تجربیات خوبی برخوردار است که آماده‌ایم به موازات همکاری‌ها در سایر حوزه‌ها، این تجربیات را در اختیار پاکستان قرار دهیم.
دبیرکل ستاد مبارزه با مواد مخدر بیان کرد: با همکاری دفتر مقابله با موادمخدر و جرم سازمان ملل متحد، مرکز منطقه‌ای ظرفیت‌سازی و پژوهش در درمان اختلالات ناشی از مصرف مواد در اواخر سال ۲۰۱۹ میلادی در تهران راه‌اندازی شد که محمل خوبی برای همکاری‌ها در زمینه درمان و کاهش آسیب، میان دو کشور است.
مؤمنی افزود: همکاری دو کشور در قالب ابتکار سه جانبه در حوزه کنترل و مدیریت مرزهای مشترک و مقابله با معضل مواد مخدر، یک ظرفیت بالقوه است که علیرغم دستاوردهای خوبی که داشته، استفاده چندانی از آن نمی‌شود. از ظرفیت موجود باید بهره‌برداری لازم صورت پذیرد. در این رابطه ما دو پیشنهاد عمده داریم؛ نخست، حضور نماینده رسمی پاکستان در واحد برنامه ریزی مشترک (JPC) است و پیشتر، پاکستان نماینده‌ای در سفارت داشت که گاهی به JPC مراجعه می‌کرد. بنابراین لازم است تا فرد مستقلی به منظور همکاری با ستاد و دستگاه‌های ذیربط مقابله با مواد مخدر، جهت تبادل اطلاعات و هماهنگی‌های لازم در تهران حضور داشته باشد.
وی گفت: دومین پیشنهاد، برگزاری هرچه سریع‌تر نشست وزرا و مقامات ارشد ابتکار سه جانبه در تهران یا اسلام آباد است. ما مکرراً آمادگی خود را برای این برنامه به دفاتر UNODC در تهران و اسلام آباد اعلام کرده‌ایم.
وزیرمبارزه با مواد مخدر پاکستان در دیدار با دبیرکل ستاد عنوان کرد که ایران و پاکستان صرف نظر از مشترکات دینی و تاریخی فراوان و همکاری در بسیاری از عرصه‌های بین المللی، از بابت تولید و قاچاق مواد مخدر و نیز سیل آوا گان و مهاجران غیرقانونی از مبدا افغانستان لطمات و هزینه‌های بسیاری را متحمل شده‌اند.
از سویی دیگر مؤمنی در دیدار با وای هونگ تسانگ، معاون کمیسیون ملی کنترل موادمخدر چین که در حاشیه نشست سالانه کمیسیون موادمخدر سازمان ملل متحد انجام شد، ایران و چین را دارای روابط و پیوندهای سیاسی و اقتصادی بسیار قوی و مستحکمی خواند و گفت: هیئت‌های دیپلماتیک ایران و چین دارای روابط و همکاری‌های بسیار نزدیکی هستند.
وی افزود: تحولات بین‌المللی حاضر در عرصه موادمخدر، چندان خوشایند و مناسب نیست و در کمال تأسف بسیاری از کشورها از جمله کشورهای غربی و اروپایی به دنبال جرم‌زدایی و قانونی‌سازی برخی از موادمخدر هستند. آنان در این رابطه قصد دارند تا جایگاه و نقش کنوانسیون‌ها، کمیسیون موادمخدر، UNODC و INCB را به بهانه فرایند بازنگری اعلامیه جهانی، متأثر و تضعیف کنند.
دبیرکل ستاد مبارزه با مواد مخدر بیان کرد: در سطح منطقه وضعیت نگران کننده است و نه تنها سطح زیر کشت خشخاش در افغانستان به میزان ۳۲ درصد افزایش یافته است بلکه این کشور به یکی از تولیدکنندگان عمده متآمفتامین (شیشه) تبدیل شده است.
مؤمنی گفت: جمهوری اسلامی ایران و چین هر دو نفوذ و ظرفیت‌های بسیار مناسبی در افغانستان دارند و این ظرفیت می‌تواند عرصه مناسبی برای توسعه همکاری‌های دو کشور باشد.
وی ادامه داد: با توجه به دیدگاه‌های مشترک ایران و چین در رابطه با موادمخدر و نیز نفوذ و ظرفیت‌های موجود در افغانستان، مناسب است تا هر دو کشور از نفوذ و منابع خود برای متقاعدسازی سران افغانستان برای توقف کشت موادمخدر و همچنین پایبندسازی‌شان به تعهدات موجود استفاده کنیم. ایران و چین هر دو در پایتخت‌های هم، دارای افسران رابط موادمخدر هستند و لازم است تا اقدامات جدی برای فعال‌سازی این افراد و تبادل اطلاعات عملیاتی در رابطه با قاچاق و جریان‌های مالی قاچاقجیان میان آنها صورت گیرد.
مؤمنی افزود: چین یکی از بزرگترین کشورهای صنعتی و تولیدکننده عمده مواد شیمیایی از جمله پیش‌سازها محسوب می‌شود و ما انتظار داریم تا شما همکاری لازم را با مقامات و مسئولان ستادی و اجرایی ما در رابطه با محموله‌های پیش ساز و جلوگیری از انحراف آنها از طریق تبادل اطلاعات به موقع داشته باشید.
معاون کمیسیون ملی کنترل مواد مخدر چین ضمن ابراز تبریک به کشورمان جهت عضویت در پیمان سازمان شانگهای، عنوان کزد که عضویت در این سازمان زمینه لازم برای همکاری مؤثرتر دو کشور در عرصه مبارزه با مواد مخدر، از قبیل تبادل اطلاعات عملیاتی و نیز اجرای اقدامات هماهنگ را فراهم خواهد کرد.
