ولودیمیر زلنسکی رئیس‌جمهور اوکراین که در سودای پیوستن به ناتو کشورش را وارد ماه‌ها درگیری کرده، جمعه هشتم مهر ۱۵ درصد دیگر از خاک این کشور را هم از دست داد تا بعد از بیش از هفت ماه جنگ به سر جای اول و التماس به ناتو برای پذیرش عضویت کی‌یف در این اتحاد نظامی غربی برگردد.
نگاه اجمالی
جمعه ۳۰ سپتامبر، رئیس‌جمهور روسیه با امضای اسناد الحاق چهار منطقه از اوکراین، ۱۵ درصد دیگر از خاک این کشور را به فدراسیون روسیه ضمیمه کرد.
کشورهای غربی و طرف اوکراینی این اقدام را محکوم کرده و رئیس‌جمهور این کشور بار دیگر درخواست عضویت سریع کی‌یف در ناتو را مطرح کرد.
این درخواست اما با واکنش سرد دبیرکل ناتو و کاخ سفید مواجه شد و تاکید کردند همه ۳۰ کشور عضو این ائتلاف نظامی باید آن را تایید کنند.
ارزیابی وضعیت
بعد از الحاق شبه‌جزیره کریمه به روسیه در سال ۲۰۱۴ با برگزاری همه‌پرسی، جمعه (۳۰ سپتامبر، هشتم مهر) با حضور روسای مناطق دونتسک و لوهانسک در شرق اوکراین و خرسون و زاپروژیا در جنوب شرقی این کشور در کاخ کرملین، مراسم امضای اسناد الحاق این مناطق به فدراسیون روسیه با حضور ولادیمیر پوتین برگزار و این مناطق رسماً به خاک روسیه ضمیمه شد.
پوتین در سخنرانی آغازین این مراسم مردم این مناطق را برای همیشه شهروند روسیه خواند و به آن‌ها خوشآمد گفت. او در اشاره به رای قاطع آن‌ها در همه‌پرسی‌ها که خواستار جدایی از اوکراین و پیوستن به روسیه شدند، گفت: مردم انتخاب خود را انجام داده‌اند. دونتسک، لوهانسک، خرسون و زاپروژیا سرنوشت مشترکی با روسیه دارند.
پوتین در اشاره به خلف وعده غرب در گسترش ناتو و به خطر انداختن امنیت روسیه با پیشروی تا مرزهای این کشور افزود: وعده عدم گسترش ناتو به شرق به یک فریب کثیف تبدیل شده است. این غرب بود که اصل تخلف‌ناپذیری مرزها را زیر پا گذاشت و حالا تصمیم می‌گیرد چه کسی حق تعیین سرنوشت خود را دارد و چه کسی ندارد. رئیس‌جمهور روسیه که پیش‌تر گفته بود مسکو دارای سلاح اتمی است و از هر ابزاری برای دفاع از خود استفاده می‌کند، بار دیگر بر دفاع از خاک خود که حالا شامل مناطق جدید می‌شود با همه ابزارهای موجود تاکید کرد.
دقایقی بعد از سخنرانی پوتین در مراسم الحاق مناطق جدید به روسیه، ۲۷ کشور عضو اتحادیه اروپا در بیانیه‌ای تند گفتند که نتیجه همه‌پرسی برگزار شده در این چهار منطقه از اوکراین را به رسمیت نمی‌شناسند. «جو بایدن» رئیس‌جمهور آمریکا هم در بیانیه‌ای، روسیه را به نقض قوانین بین‌المللی و منشور سازمان ملل متهم کرد. آمریکا همچنین تحریم‌های جدیدی را علیه روسیه به بهانه این اقدام اعمال کرد و در تلاشی مشترک با آلبانی به دنبال تصویب قطعنامه ضد روسی در شورای امنیت سازمان ملل بود که با وتوی روسیه ناکام ماند.
