در شرایطی گسترده که درگیری ها، بلایای طبیعی و بحران های اقتصادی صدها هزار نفر را بی خانمان می کند، محافظت از حقوق پناهجویان از هر اصالت و کشوری ، مستلزم توجه سیاسی برابر و مستمر و منابع کافی است.
نشریه دیپلمات در گزارشی در این خصوص نوشت: کمیسر عالی پناهجویان سازمان ملل چندی پیش تاکید کرد که اوضاع اسف بار انسانی در افغانستان نباید مورد فراموشی قرار گیرد، نظر به اینکه توجه جامعه جهانی به درگیری ها در اوکراین متمرکز است.
پس از پایان دو دهه اشغالگری آمریکا در افغانستان و خروج غیرمسئولانه نظامیان آمریکایی از این کشور جنگ زده، شرایطی به مراتب وخیم تر را برای مردم این کشور ایجاد کرد و بحران پناهجویان را درا ین کشور تشدید کرد.
انتشار تصاویر تلخ از فرودگاه کابل که هواپیماها را مملو از پناهجویان افغان در شرایطی بسیار سخت نشان می داد، جهان را شوکه کرد.2
کشورهای مختلف در جهت تسهیل خروج پناهجویان افغان برآمدند، از فرآیندهای بوروکراتیک پر پیچ و خم خود چشم پوشی کردند و متعهد شدند محافظت از جان انسان را تامین کنند.
با این همه، شرایط همچنان در افغانستان رو به وخامت است. این اوضاع باعث شده است صدها هزار افغان سختی سفرهای پرخطر را به جان خرند و از کشورشان خارج شوند.
تمهیدات غرب برای تخلیه افغان ها به سرعت پس از روی کار آمدن طالبان پایان یافت و هزاران نفر را در شرایط پر ابهامی فرو برد.
شروع جنگ اوکراین از اوایل اسفند ماه سال گذشته اما خیلی از مسائل را ناگهان تغییر داد. بسیاری از کشورهای غربی که ادعا کرده بودند قصد دارند خارج از پیچ و خم های بروکراتیک، پذیرای پناهجویان افغان باشند، در اندک زمان به سمت اوکراین چرخیدند و با انگیزه مقابله با روسیه و هدف ظاهری حمایت از مردم اوکراین، نگاه های خود را از توجه به پناهجویان افغان به سمت پناهجویانی اوکراینی تغییر دادند؛ موضوعی که شرایط را برای مردم افغانستان سخت تر کرد و ناامیدی برای آنان به دنبال داشت.
در میانه جنگ اوکراین و به فراموشی سپرده شدن وعده های بشردوستانه غربی ها مبنی بر پناه دادن به مردم افغانستان، سیل دیگری از مردم این کشور خسته از جنگ بار دیگر به سمت ایران و پاکستان روانه شدند چون دهها سال است که از سخاوت و میزبانی دوستانه مردم و دولت ایران با خبرند. بیش از ۳ هزار نفر روزانه به پاکستان و ایران نقل مکان کردند. شمار افرادی که بدون مدرک و سند و از طریق شبکه های قاچاق به کشورهای دیگر رفته اند، بیش از این رقم تخمین زده می شود.
اما ماجرای مهاجرت و پناهجویان افغان در ایران و پاکستان، قصه تازه ای نیست. این دو کشور سخاوتمندانه شمار میلیونی از افغان ها را طی دهه ها پذیرا بوده اند؛ مقامات سازمان ملل بارها به میزبانی گرم، میهمان نوازانه و سخاوتمندانه ایران از این پناهجویان کشور همسایه اذعان کرده اند و دستور موکد حضرت آیت الله خامنه ای رهبر معظم انقلاب اسلامی مبنی بر ضرورت امکان تحصیل برای این پناهجویان در سراسر ایران، گواهی برای این واقعیت است.
چندی پیش، اسلام آباد ۹۴ درصد از عملیات حصارکشی مرزی در امتداد مرز پاکستان – افغانستان را تکمیل کرد با این ادعا که این حائل، امنیت را برای هر دو کشور افغانستان و پاکستان تقویت می کند.
این گزارش در ادامه حاکی است که افغان ها در ترکیه و امتداد مرزهای اروپا نیز با خطراتی مواجه شده اند.
ترکیه از اواخر سال ۲۰۲۱ برای جلوگیری از ورود پناهجویان به کشورش در امتداد مرز خود با ایران، تدابیر امنیتی جدیدی به اجرا گذاشت.
بعلاوه، اخراج اتباع افغانستان از ترکیه با وجود شرایط به شدت متزلزل در افغانستان، هیچ گاه متوقف نشده است.
هجوم پناهجویان اوکراینی به اروپا نیز به چالش های پیش روی افغان های بی خانمان دامن زده است.
تغییر اولویت های بین المللی توام با پاسخ های منطقه ای ناسازگار به مساله پناهجویانی با اصالت های متفاوت، احتمالا به خطرات مضاعف برای افغان ها در مرزهای ترکیه – اتحادیه اروپا منتهی می شود.
تا قبل از بحران اوکراین، مردم افغانستان در امتداد مرزهای خارجی اروپا با خطرات و واکنش های خشونت باری روبه رو بودند.
حال این اوضاع، نگرانی های بیشتری را به بار می آورد. تفکیک منطبق با پناهجویان با ریشه های مختلف، مفهوم حمایت جهانی از پناهجویان مبتنی بر قانون حقوق بشر بین المللی را به چالش می کشد.
نجات جان افغان ها و کمک به کسانی که در حال مهاجرت هستند، باید همچنان به عنوان یک ضرورت سیاسی و بشردوستانه مورد توجه قرار گیرد.
