این روزها موضوعی خصوصی سازی در صنعت خودرو یکی از محل های مناقشه در بخش های مختلف اقتصادی و سیاسی کشور است. مخالفان و موافقان این امر هر کدام در تلاش هستند که افکار عمومی را نسبت به نظرات خود همراه کنند ولی سوال اینجا است که آیا طبق اصول توسعه، مقوله خصوصی سازی در صنعت خودرو امری ضروری است یا نه؟
دکتر علی اکبر عرب مازار، فارغ التحصیل دانشگاه میشیگان آمریکا و عضو هئیت علمی دانشگاه شهید بهشتی معتقد است یکی از موضوعات مورد توجه در اقتصاد اندازه شرکت ها در روند توسعه است.
وی با بیان اینکه در توسعه اقتصادی هر کدام از شرکت های کوچک، متوسط و بزرگ باید باشند و هر کدام هم یک نقشی دارند، گفت: شرکت های بزرگ در اقتصاد مانند ستون های یک خیمه هستند که در مقابل نوسانات استقامت می کنند.
عرب مازار معتقد است: شرکت های بزرگ از یک میزان به بعد دیگر اشتغال ایجاد نمی کنند بلکه این شرکت های کوچک و متوسط هستند که اشتغالزایی می نمایند و لذا هر اندازه ای از شرکت ها در روند توسعه یک نقشی دارد.
رئیس سابق سازمان امور مالیاتی در پاسخ به سوالی مبنی براینکه چرا که در اقتصاد ایران کمتر شاهد رشد و ایجاد شرکت های بزرگ خصوصی هستیم، گفت: اینکه چرا در اقتصاد ایران شرکت های بزرگ خصوصی نداریم، به ساختار سیاسی کشور برمی گردد.
وی افزود: نظام سیاسی کشور بایستی برای این موضوع برنامه ریزی کند. در دنیا در برخی از کشورها، به دلیل ساختارشان به صورت طبیعی، شرکت های بزرگ ایجاد شده ولی در برخی دیگر از کشورها مانند ژاپن، کره و چین دولت ها با برنامه ریزی شرکت های بزرگ خصوصی را ایجاد کرده اند.
عرب مازار گفت: ما در ایران کمتر شاهد حضور شرکت های بزرگ خصوصی هستیم به همین دلیل با کوچکترین نوسانات ارزی، بسیاری از شرکت ها و کسب و کارها از بین می رود چون شرکت های کوچکی هستند.
این استاد دانشگاه شهید بهشتی با اشاره به تجربه بسیاری از کشورها در برنامه ریزی برای ایجاد شرکت های بزرگ خصوصی گفت: بسیاری از دولت ها با برنامه ریزی شرکت های بزرگ را ایجاد کرده اند و بالتبع آن شرکت های کوچک نیز در اطراف این شرکت های بزرگ امکان فعالیت یافته اند.
وی گفت: صنعت خودروسازی نیز همچون همین شرکت های بزرگ است که واحدهای تولیدی کوچک و متوسط بسیاری از جمله قطعه سازان را در دور خود جمع کرده است.
عرب مازار در ادامه در پاسخ به سوال دیگری درباره مقاومت ها در برابر خصوصی سازی در صنعت خودرو تصریح کرد: اینکه چرا شرکت های خودروسازی کارایی ندارند و اجازه داده نمی شود، به بخش خصوصی واگذار شود، به نوع نگاه دولت ها بر می گردد.
وی گفت: در کشورهای مانند ایران دولت ها به دلیل داشتن منابع نفتی همیشه به دنبال آن بوده اند که نقش بزرگی را در اقتصاد بازی کنند. در نتیجه مدیریتی به وجود آمده که اجازه نمی دهد بخش خصوصی ایجاد و بزرگ شود.
عرب مازار گفت: صنعت خودرو نیازمند بخش خصوصی بزرگ است که باید دولت بستر آن را مهیا کند. چرا که با وجود چند شرکت بزرگ دولتی، بخش خصوصی نمی تواند رقابت کند.
فارغ التحصیل دانشگاه میشیگان آمریکا با بیان اینکه در بسیاری از کشورها برنامه ای به نام"توسعه بخش خصوصی" وجود دارد که جز لاینفک برنامه های توسعه ای آنان است، تصریح کرد: چنین تجربه ای را ما در دهه 40 شمسی داشتیم.
وی گفت: اگر دقت کنید غالب شرکت های بزرگ خصوصی در بخش های مختلف تولید، کشاورزی، خدمات، خودروسازی در آن زمان ایجاد شد. در آن زمان دولت نفت زیادی نداشت و لذا شرکت ها و صنایع از جمله شرکت های زمان ایجاد شد.
عرب مازار در تبیین ریشه عدم خصوصی سازی صنعت خودرو گفت: خودرو در ایران چون کاسه ای برای دولت ها بوده است. دولت ها همواره دنبال منابعی بوده اند که خارج از بودجه و نظارت مجلس در اختیار داشته باشند و خرج کنند. و لذا در گذشته خودروسازها عملا چنین کمکی را به دولت ها می کرده است.
وی افزود: در طول زمان، خودروسازی به جهت رابطه سیاسی با دولت ها، به بچه لوسی تبدیل شده است. تا وقتی که بحث رقابت مطرح می شود، برخی از خودروسازان مقوله بیکار شدن کارگران را مطرح می کنند در حالی که بخش قابل توجهی از نیروهای مازاد در خودروسازی، سفارشی و سیاسی استخدام شده اند.
وی در پایان تاکید کرد: آن کسانی که در ساختار سیاسی خودروسازی منافع دارند، اجازه خصوصی سازی را نمی دهند.
