پس از چند سال تنش و انجماد، یک بار دیگر رابطه سیاسی ترکیه و عربستان سعودی وارد مسیری عادی شد و رئیس جمهور ترکیه به دیدار پادشاه و ولیعهد سعودی رفت.
رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه، قبلاً بارها اعلام کرده بود که رابطه با عربستان سعودی در گرو روشن شدن تکلیف نهایی پرونده قتل جمال خاشقجی در کنسولگری عربستان در استانبول است.
اردوغان همواره بر این موضع پافشاری می کرد که متهمین و مرتکبین این قتل وحشیانه، باید در ترکیه محاکمه و مجازات شوند. اما حالا و پس از چند سال اصرار و پافشاری، این سیاستمدارِ عملگرا و پراگماتیست، دوباره سر فرمان را کج کرد و تصمیم گرفت کل روند پیگیری قضائی آن قتل ددمنشانه را متوقف کرده و اصل پرونده را هم برای خود مقامات سعودی بفرستد!
وقتی که تامین دلار، مهم تر است
طیفی از تحلیل گران سیاسی ترکیه معتقدند که ناکارآمدی تیم اقتصادی دولت اردوغان و تصمیمات تکروانه و غیرمنطقی خود او در مورد تعیین خط مشی سیاست پولی و اقتصادی، ترکیه را دچار یک بحران اقتصادی عظیم کرده و اردوغان ناچار شده برای جبران کمبود منابع ارزی، دست به دامن کشورهای خارجی شود.
اما از آنجایی که کشورهای اروپایی و شرکت های عظیم آمریکایی، تمایل چندانی به سرمایه گذاری در ترکیه نشان نداده اند، تیم سیاست خارجی آنکارا، شکار سرمایه های شناور کشورهای عربی را در دستور کار قرار داده و علاوه بر قطر، کویت و بحرین، پای امارات متحده عربی و عربستان سعودی را نیز به میان کشیده است. بنابراین، از دید این گروه از کارشناسان و تحلیل گران سیاست خارجی و روابط بین الملل، تغییر سیاست در برابر ابوظبی و ریاض، پیش و بیش از هر چیز دیگری، انگیزه و دلیل اقتصادی دارد.
ناکارآمدی اقتصادی دولت اردوغان و حزب عدالت و توسعه و اثرگذاری این فاکتور بر دیپلماسی و سیاست خارجی، کاری کرده که حزب جمهوری خلق که به عنوان مهمترین حزب مخالف اردوغان شناخته شود، با ادبیاتی کنایی با این رویکرد جدید اردوغان برخورد کند. چند تن از مقامات این حزب، در روزنامه ها و فضای مجازی، از اردوغان و تیم او پرسیده اند: اگر پول داشتیم؛ به ما هم می گفتید برادر؟
برخورد متفاوت رسانه ها با سفر اردوغان به ریاض
همچنان که پیش بینی می شد، روزنامه ها و مجموعه های رسانه ای و تبلیغاتی تحت امر حزب عدالت و توسعه، سفر اردوغان به عربستان سعودی را همچون یک اقدام دیپلماتیک مهم و گشوده شدن فصلی نوین در روابط آنکارا – ریاض قلمداد کرده و با آب و تاب در مورد آن نوشتند. اما از تریبون ها و سازهای مخالفین، صداها و نواهای دیگری به گوش رسید.
رسانه های نزدیک به احزاب و جریانات مخالف اردوغان، سفر او به ریاض و دست دادن با ولیعهد سعودی را مورد انتقاد قرار داده و چرخش سیاسی مجدد رئیس جمهور را به چالش کشیدند.
روزنامه سوزجو که عنوانِ پرتیراژترین روزنامه ترکیه را یدک می کشد، تیتر تندی در مورد سفر اردوغان به عربستان زده که در واقع، از سخنان کمال کلیچدار اوغلو رهبر حزب جمهوری خلق برداشته شده است. تیتر تندی با این عبارت: «دوان دوان رفت برای در آغوش کشیدنِ قاتل».
روزنامه سوزجو در تیتر خود، تنها به کنایه و متلک دیدار اردوغان با بن سلمان اکتفا نکرده و در پایین صفحه نوشته است: «وزرای دربار، به عمره رفتند».
روزنامه جمهوریت نیز که در مشی فکری و سیاسی خود از لائیک ها و کمالیست ها تبعیت می کند، در تیتر و عکس صفحه نخست، به تندی از چرخش سیاسی سریع و عملگرایانه اردوغان در قبال ولیعهد سعودی انتقاد کرده است. اما در مقابل، روزنامه قرار که از روزنامه های محافظه کار منتقد اردوغان است و خط فکری آن به عبدالله گل و علی باباجان نزدیک است، موضع میانه اتخاذ کرده است.
در تیتر روزنامه قرار، درج عبارت «صفحه ای نوین با ولیعهد عربستان سعودی»، نشان دهنده موضع میانه روانه این روزنامه در مورد روابط سیاسی – اقتصادی ترکیه و عربستان است.
فاتح آلتایلی روزنامه نگار قدیمی ترکیه و تحلیل گر ارشد گروه خبرترک، درباره سفر اردوغان به عربستان سعودی، دست به فتو آنالیز یا تحلیل بصری و مفهومی عکس زده و نوشته است: «فکر می کنم در تمام دوران فعالیت سیاسی اردوغان، هیچگاه چنین عکسی از او ندیده ایم. تمام عکس های دیدار اردوغان با محمد بن سلمان را به دقت نگاه کردم. نگاه و میمیک طرفین، بسیار سرد است و به تعبیر عوامانه چنان ترشرو هستند که گویی صد سال است سرکه می فروشند! از حال و هوای اردوغان می توان به این واقعیت پی برد که شخص رئیس جمهور، از دست دادن با محمد بن سلمان راضی نیست و حال خوشی ندارد. شاید بهتر بود دستکش دستش می کرد، تا اندکی راحت تر دست بدهد!»
در یکی از عکس ها، در حالی که اردوغان و شخص ولیعهد، با هم دست داده و گویی با چشمانشان، پیام هایی را رد و بدل می کنند، کمی آن سوتر از آنها، هاکان فیدان رئیس سرویس اطلاعاتی میت ترکیه، با دقت تمام به رخسار بن سلمان خیره شده تا بفهمد که او، چه احساسی به رئیس جمهوری دارد که روزی خواهان محاکمه اش بود و حالا برای جوش زدن مجدد رابطه، پرونده زیر بغل، به قصرش آمده است.
در پایان باید گفت، در شرایطی که تنها یک سال به زمان برگزاری انتخابات سراسری ترکیه باقی مانده است، تلاش برای حفظ بقا و ماندن بر صحنه قدرت، به حیاتی ترین اولویت اردوغان و حزب عدالت و توسعه تبدیل شده است.
در پرتو این اولویت گذاری مهم و حیاتی است که سیاست خارجی دولت اردوغان نیز به تابعی از اهداف اقتصادی داخلی تبدیل شده و فعلاً نمی توان انتظار داشت که در دوران سیاسی جدیدی که بین ترکیه و عربستان سعودی آغاز شده، نشانه قابل توجهی از همکاری های گسترده سیاسی و امنیتی در میان باشد و به احتمال قوی، این رابطه فعلاً با محوریت منافع اقتصادی پیش می رود و برنامه ریزی برای برخی تحرکات و همکاری های امنیتی و منطقه ای، به دوران پس از انتخابات موکول خواهد شد.
