یک کارشناس حوزه تولید مرغ گوشتی به سازوکارها و مناسباتی اشاره می‌کند که ما را به پشت پرده موضوع معدوم‌سازی جوجه ها می‌برد. به گفته برومند چهارآیین «موضوع کاهش تقاضا در اردیببهشت کاملاً در این صنعت معمول است و نباید تولید مازادی صورت می‌گرفت، از سوی دیگر راه‌های عقلانی مألوفی برای فروش جوجه‌ها و قبل از آن تخم‌ها وجود دارد.»
اخبار اقتصادی-برومند چهارآیین، عضو هیئت مدیره کانون سراسری مرغ داران گوشتی ابتدا درباره عوامل کاهش قیمت گوشت مرغ در بازار توضیح داد: در حقیقت یک تصمیم اشتباه و غیرکارشناسی از سوی کارگروه تنظیم بازار در نیمه دوم سال ۱۳۹۸ منجر به وضعیت حاضر شد. بر اساس این تصمیم تولید مرغ باید با افزایش میزان جوجه ریزی تا ۱۳۵ میلیون قطعه در ماه رشد می‌کرد.
وی افزود: در آن زمان ما ضمن مخالفت با این تصمیم، نظرمان بر این بود که تولیدکننده‌های داخلی به همان میزان مصرف داخل تولید کنند. نیاز داخلی کشور به گواه گزارشات رسمی مرکز آمار ایران، بانک مرکزی و گزارش‌های رسمی وزارت جهاد کشاوزی ۲.۵ میلیون تن در سال است. یعنی باید برای حداکثر ۳۰ کیلوگرم مصرف سرانه گوشت مرغ مورد نیاز کشور در سال برنامه‌ریزی می‌کردیم. برای اینکه این میزان گوشت مرغ تأمین شود، ما نیاز داریم از ماه فروردین تا پایان آذر ۱۰۰ میلیون قطعه جوجه‌ریزی کنیم و در دی ماه ۱۰۵ میلیون و بهمن ۱۱۰ میلیون و در اسفند دوباره با میزانی کاهش به ۹۵ میلیون قطعه برسانیم تا در بازار تعادل ایجاد شود. این امر هم استمرار تولید و هم منافع تولیدکننده را در بر دارد. همین‌طور قیمت هم از دامنه تعادلی خود خارج نخواهد شد.
چهارآیین ادامه داد: دوستان ما در بخش دولتی نخواستند به این توصیه‌های مشفقانه و کارشناسانه تشکل‌های تخصصی توجه کنند. ما همان زمان پیش‌بینی کردیم که با این روش با مازاد تولید مواجه خواهیم شد. این تصمیم و اجرای آن موجب شد حدود ۵۰هزار تن در ماه مازاد تولید به بار آید که ما نه قدرت جذب آن را داریم، نه ذخیره‌سازی و نه صادرات.
وی همچنین اظهار داشت: به هر شکل متأسفانه این پیش‌بینی ما محقق شد و با ایجاد مازاد تولیدی وحشتناک، زیان مرغداران به رقمی بالغ بر ۲۰۰۰ میلیارد تومان رسید. این میزان زیان به معنای ورشکستگی بسیاری از تولیدکنندگان و بی‌رمقی و بی‌انگیزگی سایر تولیدکنندگان برای ادامه تولید بود. اینها هر چقدر هم عاشق تولیدشان باشند، اکنون انگیزه‌ای برای تولید وجود ندارد و به همین ترتیب اگر خریداری برای جوجه‌ها نباشد، چاره‌ای جز معدوم کردن آنها نیست. اما این کارشناس حوزه گوشت مرغ تأکید کرد که این شیوه معدوم کردن مخصوصاً در چنین شرایطی که مردم درگیر بحران هستند، هم غیراخلاقی و غیرمدبرانه و هم نوعی مظلوم‌نمایی و باج‌خواهی برای فشار بر دولت بود.
چهارآیین گفت: این امری معمول و مشخص است که زمانی مازاد تولید جوجه وجود دارد و این مازاد کاملاً قابل پیش‌بینی است، باید از خواباندن تخم‌مرغ‌های نطفه‌دار در دستگاه‌های جوجه کشی خودداری و پس از نطفه‌کشی روانه بازار مصرف خوراکی می‌شد.
