با انتخاب « عبداللطیف رشید » به عنوان رئیس‌جمهور عراق در ۱۳ اکتبر، سرانجام، انسداد سیاسی یک ساله که با انتخابات پارلمانی ۲۰۲۱ آغاز شده بود، پایان یافت.
خبرگزاری آناتولی در گزارشی به بررسی فضای سیاسی این روزهای عراق و شرایطی که جریان صدر در آن به سر می‌برد، پرداخته است.
به نوشته آناتولی، پس از انتخاب رئیس‌جمهور، ائتلاف چارچوب هماهنگی توانست «محمد شیاع السودانی» را برای تشکیل دولت توافقی جدید به پارلمان معرفی کند و او ۳۰ روز فرصت دارد تا کابینه خود را تشکیل دهد. السودانی در این چند روزه بارها گفته است که کابینه خود را از میان همه طیف‌های سیاسی انتخاب خواهد کرد.
از سوی دیگر نمایندگان جریان صدر در جولای گذشته زمانی که پس از هشت ماه موفق به تشکیل فراکسیون اکثریت و دولت «اکثریت ملی» نشدند، از پارلمان استعفا دادند. همان استعفای دسته‌جمعی موجب شد تا نمایندگان بیشتری از چارچوب هماهنگی به پارلمان راه یابند و ائتلاف مذکور به اکثریت برسد و «محمد شیاع السودانی» را برای نخست وزیری معرفی کند.
در این میان جریان صدر به شدت با معرفی السودانی به مخالفت برخواست و خواستار انحلال پارلمان و برگزاری دوباره انتخابات شد. هواداران مقتدی صدر به منطقه سبز یورش برده و پارلمان را اشغال کردند. مقتدی صدر سپس خبر داد که از فعالیت سیاسی کنار می‌کشد. شاخه نظامی جریان صدر نیز در ۲۹ و ۳۰ آگوست تلاش کرد کنترل منطقه سبز را در دست بگیرد، اما پس از ۲۰ ساعت درگیری مسلحانه به جایی نرسید.
همه این اتفاقات و عوامل باعث می‌شود جریان صدر به شدت از صحنه سیاسی و اجتماعی عقب‌گرد کند. تمامی تلاش این جریان از اردوکشی خیابانی و ورود شاخه نظامی‌اش تا فشارهای سیاسی مانع از آن نشد که چارچوب هماهنگی دولت خود را تشکیل ندهد.
اکنون باید گفت که جریان صدر بیشتر برگه‌های بازی خود را از دست داده است. مهم‌تر از همه اینکه دیگر با ائتلاف احزاب اهل سنت و حزب دموکرات کردستان هم‌پیمان نیست و این برگه بسیار مهم را از دست داده می‌بیند.
نکته قابل توجه اینکه اگر جریان صدر به دنبال انحلال پارلمان بود، می‌توانست با استفاده از هم‌پیمانان اهل سنت و کُرد خود این کار را انجام دهد، نه اینکه نمایندگان خود را نیز از پارلمان خارج کند و دل به اردوکشی خیابانی ببندد یا از شورای عالی قضایی عراق بخواهد دست به کار غیر قانونی زده و پارلمان را منحل کند.
اما باید گفت که احزاب اهل سنت و کرد نیز خواسته‌ها و شروط جریان صدر را غیر عملی می‌دانستند، از این رو این جریان به تدریج از میدان سیاست بیرون رفت و آن‌گونه که دیدیم هیچ نقشی در انتخاب رئیس‌جمهور و نخست‌وزیر نداشت.
آناتولی در ادامه نوشت که اما توان جریان صدر برای تحریک حامیان خود در خیابان، مهم‌ترین برگه بازی این جریان برای تحمیل برخی خواسته‌های خود بر گروههای سیاسی است، البته تحریک حامیان نیز پس از یورش به پارلمان و منطقه سبز نتوانست تأثیرگذار باشد و در مقابل موجب شد تا این جریان بخش زیادی از نفوذ و احترام خود را در میان طیف‌های سیاسی و مردمی مختلف از دست بدهد.
