نکات مهم برای ساخت استخر و جکوزی

امروزه با تغییرات سبک زندگی در جوامع، وجود استخر، جکوزی و سونا نه تنها به‌عنوان یک آپشن بلکه به‌عنوان یک بخش مهم و حیاتی برای سازندگان و مالکان می‌باشد. البته متاسفانه بسیاری از این مجموعه‌ها با نگاه ساده انگار سازنده و مالک توسط افراد بی تجربه و بی دانش ساخته می‌شود که صرفا در زمان فروش اولیه ملک کاربرد دارد و دردسر‌های آن برای استفاده کنندگان واقعی آن‌ها است.

از طرفی هزینه ساخت استخر و جکوزی کم هم نیست، پس میبایست با نگاه دقیق‌تر و با دید باز در انتخاب طراح و مجری با صلاحیت نسبت به هزینه‌های ساخت استخر مسئولیت پذیر بود. در غیر این صورت بهتر است فضا‌های زیادی در ساختمان و یا ویلای خود را به ساخت المان‌های دیگر اختصاص دهید، به جای اینکه پس از صرف هزینه‌ و زمان مدت زیادی قادر به بهره‌برداری از استخر خود نباشید.

در ادامه در این مقاله قصد داریم پس از تجربه طولانی در این امر به توضیحات و جزئیات در رابطه با طراحی و ساخت استخر، ساخت جکوزی و سونا ارائه دهیم تا با مطالعه آن بتوانید به نتیجه ایده آل در ساخت مجموعه آبی خود دست یابید.

امکان سنجی برای ساخت استخر و جکوزی

اگر فکر ساخت استخر، جکوزی و سونا در ساختمان یا ویلا خود یه ذهن شما خطور کرده باید مواردی را در نظر بگیرید.

اگر قصد ساخت یک ساختمان یا ویلا را دارید دست شما برای ساخت استخر، جکوزی و سونا کاملاً باز است.

قطعاً اولین قدم مطرح کردن خواسته خود با مهندس معمار پروژه است. مهندس معمار ابتدا باید استخر، سونا و جکوزی و یا هر المان دیگری که مد نظر شما است را در پلان‌های ساختمان جانمایی کند. بر اساس طراحی استخر شما میتواند در زیر زمین و یا در شیب بام و یا حتی در طبقات ساختمان قرار گیرد. تا اینجا قسمت ساده کار بود، مهندسین سازه بر اساس طراحی‌ها اقدام به طراحی سازه استخر می‌کند.

مهندسین سازه معمولا استخر را در مابین نوار‌های فونداسیون ساختمان قرار می‌دهند. در این قسمت هماهنگی بین تیم سازه و نیم معماری بسیار مهم است. در این حالت سازه استخر معمولاً بصورت بتن مسلح خواهد بود. بهترین حالت برای اجزا این است که همزمان با اجرای فونداسیون، سازه استخر نیز اجرا گردد.

در صورتی که استخر شما در پشت بام یا داخل طبقات باشد کار شما کمی سخت تر است. زمانی که استخر روی زمین اجرا نگردد و داخل سازه قرار یگیرد اصطلاحاٌ به آن استخر معلق می‌گویند. نکته مهم در این نوع استخر‌ها بحث آب بندی سازه استخر است، چرا که کوچک ترین نشتی می‌تواند خسارت‌های جبران ناپذیر به ساختمان وارد کند. سازه بتنی برای این نوع استخر‌ها چندان مناسب نیست. پیشنهاد بهتر البته پر هزینه تر ساخت استخر با جام فولادی است که در ادامه به تفصیل در رابطه با آن صحبت خواهیم کرد.

اگر استخری در پشت بام باشد تا حدود زیاد بخت با شما یار است در این شرایط انتخاب استخر‌های فایبرگلاس با توجه به وزن کم و هزینه پایین‌تر می‌توند بهترین راه کار باشد اما به شرطی که از نظر طرح معماری نیز مورد تایید باشد. در مورد استخر‌های فایبرگلاس نیز در ادامه خواهیم پرداخت.

اگر در حال حاضر ساختمانی دارید که فاقد استخر، سونا و جکوزی است و علاقه‌مند به داشتن این المان‌ها هستید کار متفاوت خواهد بود. برخی افراد تصور می‌کنند که می‌تواند به راحتی داخل ساختمان حتی داخل حمام میتوانند یک جکوزی کوچک داشته باشند یا داخل پارکینگ می‌توانند استخر دلخواه خود را بسازند و در جواب باید گفت به این راحتی هم نیست چرا که در اولین مورد باید گفت احتمالاً سازه ساختمان شما متناسب با این خواسته شما طراحی شده است.