این کارشناس صنعت طیور تأکید کرد که در این صنعت همیشه و بدون استثنا در ماه اردیبهشت با کاهش تقاضا مواجه هستیم و بر همین اساس میزان جوجه‌ریزی باید کاهش یابد، لذا این موضوع قابل پیش‌بینی بود، ولی معلوم نیست با چه توجیهی از این اقدام اساسی و کارشناسی غفلت و به تبع آن احساسات مردم نیز جریحه‌دار شد.
وی اضافه کرد: حالا که به هر دلیلی این موضوع رخ داد، سؤال این است که چرا فیلم آن را پخش کردند؟ اینها همه نشان می‌دهد تا حدودی این موضوع سیاسی است و به نظر می‌رسد دلیل آن هم فشار بر دولت باشد.
چرا میزان تولید جوجه کنترل نمی‌شود؟
چهارآیین درباره این مسئله که چرا با وجود سیستم فروش جوجه بر اساس سفارش‌دهی، این جوجه‌ها خریداری پیدا نکردند، گفت: بر خلاف همه دنیا حلقه‌های تولید گوشت مرغ در ایران منفصل و از یکدیگر جدا هستند و ساختار خرده مالکیتی دارند و هر کس برای خود تولید می‌کند. با این همه، به کمک آمارها توانسته‌ایم پیش‌بینی کنیم که تولید چه اندازه باشد. وظایف مرتبط با تولید گوشت مرغ از جمله صدور مجوز جوجه‌ریزی از ابتدای سال ۱۳۹۱ به اتحادیه سراسری مرغداران گوشتی ایران واگذار شده است. متأسفانه اغلب مدیران این اتحادیه مرغدار نیستند. این اتحادیه برای صدور مجوز جوجه‌ریزی به ازای هر قطعه جوجه از تولیدکننده‌ها ۵۶ ریال دریافت می‌کند تا میزان تولید را مدیریت کند ولی اقدامی در این زمینه نمی‌شود. زیرا غیر از یک نفر، سایر اعضا مرغدار نیستند.
وی افزود: در ابتدای سال ۱۳۹۱ بر اساس ماده ۶ قانون افزایش بهره‌وری کشاورزی و منابع طبیعی، این مسئولیت به اتحادیه محول شده تا آن را مدیریت کند. عامل اساسی این همه زیان به مرغداران گوشتی که بالغ بر ۲۰۰۰ میلیارد تومان است، اصرار اتحادیه به ۱۳۰ میلیون قطعه جوجه‌ریزی ماهیانه در اواخر سال گذشته بوده است.
زد و بندهای نهادینه
چهارآیین همچنین گفت: زمانی که درآمد این اتحادیه با صدور مجوز جوجه‌ریزی بیشتر افزایش می‌یابد و نگاه انتفاعی حاکم شود، آنها تمایل پیدا می‌کنند مجوز و حواله بیشتری بفروشند و پولی بدون زحمت به دست آورند. در این سیستم هیچ‌گونه هشداری درباره مازاد تولید و ریسک‌های تولید به مرغداران داده نمی‌شود و تنها تشویق به افزایش کمّی را در دستور کار خود قرار می‌دهند. این انحراف زیان‌بار اتحادیه از وظیفه اصلی خود مبنی بر مدیریت تولید بر اساس نیاز بازار، از سقوط اقتدار حاکمیتی سازمان مرکزی تعاون روستایی ایران نشئت گرفته است. بر اساس قانون تشکیل شرکت‌های تعاونی مصوب ۱۳۵۰ و اصلاحات بعدی آن و اساسنامه این سازمان، وظایفی چون نظارت و هدایت اتحادیه‌ها و شرکت‌های تعاونی، همچنین بازاریابی و بازارسازی محصولات تولیدی بر عهده این سازمان است، اما مشخص نیست این سازمان بر اساس چه منطق و استدلالی اجازه داده در رأس یک اتحادیه‌ای که اعضای اصلی آن یکی از راهبردی‌ترین محصولات مورد نیاز کشور را با بیش از ۱۲۵هزار میلیارد تومان گردش مالی تولید می کنند، به افراد غیرمتخصص و غیر صنفی واگذار کند.
