تمامی قطعاتی که برای ساخت خودرو استفاده شده‌اند به گونه‌ای با هم ارتباط دارند. پس اگر خرابی یا آسیب یکی از آن‌ها به موقع برطرف نشود، می‌تواند باعث خرابی سایر قطعات یا حتی کل موتور شود. برخی از قطعات مانند کلاچ در معرض دید نیستند و به راحتی نیز نمیتوان از مشکلات آن اطلاع پیدا کرد. کلاچ یکی از قطعات مصرفی بوده و طول عمر آن وابسته به رفتار رانندگی و کیفیت قطعه است. بنابراین با خرید قطعات یدکی اصلی خودرو از سلامت کلیه اجزاء موتور اطمینان حاصل کنید.
کلاچ چیست؟
کلاچ به انگلیسی Clutch به مفهوم اتصال یا قطعه‌ای است که وظیفه برقراری اتصال را برعهده دارد. کلاچ خودرو به عنوان رابط اصطکاکی بین موتور و جعبه دنده عمل کرده و توان تولیدی توسط موتور را به جعبه دنده منتقل می‌کند و در نهایت نیز سیستم‌های دیگر خودرو این توان را به چرخ‌ها منتقل خواهند کرد. کلاچ از اولین قطعاتی است که باعث برقراری یا قطع ارتباط بین محور خروجی موتور و محور جعبه دنده می‌شود.
برای تعویض دنده باید ارتباط بین توان تولیدی موتور و جعبه دنده قطع شود. تنها با فشردن پدال کلاچ این ارتباط قطع شده و راننده می‌تواند دنده را عوض کند. پس از تعویض دنده باید مجدد پدال کلاچ را بفشارید تا نیرو از موتور به جعبه دنده و سپس به چرخ‌ها منتقل شود.
معرفی انواع کلاچ خودرو
کلاچ خودروها در 4 دسته کلی هیدرولیک، اصطکاکی، تک سویه و بدون لغزش تولید می‌شوند که هر کدام برای انتقال نیروی گشتاور موتور به جعبه دنده، به شیوه خاصی عمل می‌کنند.
- کلاچ هیدرولیک: در این نوع کلاچ، با استفاده از نوعی سیال، نیروی گشتاور موتور توسط صفحات منتقل می‌شود. جابجایی نیرو در کلاچ هیدرولیک معمولاً کندتر از سایر کلاچ‌ها صورت می‌گیرد و علت اصلی آن هم تغییر فضا در سیستم این نوع کلاچ است.
- کلاچ اصطکاکی: این نوع کلاچ دارای دو صفحه عاج‌دار است که به دلیل ضریب اصطکاک بالا همواره به شکل کامل درگیر می‌شود. کلاچ‌های اصطکاکی در 2 شکل دیسکی و مخروطی بکار می‌روند که هر کدام شیوه متفاوتی برای انتقال نیروی گشتاور موتور دارند.
کلاچ اصطکاکی دیسکی از صفحه‌های مسطحی تشکیل شده که منجر به درگیری کامل شده و به صورت گریز از مرکز نیروی گشتاور موتور را منتقل می‌کنند. کلاچ‌های اصطکاکی مخروطی اما دارای صفحات مخروطی درگیر شونده بوده و در نتیجه گشتاور نیروی موتور بین دو صفحه مخروطی شکل منتقل خواهد شد.
- کلاچ یک سویه: این نوع از کلاچ‌ها نیروی گشتاور موتور را تنها در یک جهت منتقل می‌کنند. کلاچ یک طرفه یا یک سویه، در گردش چند جهته نمی‌تواند نیرو را منتقل کند اما در گردش تک جهته مشابه کلاچ بدون لغزش کار می‌کند.
- کلاچ بدون لغزش: این نوع کلاچ‌ها هیچگونه لغزش و ساییدگی نداشته و بیشتر در خودروهای شهری مورد استفاده قرار می‌گیرند. کلاچ‌های بدون لغزش در دو حالت "خلاصی" و "کاملاً درگیر" در سیستم گیربکس خودرو قرار می‌گیرند.
معرفی اجزا و قطعات تشکیل‌دهنده کلاچ خودرو
کلاچ خودرو دارای 4 بخش اصلی است که در کنار یکدیگر به عملکرد صحیح این قطعه کمک می‌کنند. از همین‌جا لزوم استفاده از قطعات یدکی اصلی خودرو مشخص می‌شود.
- دیسک یا صفحه کلاچ: دیسک یا صفحه کلاچ عملکردی مشابه لنت ترمز داشته و به طور مستقیم روی فلایول نصب می‌شود. دو طرف سطح صفحه کلاچ به کمک ماده‌ای با ضریب اصطکاک بالا پوشانده شده و در مرکز آن نیز یک صفحه ارتعاش‌گیر نصب می‌شود. این صفحه ارتعاش‌گیر با استفاده از فنرهای پیچی، ضربه و ارتعاشات ناشی از انتقال گشتاور موتور را حذف و به این ترتیب باعث کاهش تقه‌های خودرو در هنگام تعویض دنده می‌شود.