برای ساخت استخر و جکوزی در طبقات بار‌های زنده و مرده این سازه در محاسبات سقف و ستون‌های ساختمان باید لحاظ شود.

در صورتی که سازه شما آمادگی تحمل بار های مذکور را داشته باشد وارد مرحله بعدی خواهید شد و در غیر این صورت احتمالاً این امکان وجود دارد که بتوانید در نقاط مشخص با تقویت سقف و ستون‌های سازه نقشه‌های خود را پیاده کنید، البته شاید صرفاً برای یک جکوزی و نه یک استخر.

برای ساخت استخر در داخل پارکینگ و زیرزمین نیز احتمالاً با مشکلات سازه ای مواجه خواهید شد که با بررسی‌های بیشتر می‌توان دریافت که آیا امکان ساخت استخر، جکوزی و سونا وجود دارد یا خیر و یا اینکه اصلاً اقتصادی هست؟

در همه این موارد مباحث و الزامات مربوط به تاسیسات استخر و جکوزی نیز تاثیر گذار خواهد بود که در ادامه به آن پرداخته خواهد شد.

اگر حیاط بزرگی داخل ویلای خود دارید احتمالاً تا حد زیاد تا برآورده شدن نقشه‌های خود برای ساخت استخر فاصله زیادی ندارید. برای ویلا‌ها ساخت استخر در حیاط بهترین گزینه است چرا که نه با سازه ساختمان ویلا و احتمالا نه در مبحث تاسیسات دچار مشکل نخواهید شد. فقط کافی است بر اساس ابعاد و اندازه‌های حیاط طرح مورد علاقه خود را پیاده سازی کنید و پس از طی مراحل نه چندان طولانی مدت صاحب استخر و جکوزی خود شوید.

طراحی پلان و پروفیل استخر و جکوزی

طراحی استخر و جکوزی کاملاً بسته به سلیقه شما و یا معمار پروژه دارد. البته همانطور که گفته شد در استخر‌های داخل ساختمان محدودیت‌های سازه‌ها بسیار تعیین کننده هستند. اما برای استخر‌ها داخل محوطه بیرونی شما آزاد هستید تا نقاشی دلخواه خود را بر بوم حیاط ویلا بکشید. در اینجا قصد داریم به اختیار و الزامات مورد نیاز اشاره کنیم.

استاندارد شماره IRISI 11203 موسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران با عنوان استخر‌های شنا - الزامات عمومی به موارد مختلف در رابطه با طراحی و ساخت استخر‌های شنا اشاره کرده است.

1-11202 تجهیزات استخر شنا الزامات عمومی ایمنی
2-11202 تجهیزات استخر شنا
3-11202 تجهیزات استخر شنا
11203 استخرهای شنا - الزامات عمومی
9412 آب استخرهای شنا –ویژگی های میکروبیولوژی
4575 آیین کار سیستم مکانیکی و گندزدایی آب استخر‌های شنا.

از جمله مراجع داخلی مناسب برای ساخت استخر می‌باشند که می‌توان به آنها رجوع کرد. همچنین استانداردهای بین الملی زیادی مانند DIN19643 آلمان و NSPI آمریکا در این زمینه وجود دارند.

برای استخرهای عمومی ابعاد و اندازه های استخر در استانداردهای مشخص شده است که باید رعایت شود. اما برای استخرهای خصوصی و تفریحی ابعاد و اندازه و شکل می تواند دلخواه شما و متناسب با شرایط پروژه شما باشد. نکاتی که در این رابطه می تواند تاثیرگذار باشد. شامل: فاصله استخر تا دیوارهای کناری، تامین فضای مورد نیاز در اطراف استخر برای تردد، تعبیه فضاهایی نظیر رختکن، دوش و.... آتشکده، آبنما، زمین بازی، محل ورزش، سونا و جکوزی، آلاچیق و... در طراحی پلان ها موثر خواهند بود. مبحث ورودی استخر، جداسازی فضاهای خشک و فضاهای تر در محیط های سرپوشیده بسیار حائز اهمیت است. در استخرهای روباز معمولا محدودیت های کمتری پیش رو دارید و تنها مساحت و شرایط زمین می تواند شما را به چالش بکشد.

بعد از قطعی شدن پلان استخر پروفیل طولی استخر مطرح می شود. مشخص کردن عمق استخر و جکوزی و تصفیه خانه بسیار مهم است. در این قسمت مبحث معماری با مبحث تاسیسات مکانیکی استخر و جکوزی دارای فصل مشترک هستند. سوال مهم در ذهن افراد این است که عمق استخر چقدر باید باشد؟

بعضی افراد ناخودآگاه تمایل دارند در حیاط ویلای خود استخری با عمق 200 و شاید بیشتر داشته باشند. خیلی ها در حال حاضر همچین استخری را ساخته اند یا در حال ساخت آن هستند.

