چکاپ قلب برای چه کسانی واجب است؟

یکی از جنبه ­های مهم کاهش خطر بیماری قلب و عروق (یا بیماری عروق کرونری)، کنترل رفتارهای سالم و عوامل پر خطر نظیر کیفیت رژیم غذایی، فعالیت فیزیکی، سیگار، شاخص توده بدنی (BMI)، فشار خون، کلسترول یا قند خون است. اما از کجا بدانیم چه عوامل پرخطری ما را تهدید می­کند؟ پزشک حین معاینه چند آزمایش انجام می­دهد یا تجویز می­کند.

نتیجه آزمایش تعداد کمی از ما مطلوب و ایده­آل است. اما حتی اگر نتیجه چندان مطلوب نباشد، به این معنی نیست که حتما دچار بیماری قلبی جدی خواهید شد. برعکس، یعنی فرصت ایجاد تغییر مثبت در روند سلامت خود را پیدا می­کنید. پزشک در معاینات عادی وزن و فشار خون را اندازه می­گیرد  و بعضی از آزمایشات قلب و عروق از 20 سالگی شروع می­شود. بسامد چکاپ به میزان ریسک بستگی دارد.

اگر یکی از بیماری­های قلب و عروق مانند نارسایی قلبی یا فیبریلاسیون دهلیزی در شما تشخیص داده شود یا سابقه حمله قلبی، سکته یا سایر مشکلات قلب و عروق را داشته باشید، به آزمایش بیشتر و چکاپ منظم نیاز دارید. حتی اگر بیماری خاصی تشخیص داده نشود، عوامل پرخطر یا سابقه خانوادگی باعث می­شود پزشک به آزمایش دقیق­تر احتیاج پیدا کند.

منظور از چکاپ قلب چیست؟

به گفته دکتر حسین دباغیان متخصص قلب و عروق چکاپ قلب شامل چند آزمایش برای بررسی وضعیت خون و مایعات، تست ژنتیک برای بررسی عوامل ژنتیکی و عکس­برداری از اندام داخلی بدن می­شود. معمولا عموم مردم می­توانند این آزمایش را انجام دهند اما تجویز یک آزمایش خاص به عواملی نظیر سن، جنسیت و سابقه خانوادگی بستگی دارد. در چکاپ قلب، موارد زیر در کسانی که هیچ­گونه علامت یا نشانه بیماری عروق کرونری (شایع­ترین بیماری قلبی) ندارند بررسی می­شود:

- میزان کلسترول خون که لیپوپروتئین کم­چگالی (LDL) نام دارد و بالا بودن آن منجر به انسداد عروق می­شود و لیپوپروتئین پرچگالی (HDL) که کلسترول را جذب می­کند و دوباره به کبد می­رساند تا از بدن دفع شود.

- میزان گلوکز خون (مقدار شکر موجود در خون).

- میزان پروتئین واکنشی سی در خون با آزمایش hs-crp. درصورت التهاب و ورم یکی از قسمت­های بدن، میزان پروتئین واکنشی سی بالا می­رود.

- فشار خون؛ میزان فشاری که خون با هر تپش قلب (سیستولیک) و در حالت استراحت (دیاستولیک) به دیواره عروق وارد می­کند.  

چه تست هایی برای چکاپ قلب انجام می شوند؟

ممکن است پزشک بسته به نتایج آزمایش اولیه و وجود عوامل پرخطر برای بیماری عروق کرونری، آزمایشات زیر را نیز تجویز کند:

- نوار قلب که فعالیت الکتریکی قلب را اندازه می­گیرد و اطلاعات مربوط به ضربان و ریتم قلب را به دست می­دهد.

- تست استرس که تست استرس قلب یا نوار قلب ورزش هم نام دارد و شامل دویدن روی تردمیل یا پدال زدن روی دوچرخه ثابت است. همزمان، ضربان و ریتم قلب، فشار خون و فعالیت الکتریکی قلب (با استفاده از نوار قلب) تحت نظارت و کنترل قرار می­گیرد تا مشخص شود آیا تحت فشار، خون به اندازه کافی به قلب می­رسد یا نه. اگر بیمار قادر به ورزش نباشد، به کمک دارو ضربان قلب به صورت مصنوعی تندتر می­شود.

- اکوکاردیوگرافی که با استفاده از سونوگرافی تصاویر متحرک از قلب به دست می­دهد. در اکوکاردیوگرافی استرس، قبل و بعد از تحت فشار قرار دادن قلب از طریق ورزش یا داروی محرک، روی قلب سونوگرافی انجام می­شود.

- سی تی اسکن قلب برای تعیین میزان کلسیم که مشخص کردن میزان کلسیم عروق کرونری هم نام دارد و با اندازه­گیری میزان کلسیم در عروق کرونری، مقدار پلاک تشکیل شده در عروق را نشان می­دهد. مقدار کلسیم صرفا وجود پلاک را اندازه می­گیرد و نمی­تواند شدت باریک شدن عروق کرونری (استنوز) ناشی از پلاک را مشخص کند.

- آنژیوگرافی که از طریق عروق کرونری از جریان خون عکس می­گیرد و پزشک می­تواند متوجه هرگونه انسداد یا تنگی عروق کرونری (استنوز) شود. در این روش، یک لوله پلاستیکی باریک (به نام سوند) با یک برش کوچک روی پوست وارد رگ می­شود. بعد از هدایت سوند به قلب، مایع کنتراست از لوله به بدن تزریق و با استفاده از اشعه ایکس از عروق عکس گرفته می­شود.

چه کسانی باید چکاپ قلب انجام دهند و چرا؟

به گفته انجمن ملی قلب، بیماری قلبی اصلی­ترین علت مرگ در ایالت متحده و دلیل اصلی معلولیت است. در بین انواع بیماری­های قلبی، بیماری عروق کرونری از همه شایع­تر است و علت اصلی انفارکتوس میوکارد (حمله قلبی) شناخته می­شود. اگر در جداره عروق قلب پلاک (رسوبات چربی، کلسترول و سایر مواد) تشکیل شود، وضعیتی به نام آترواسکلروز رخ می­دهد و منجر به بیماری عروق کرونری می­شود. با تشکیل پلاک، عروق (کرونری) قلب باریک می­شود و احتمال تشکیل لخته خون بالا می­رود. در نتیجه، جریان خون محدود می­شود که خطر انسداد کامل عروق و حمله قلبی را به همراه خواهد داشت.

عوامل پرخطر بیماری قلبی

هر چیزی که احتمال بروز بیماری در فرد را بالا ببرد، عامل خطر نام دارد. از جمله عوامل پرخطر بروز بیماری عروق کرونری می­توان به موارد زیر اشاره کرد:

• سن
• جنسیت
• سابقه خانوادگی بیماری
• مصرف تنباکو
• بالا بودن کلسترول خون
• فشار خون بالا
• عدم تحرک فیزیکی
• چاقی مفرط
• دیابت

برای مشاوره و انجام تست های تشخیص بیماری های قلب مانند اکوکاردیوگرافی، آنژیوگرافی، تست ورزش و گرفتن نوار قلب در کلینیک قلب سلامت به وب سایت دکتر حسین دباغیان متخصص قلب و عروق مراجعه کنید.