وی با بیان اینکه صنعت مرغ، تشکیلات و زیرساخت‌های لازم را برای استفاده از افراد باسابقه دارد، گفت: اما زد و بندهای پیدا و پنهان نهادینه شده مانع از این است که مسائل این صنعت و صنف توسط تولیدکنندگان واقعی مدیریت شود. امیدوارم دکتر خاوازی با خانه‌تکانی اساسی در سازمان مرکزی تعاون روستایی بستر مناسب را برای اصلاح تشکل‌ها و سپردن مدیریت تولید به آنها فراهم سازد.
افزایش تقاضا در عین مازاد عرضه
این عضو هیئت مدیره کانون سراسری مرغداران در ادامه درباره میزان کاهش تقاضای مصرف گوشت مرغی در دوران شیوع بیماری کرونا توضیح داد: بر خلاف آن چیزهایی که گفته می‌شود تقاضا به دلیل بسته شدن رستوران‌ها و تعطیلی مهمانی‌ها کاهش پیدا کرده، به هیچ عنوان این‌گونه نبوده است. من اگر به رستوران یا مهمانی نروم، به همان میزان در منزل غذا مصرف می‌کنم. در بحران کاهش درآمد ما می‌توانیم هزینه بسیاری از اقلام مورد نیاز خود را کاهش دهیم یا به طور کل حذف کنیم، اما این موضوع درباره اقلام خوراکی امکان ندارد، مخصوصاً اینکه در چنین بحرانی بدن ما به مواد پروتئینی و ویتامینی بیش از پیش نیاز دارد.
چهارآیین توضیح داد: آمارها نشان می‌دهد جامعه ما به‌صورت روزانه تا ۷ هزار تن گوشت مرغ استفاده می‌کند و تمامی مرغ‌های کشتار شده و عرضه شده به بازار نیز جذب می‌شود. چرا که امکان نگهداری مرغ زنده در سالن‌های پرورش ناممکن و محدود به کمتر از یک هفته است و الزاماً روانه بازار مصرف می‌شود. در این یک هفته حداقل ۵۰۰ گرم وزن مرغ افزایش می‌یابد و مشکلات را بیشتر می‌کند.طی ۵ ماه منتهی به فروردین امسال مجموعا ۲۵۰ هزار تن (متوسط ۵۰ هزار تن ماهانه) مازاد تولید وجود داشته که در نهایت ۷۰ هزار تن آن را شرکت پشتیبانی دام برای حمایت از تولیدکنندگان از بازار جمع و ذخیره می‌کند، ولی مابقی آن به دلیل کاهش قیمت، از سوی مصرف‌کننده‌ها خریداری شده است. با این حال معلوم نیست به چه دلیل می‌گویند تقاضا کاهش یافته است؟ اینها ادعاهای غیر کارشناسی و غیر مستند است و ممکن است شیوع کرونا بهانه خوبی برای شانه خالی کردن برخی از زیر بار مسئولیت باشد، اما در حقیقت توجیهی بی‌اساس است. چرا که مصرف نه تنها کاهش نیافته بلکه افزایش هم یافته است.
وی در ادامه با طرح این سؤال که چه چیزی در این شرایط که تقاضا بالاست، موجب کاهش قیمت شده، پاسخ داد: پاسخ به فزونی عرضه بر تقاضا برمی‌گردد. در این شرایط تولیدکننده هم مجبور است محصول خود را به ثمن بخس به بازار عرضه کند. در شرایطی که قیمت تمام شده برای تولیدکننده هر کیلوگرم ۱۰هزار و ۵۰۰ تومان است، در حال حاضر آن را هر کیلوگرم نزدیک ۶۵۰۰ تومان می‌فروشد، یعنی مرغدار به ازای هر کیلوگرم مرغ زنده ۴۰۰۰ تومان زیان می‌کند.
چهارآیین ادامه داد: البته نباید فراموش کنیم که بیشتر سود در این بازار نصیب دلال‌ها می‌شود. واسطه‌ها بدون هیچ زحمتی بیشترین سود را در این بازار می‌برند و چنان قدرتی دارند که می‌توانند تمام بازار را تحت تأثیر قرار دهند. کرونای واقعی این صنعت مدیران ناکارآمد و ضعیفی است که منافع ملی را در پای مصلحت فردی و باندی خویش قربانی می کنند.