در رابطه با عمق استاندارد استخر و جکوزی استانداردها مطرح هستند. برای استخرهای عمومی و خصوصی و تفریحی، آب درمانی و کودکان و... در استانداردهای تدوین شده اعماق مشخص ذکر گردیده است.

اما برای استخر یک ویلا و یا یک مجتمع مسکونی چه عمقی مناسب است؟

باید بگویم با توجه با الزامات آتش نشانی برای تاییدیه استخرهای مجتمع مسکونی عمق مورد تایید cm140 می باشد برای عمق های بیشتر حتما می بایست غریق نجات در استخر حضور داشته باشد که امری بسیار مهم و حیاتی است. اما اغلب افراد که استخری در ویلای خود می سازند درگیر تاییدیه آتش نشانی نیستند به این امر توجهی ندارند.

با توجه به اینکه استخرهای خصوصی در ویلا معمولا برای تفریحات آبی و لذت بردن از آب تنی و با ابعاد نسبتا کوچکی ساخته می شوند. جای مناسبی برای انجام شنای حرفه ای و شیرجه نیستید عمق بیشتر از cm160 در این استخرها کاربردی نیست و با درنظر گرفتن قد متوسط افراد (بانوان cm160 و مردان cm180) در عمق های با بیش از این عدد برای استفاده از استخر می بایست شناگر باشید و ازطرفی خیلی از افراد به شنا مسلط نیستند. تصور کنید در ویلا کودکی به داخل استخر سقوط می کند عمق آب cm180 است و مادر کودک قد cm160 دارد و مادر نیزشنا بلد نیست بنابراین قطعا برای نجات کودک دچار مشکل خواهد شد. اما در استخر با عمق cm140 قضیه خیلی متفاوت خواهد بود.

عمق استاندارد جکوزی نیز بین cm90 تا cm100 می باشد که عمق بیشتراز این اصلا مناسب نیست.

نکته مهم و تاثیر گذار دیگر در پروفیل طول استخر محل تصفیه خانه است. اگر در استخر عمق های متفاوتی دارید قاعدتا تصفیه خانه باید در سمت عمیق استخر قرار گیرد اما این تنها راه نیست در صورتی که تصفیه خانه در سمت مخالف باشد کار کمی سختتر خواهد شد اما شدنی است. پس از گودبرداری استخرباید ترانشه ای با عمق برابر قسمت عمیق استخر برای عبور لوله های تصفیه استخر حفر کنید این کار هم میزان مصرف لوله و اتصالات را افزایش می دهد هم هزینه خاکبرداری و پرکردن مجددا ترانشه مذکور داده. بنابراین در حالت ایده آل تصفیه خانه در سمت عمیق استخر قرار بگیرد.

مسئله مهم بعدی تراز کف تصفیه خانه است. اول اینکه بهتر است برای بهره برداری از استخر و کارکرد بهتر پمپ ها تراز تصفیه خانه کمی پایین تر از تراز کف استخر باشد. علاوه براین پایین تربودن کف تصفیه خانه به شما این امکان را میدهد که بتوانید به راحتی در زمان شستشوی کاسه استخر، فاضلاب ایجاد شده را به صورت ثقلی به بیرون از استخر و به سمت چاه هدایت کنید.

البته این اختلاف تراز بین کف استخر تصفیه خانه تبصره نیز دارد. یعنی اگر این امکان برای شما فراهم نیست خیلی جای نگرانی وجود ندارد. اگر تصفیه‌خانه بالاتر از سطح استخر نیز باشد می‌توانید بدون مشکل تقسیم تصفیه و گردش آب استخر را داشته باشید، البته با در نظر گرفتن تمهیداتی که در آینده به آن اشاره خواهیم کرد. تنها مشکلی که وجود خواهد داشت این است که شما برای شست و شو استخر و تخلیه فاضلاب ناشی از شست وشو با کمی دردسر مواجه خواهید بود که چاره آن داشتن یک پمپ کف‌کش خواهد بود.

در رابطه با تراز کف تصفیه خانه این نکته نیز قابل ذکر است که ارتفاع مفید تصفیه خانه در حدود 2m باشد. از آنجایی که در بسیاری ویلاها و استخر‌های خصوصی، مالکین شخصا فرایند سرویس و نگهداری را انجام میدهند مناسب بودن فضای دسترسی به تجهیزات بسیار نکته حائزاهمیتی است که باید به آن توجه شود‌. لذا این تصور که تصفیه‌خانه محلی لست که در طول سال یکبار هم به آنجا مراجعه نداریم پس شرایط آن مهم نیست، کاملا اشتباه است. شما به طور مداوم و هفتگی حتما می‌بایست برای نگهداری به تصفیه خانه سرکشی نمایید که در ادامه توضیحات لازم داده خواهد شد.

