تلاش مفتی‌های عربستان برای توجیه سازش با اشغالگران

 از زمانی که سودان با رژیم صهیونیستی در خصوص عادی سازی روابط شان توافق کردند برخی رسانه‌ها اعلام کردند که عربستان پس از انتخاب رئیس جمهور جدید آمریکا با تل آویو سازش خواهد کرد. اما عادی سازی روابط کشورهای اسلامی نیاز به اجازه مفتی‌های آنها نیز دارد. بنابراین اخیرا به طور بی سابقه‌ای بیانیه‌هایی توسط مفتی‌ها در حمایت از عادی سازی روابط با رژیم صهیونیستی و روابط خوب با یهودیان آغاز شده است. اگرچه رهبران سیاسی در عربستان پیشتاز سیاست هستند، اما برای کسب مشروعیت به مفتی‌ها در کنار خود نیاز دارند.

 اسلام نسبت به رژیم صهیونیستی و جنایت‌های این رژیم دیدگاه منفی داشته و دارد. از زمان تاسیس حاکمیت رژیم صهیونیستی، اکثر مفتی‌ها در جهان اسلام هرگونه روابط با آن‌ها را منع کرده‌اند و حتی بسیاری از آن‌ها با دعوت ملت اسلامی خواستار مبارزه با جنایت‌های این رژیم شدند. اما پشت پرده این سنت ضد اسرائیلی، صداهایی در جهان اسلام پدیدار می‌شوند که روند عادی سازی روابط با رژیم صهیونیستی را تحلیل می‌کنند.

 سودان که اخیراً به لیست کشورهای اسلامی سازش‌کار با رژیم اسرائیل پیوسته است، اگرچه حدود یک ماه پیش یک جدایی رسمی میان دین و دولت را دنبال کرد، اما هنوز در عمل یک دولت مذهبی به شمار می‌رود که قانون آن بر اساس شریعت است. ملت سودان بسیار مذهبی هستند و مفتی‌های سودانی از وضعیت مطلوبی در زندگی عمومی برخوردارند.

رئیس شورای حاکمیتی سودان اعلام کرد که اسلام برقراری روابط با رژیم اسرائیل را منع کرده است. اما در مقابل یک مفتی سودانی با صدور فتوایی اظهار داشت که عادی سازی روابط با رژیم صهیونیستی اگر منافع سودان را در بر داشته باشد، بلامانع است.

از سوی دیگر حکومت در عربستان بر اساس قوانین شرعی است و قانون‌گذاران آن شیوخ هستند. مفتی‌ها در عربستان از موقعیت خوبی برخوردار هستند. چندی پیش « عبدالرحمن السدیس» امام جمعه مکه مکرمه در خطبه خود اعلام کرد که اسلام دین صلح است و پیامبر اکرم با یهودیان در تعامل بوده است. فعالان شبکه‌های اجتماعی سخنان امام جمعه مکه را به مثابه مقدمه چینی برای عادی سازی روابط میان ریاض و تل آویو دانستند.

در برخی از کشورهایی که اخیرا به قطار عادی سازی روابط با رژیم صهیونیستی پیوسته‌اند و همچنین عربستان که تحت فشار آمریکا برای عادی سازی روابط است، مفتی‌ها جایگاه اصلی را دارند و بدون مشارکت آن‌ها عادی سازی روابط با رژیم اسرائیل شکل نمی‌گیرد. مفتی‌ها در عربستان امروزه به یک پایه مهم برای سازش با رژیم صهیونیستی تبدیل شده‌اند.

از جمله ویژگی‌های بارز ساختار قدرت در نظام پادشاهی عربستان روابط قدرت میان افراد و جریان‌هایی است که در شکل‌دهی به ساختار سیاسی و توزیع قدرت نقش دارند. خانواده سلطنتی، رهبران مذهبی، قبایل، تکنوکرات‌ها و بازرگان از گروه‌های اصلی محسوب می‌شوند که سهمی را در قدرت دارند. در این میان نهاد مذهبی پس از خاندان سلطنتی در جایگاه دوم قرار دارد.

در واقع وهابیت  در عربستان از نظر مذهبی و اجتماعی محافظه‌کار و از نظر سیاسی سازشکار است. نهاد دینی در عربستان به‌ صورت مستقل عمل نمی‌کند؛ بلکه یکی از نهادهای درون حکومت به‌شمار می‌رود. بنابراین تشکیلات دینی رسمی در عربستان، بدون دستورات حکومت به‌ وجود نیامده است به همین دلیل همه اقدامات و تصمیم‌گیری‌ها و نیز مواضع این نهاد دینی، چیزی جز ترجمه اراده و تصمیمات حاکمیت نیست؛ چه این حاکمیت حق باشد و چه باطل.

در مرحله کنونی عربستان و پس از به قدرت رسیدن «محمد بن سلمان» ولیعهد این کشور٬ تلاش وی در تغییر ذهنیت جامعه عربستان از یک دیدگاه سنتی، قبیله‌ای و بسته به یک جامعه لیبرال باعث می‌شود تا از مذهب سنتی عربستان نیز وهابیتی نوین بسازد. از این رو در دوره بن سلمان، به نظر می‌آید که روابط پیشین میان هسته اصلی قدرت سیاسی (پادشاه و دربار) و قدرت مذهبی (وهابیت تحت زعامت «مفتی مملکت») تغییر چشم‌گیری خواهد کرد. در واقع وهابیت مطلوب بن سلمان، فرقه‌ای به شدت شخصی است که توانایی هیچ‌گونه تحرک اجتماعی خارج از چارچوب سیاسی عربستان را نخواهد داشت.