نظام توافق سیاسی
بنابراین گزارش، پس از حمله ائتلاف به رهبری آمریکا به عراق در سال ۲۰۰۳ و اشغال این کشور، سیستم «توافقی» مبنای تشکیل دولت و چیدمان قدرت در عراق شد و قدرت طبق سهم‌بندی‌ها بر طبق جمعیتی که گروههای سیاسی نمایندگی می‌کنند، تقسیم شد.
هرچند سیستم اکثریت سیاسی یا اکثریت ملی نزدیک‌ترین مصداق به دموکراسی محسوب می‌شود، اما چند دستگی جامعه عراق و نبود یک پوشش ملی مشترک و تلاش هر جریانی برای کسب منافع خود و برتری آن بر منافع جمعی و ملی، موجب شد تا نظام «توافق سیاسی» بر طبق جمعیتی که گروههای سیاسی نمایندگی می‌کنند، اصل قرار گیرد.
در این جا جریان صدر تلاش کرد تا بدون هیچ برنامه‌ای علیه نظام «توافق سیاسی» که از زمان سقوط صدام مبنای چیدمان قدرت بود، به نوعی کودتا کند.
این نکته را نیز باید مدنظر قرار داد که جریان صدر از مهم‌ترین گروههای سیاسی عراق به شمار می‌رود و در تشکیل دولت‌های بعد از ۲۰۰۳، نقش فعالی ایفا کرده است، از جمله دولت مصطفی الکاظمی که بسیاری آن را به چشم دولت جریان صدر می‌شناختند.
مقتدی صدر همچنین در بیانیه خود در واکنش به انتخاب السودانی برای تشکیل دولت، اعضای جریان صدر را از هرگونه همکاری با او نهی کرد. به عقیده مقتدی الصدر، السودانی وابسته به نوری مالکی است، البته این اعتقاد چندان هم اشتباه نیست، السودانی از اعضای رده بالای حزب الدعوه به ریاست نوری مالکی بود تا این که در ابتدای سال ۲۰۲۱ جدا شده و حزب «تیار الفراتین الوطنی» را تأسیس کرد. او همچنین در دولت‌های اول و دوم مالکی نیز پست وزارتی داشت.
همه این رویدادها بر این نکته تأکید می‌کند که نظام «توافق سیاسی» هرگز از بین نخواهد رفت و تلاش‌های جریان صدر برای از بین بردن آن به دلیل عدم فهم درست جامعه عراق و ترکیب جمعیتی‌اش، به نتیجه نخواهد رسید.
باید گفت که اکثریت گروههای سیاسی و عموم جریان‌های شیعی، سنی و کردی اعتقادی به امکان تغییر سیستم «توافق سیاسی» ندارند و از همین رو در حالی که جریان صدر تلاش داشت تا سیستم اکثریت را جایگزین توافق سیاسی کند، با او همراه نشدند و چارچوب هماهنگی توانست خواسته خود را در نهایت عملی کند.
ذکر این نکته نیز لازم است که گروههای سیاسی در عراق توانسته‌اند بر خیلی از بحران‌های پیش آمده از سال ۲۰۰۳ فائق آیند و بی تردید از بحران سیاسی فعلی نیز عبور خواهند کرد؛ همه گروههای سیاسی از جمله جریان صدر، ادامه حیات نظام سیاسی فعلی را اولویت اول می‌دانند و هیچ تهدیدی را بالاتر از فروپاشی حکومت نمی‌دانند.
بنابراین موفقیت گروههای سیاسی عراقی برای ممانعت از بروز جنگ داخلی و امتناع از درگیری مسلحانه با جریان صدر، مسأله بسیار مهمی است. همچنین می‌توان تشکیل ائتلاف «اداره حکومت» از سوی گروههای چارچوب هماهنگی و دیگر نیروهای سیاسی از جمله احزاب سنی و کرد که پیش از هم‌پیمان با جریان صدر محسوب می‌شدند را از مهم‌ترین اتفاقات دانست که نشان از توافق همه گروههای سیاسی رای حفظ وضعیت موجود و نظام توافق سیاسی دارد.