گود‌برداری استخر

بعد از مشخص شدن پلان پروفیل طولی پروژه محل احداث استخر را آماده گود‌برداری کنید. ابتدا نقشه مورد نظر را روی زمین پیاده سازی کنید. تراز صفر استخر را روی زمین در چند نقطه علامت گذاری کنید. با توجه به شرایط پروژه عملیات خاک برداری را به صورت دستی یا ماشینی انجام دهید.در صورت انجام عملیات ماشینی احتمال اختلاف خاک‌برداری با نقشه دقیق خود وجود داردکه بعد از اتمام کار ماشین‌آلات می‌بایست با نیرو انسانی اقدام به اصلاحات نمایید.

عملیات خاک‌برداری در هر پروژه بسته به شرایط محلی و موقعیت خاص پروژه می‌تواند متفاوت باشد. اگر زمین در کنار رودخانه است احتمالا با سنگ‌های بزرگ مواجه خواهید بود. اگر در باغ است با ریشه درختان، اگر در شمال کشور در شهر‌های ساحلی اقدام به این کار نمایید احتمالا با آب گرفتگی گود مواجه خواهید بود. پس بسته به شرایط پروژه خود را آماده کنید.

در صورتی پروژه استخر در ساختمان در حال ساخت است معمولا عملیات خاک‌برداری استخر همزمان با خاکبرداری جهت اجرای فونداسیون انجام میگیرد. در این پروژه‌ها چاره اصلی ارتباط بین استخر و جکوزی با محل تصفیه‌خانه می‌باشد. چرا که به احتمال زیاد نوارهای بتنی فونداسیون این فضاها را از یکدیگر جدا میسازد. شما با توجه به پروفیل استخر و سازه ساختمان می‌بایست لوله‌های رفت و برگشت تصفیه استخر و جکوزی را یا از داخل و یا از زیر فونداسیون عبور دهید. پس در این موارد فصل مشترک تاسیسات با سازه بسیار مهم و حیاتی است.

عمق خاکبرداری در پروفیل طولی مشخص می‌شود. مجموع عمق استخر، ضخامت بتن سازه استخر، ضخامت لایه نازک‌کاری به علاوه ضخامت بتن مگر برابر مجموع عمق خاکبرداری خواهد بود. خاک کف می‌بایست تسطیح گردید و با بتن مگر یک سطح صاف جهت اجرای سازه بتنی استخر آماده گردد. بدیهی است در صورت استفاده از استخرهای فایبرگلاس عمق خاکبرداری متفاوت خواهد بود.

محل احداث استخر حتما می‌بایست خاک کوبیده شده باشد و در صورت وجود بستر خاک دستی و بدون تراکم حتما با روش‌های استاندارداقدام به متراکم کردن بستر نمایید. اگر عمق بستر بیشتر از عمق مورد نیاز برای استخر است می‌توان با بلوکاژ کردن به ارتفاع مناسب رسید. از پر کردن بستر با پوکه و نخاله پرهیز کنید. ابتدا بستر را با قلوه‌سنگ پر کرده و لابه‌لای آن را با دوغاب سیمان و ماسه پر کنید. این کار را در چند مرحله و چند لایه تکرار نماید تا به ارتفاع مدنظر برسید.

در صورت شیبدار بودن استخر پروفیل طولی مورد نظر را در بستر خاک اجرا کنید و سطح نهایی را با بتن‌مگر با ضخامت مناسب حدود 5سانتی متر پر کنید. در این مرحله پروژه شما آماده شروع آرماتوربندی است.

اجرای سازه بتنی استخر

طراحی سازه بتنی استخر توسط طراح سازه صورت میگیرد. در نقشه‌های اجرایی نمره آرماتورها و فاصله شبکه‌های آرماتوری مشخص می‌گردد. در استخرهای بزرگ و عمومی قطعا سازه محکم‌تری نیاز است. اما در پروژه‌های کوچک و استخرهای خانگی با ابعاد مرسوم 4*8 یا 5*10 استفاده از دو شبکه آرماتور با نمره 14و12 با رعایت اصل آرماتوربندی کفایت میکند.

خلاصه ای از مراحل طراحی و ساخت استخر و جکوزی

امکان سنجی اجرا

طراحی پلان و پروفیل اجرایی