- یاتاقان رهاکننده: از یاتاقان برای اعمال فشار روی زبانه‌های فنر دیافراگمی استفاده می‌شود. نحوه عملکرد یاتاقان به این صورت است که با فشردن پدال کلاچ، از طریق مکانیسم هیدرولیکی یا کابلی، نیرو به یاتاقان رهاکننده منتقل شده و آن را به سطح زبانه‌های فنر دیافراگمی می‌فشارد. در نتیجه اعمال فشار از سوی یاتاقان بر فنر دیافراگمی، ارتباط بین موتور و جعبه دنده و سپس نیروی وارده به چرخ‌ها قطع خواهد شد.
- فنر دیافراگمی: برای اینکه ارتباط میان موتور و جعبه دنده قطع شود، باید نیروی اصطکاک بین فلایول* یا چرخ طیار و صفحه کلاچ کاهش پیدا کند. تنها در این صورت است که صفحه کلاچ می‌تواند روی سطح فلایول سُر بخورد یا بلغزد. فنر دیافراگمی همان قطعه‌ای است که نیروی اصطکاک بین چرخ طیار و صفحه کلاچ را کاهش می‌دهد. این قطعه از تعدادی زبانه تشکیل شده که از کناره‌ها به سمت مرکز دایره آمده اما به هم اتصالی ندارند. با فشردن زبانه‌ها به داخل، لبه‌های خارجی فنر دیافراگمی به سمت بیرون یا مخالف نیرو وارد کرده و به این ترتیب نیروی وارده به صفحه کلاچ کاهش پیدا می‌کند.
* فلایول (چرخ طیار) نوعی دیسک فلزی با جرم بالا است که باعث انتقال گشتاور موتور به جعبه دنده خودرو می‌شود.
- پوشش کلاچ و صفحه فشار: صفحه فشار و پوشش کلاچ به طور مستقیم به سطح فلایول یا چرخ طیار پیچ شده و به این ترتیب صفحه کلاچ بین فلایول و صفحه فشار قرار می‌گیرد. وظیفه اصلی پوشش کلاچ اعمال نیروی مورد نیاز برای چسباندن صفحه کلاچ به فلایول است.
کیت کلاچ
هر خودرو دارای کیت کلاچ منحصر به فردی است که با دیگر خودرو ها متفاوت است. کیت شامل دیسک، صفحه، فنر و بلبرینگ کلاچ است که تفاوت قیمت آن در خودروهای ایرانی و خارجی بسیار زیاد است.
اما نمیتوان زمان مشخصی به تعویض دیسک و صفحه کلاچ اختصاص داد ولی با عبور از 50 تا 60 هزار کیلومتر بهتر است مورد بررسی قرار گیرد.
دلایل خرابی صفحه کلاچ خودرو
صفحه کلاچ نیز مانند برخی دیگر از اجزای مصرفی خودرو، نوعی قطعه دارای طول عمر بوده و در اثر عادات غلط رانندگی، عدم رسیدگی یا کیفیت پایین (تقلبی بودن) می‌تواند به سرعت خراب شود. بنابراین از همین جا لزوم خرید لوازم یدکی و جانبی اصلی خودرو از مراکز و فروشگاه‌های معتبر مانند https://gisp.ir/ مشخص می‌شود. چرا که برای ساخت کلاچ‌های تقلبی از مواد اولیه نامرغوب استفاده می‌شود که خود عامل بزرگی در خرابی و بروز حادثه است.
- زمانی‌که برای عبور از سربالایی و سرپایینی از دنده درستی استفاده نکنید به موتور فشار وارد شده و طول عمر کلاچ کاهش پیدا می‌کند.
- اگر بدون گرفتن کلاچ، دنده را عوض کنید یا قبل از برداشتن پا از روی کلاچ، دنده را به صورت کامل عوض نکنید، دیسک و صفحه کلاچ کج خواهند شد. بنابراین تا زمانی‌که دنده را به صورت کامل عوض نکرده‌اید پای خود را از روی کلاچ برندارید.
- هر خودرویی تعداد سرنشینان مشخص و ظرفیت تحمل بار مشخصی دارد، زمانی‌که بار وارده بیشتر از حد مجاز باشد روی تمام قطعات خودرو فشار وارد می‌کند. این فشار مضاعف منجر به استهلاک قطعات و خودرو می‌شود که کلاچ یکی از این قطعات خواهد بود.
- یکی از اصلی‌ترین دلایل کاهش عمر کلاچ، عادات غلطی چون رانندگی کردن با شتاب زیاد است. در این شرایط صفحه کلاچ زودتر از موعد مستهلک شده و علاوه بر مشکلاتی که برای خودرو بوجود می‌آورد، به نوعی هزینه اضافی نیز خواهد بود.
- زمانی‌که می‌خواهید در سربالایی خودرو را متوقف کنید تا خودرو به عقب حرکت نکند، نمی‌توانید با اعمال فشار کم روی پدال، به خوبی ترمز بگیرید در نتیجه این امر، فشار زیادی به کلاچ وارد شده و آسیب می‌بیند.
همانطور که مطالعه کردید دلایل خرابی صفحه کلاچ بیشتر به عادات و رفتار رانندگی افراد برمی‌گردد، اما نباید عواملی چون کیفیت و مرغوبیت قطعه را فراموش کنیم. بهترین راه برای افزایش طول عمر صفحه کلاچ، خرید قطعات یدکی اصلی خودرو و اصلاح عادات بد رانندگی است. کدامیک از کلاچ‌هایی که در این مقاله معرفی کردیم برای خودروی شما مناسب هستند؟