ولودیمیر زلنسکی رئیس‌جمهور اوکراین هم که شاهد از دست رفتن ۱۵ درصد خاک کشورش بود، در واکنش، باز هم دست به دامن غرب شد و برای عضویت سریع کشورش در ناتو تقاضایی را به این ائتلاف نظامی ارائه کرد.
این درخواست اما یک بار دیگر با واکنش سرد دبیرکل ناتو و آمریکا مواجه شد. ینس استولتنبرگ در واکنش به درخواست زلنسکی مدعی شد که از حق اوکراین برای انتخاب مسیر خود و پیوستن به این ائتلاف حمایت می‌کند، اما در عین حال گفت «تمرکز اصلی کنونی ما، ارائه حمایت فوری به اوکراین برای دفاع از خود در برابر حمله روسیه است» و بار دیگر تاکید کرد ناتو بخشی از جنگ روسیه با اوکراین نبوده و تنها نقش حمایتی دارد. او همچنین تاکید کرد که تصمیم درباره عضویت اوکراین باید با اجماع همه ۳۰ عضو این ائتلاف گرفته شود.
بعد از ناتو، آمریکا هم بار دیگر پشت زلنسکی را خالی کرد و جیک سالیوان مشاور امنیت ملی کاخ سفید گفت: «در حال حاضر، دیدگاه ما این است که بهترین راه برای حمایت ما از اوکراین، حمایت عملی و میدانی در این کشور است و عضویت در ناتو باید در زمان دیگری آغاز شود». او هم در رد درخواست عضویت سریع اوکراین گفت که «هر تصمیمی در خصوص عضویت، بین ۳۰ متحد (ناتو) و کشورهایی گرفته می‌شود که مایل به عضویت هستند».
دورنما
ناتو تحت رهبری آمریکا که حضور نظامی‌اش در نزدیکی مرزهای روسیه و رد درخواست مسکو برای تضمین امنیتی عدم پیوستن اوکراین به این ائتلاف از دلایل اصلی آغاز درگیری‌ها در اوکراین بوده، از همان روزهای ابتدایی درگیری‌ها با رد درخواست عضویت سریع کی‌یف در این ائتلاف و ایجاد منطقه پرواز ممنوع بر فراز اوکراین، به رغم اصرارهای زلنسکی، پشت وی را خالی کرده بود.
جوزپ بورل مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا در همان ماه اول جنگ اوکراین اذعان کرد که بروکسل در دادن قول‌هایی که نمی‌توانسته آن‌ها را عملی کند دچار اشتباه شد و یکی از آن‌ها، وعده عضویت اوکراین در ناتو بوده است. وی همچنین گفت که اتحادیه اروپا باید «از رفتن به سمت جنگ با روسیه اجتناب کند چرا که اگر این کار را نکند، جنگ جهانی سوم خواهد شد». هشداری که «دیمیتری مدودف» معاون شورای امنیت ملی روسیه بعد از درخواست دیشب زلنسکی برای پیوستن اوکراین به ناتو، آن را تکرار کرد و گفت چنین اقدامی موجب شتاب بخشیدن به آغاز جنگ جهانی سوم می‌شود.
با توجه به اظهارات مقامات غربی و عدم تغییر موضع ناتو از بیم رویارویی مستقیم با روسیه تا جای ممکن، چشم‌انداز نزدیکی برای پیوستن اوکراین به ناتو متصور نیست. از آغاز جنگ در اوکراین گرچه کمک‌های میلیارد دلاری نظامی و تسلیحاتی غرب به این کشور در تداوم جنگ موثر بوده، اما تسلیحات و آموزش از سوی کشورهای عضو ناتو به صورت منفرد نه در قالب این اتحاد صورت گرفته و به همین دلیل کمتر هماهنگ و اثرگذار بوده است. به تحلیل اندیشکده «کارنگی»، تا زمانی که ناتو با منطقه پرواز ممنوع یا سایر اشکال مستقیم‌تر درگیری نظامی موافقت نکند، ارزش افزوده این ائتلاف به بسته کمک جامع توافق شده در اجلاس ناتو در مادرید محدود خواهد بود.
