وقتی در سال 2009 بیت‌کوین به عنوان اولین ارز مجازی توسط فردی ناشناس به نام ساتوشی ناکاماتو ایجاد شد - البته گفته می شود نام ساتوشی ناکاماتو یک نام جعلی است و بسیاری بر این باورند که یک گروه بزرگ برنامه‌نویسی تحت وب بیت کوین را ایجاد کردند- کمتر کسی تصور می کرد قیمت بیت‌کوین که در آن زمان تنها چند سنت بود در حال حاضر در هر توکن به 10 هزار و 200 دلار برسد.
به هر روی سال‌ها از موجودیت بیت کوین که بدون هیچ پشتوانه‌ای منتشر شده و هیچ بانک، بانک مرکزی، سازمان و حتی هیچ دولتی در جهان بر مبادلات آن نظارت نمی‌کند می گذرد. اگر چه تاکنون هیچ دولتی آن را به عنوان یک ارز به رسمیت نشناخته است اما در یک سال گذشته در ایران سر و صدای زیادی به پا کرده است و استخراج کنندگان رمز ارزها به دلیل سودهای کلان ناشی از ارزان بودن قیمت برق تعدادشان روز به روز رشد پیدا کرد.
در چند ماه گذشته تعداد استخراج‌کنندگان بیت کوین در ایران به بیشترین حد خود رسید تا جایی که وزارت نیرو این کار را به دلیل مصرف زیاد برق ممنوع اعلام کرد و تاکید کرد که اگر ماینرها قصد استخراج رمز ارزها را دارند برق مصرفی آنها با نرخ و تعرفه برق صادراتی محاسبه خواهد شد.
*تعرفه برق بر اساس تعرفه صادراتی نهایی شد
مصطفی رجبی مشهدی سخنگوی صنعت برق در گفت و گو با خبرنگار اقتصادی خبرگزاری فارس گفت:با توجه به اینکه شورای عالی فضای مجازی اعلام کرده که صنعت تولید بیت کوین و رمز ارزها رسمیت دارد و وزارت صنعت، معدن و تجارت هم به آنها پروانه فعالیت می دهد پس بنابراین وزارت نیرو می بایست برای این موضوع برنامه ریزی لازم را انجام می داد که خوشبختانه این اقدامات نهایی و مقرر شد تعرفه برق بر اساس تعرفه صادراتی باشد.
*قیمت متوسط ریالی برق صادراتی تعبیر سخت و گنگی است
اما سپهر محمدی رئیس انجمن بلاکچین ایران در پاسخ به سوال خبرنگار اقتصادی خبرگزاری فارس با اشاره به اینکه مصوبه اخیر دولت مبنی بر اعمال تعرفه صادراتی برق برای ماینرها یک نوع خودزنی است، گفت: این مصوبه باعث افزایش سرعت خروج و مهاجرت استخراج‌کنندگان رمز ارزها به کشورهای روسیه، ارمنستان و گرجستان خواهد شد.
وی افزود: ابهام ما این است و دوست داریم دولت و وزارت نیرو به آن پاسخ دهد که واژه «قیمت متوسط ریالی برق صادراتی» انصافا تعبیر سخت و گنگی است، چرا که کلمه متوسط چنین وانمود می کند که مردم ایران برای یک فعالیت صنعتی باید هزینه بیشتری بابت برق مصرفی نسبت به برق کشورهای واردکننده برق از ایران پرداخت کنند، که اگر چنین باشد قابل نقد است و باید وزارت نیرو به آن پاسخ دهد.
محمدی ادامه داد:کلمه صادراتی نیز جای بحث دارد و تعبیر جدیدی از واژه صادرات در ذهن متبادر می‌سازد، چرا که صادرات در گذشته کلمه‌ای بود که تا پیش از این جهت داد و ستد با اتباع بیگانه کاربرد داشت. جالب این است که نه تنها تخفیفی برای شهروندان کشور نسبت به حداقل نرخ صادراتی لحاظ نشده، بلکه مبلغی بالاتر از نرخ صادراتی، میانگین نرخ صادراتی مدنظر است.
به هر روی وزارت نیرو در برنامه جدید خود برای استخراج کنندگان رمز ارزها علاوه بر تعرفه برق صادراتی گزینه زمان را نیز مد نظر قرار داده است و در برنامه جدید خود تاکید کرده است استخراج کنندگان رمز ارزها در زمان اوج بار اجازه استفاده از انرژی تولیدی کشور را نخواهند داشت.
انجمن بلاک چین در گذشته بارها اعلام کرده بود که در زمان اوج بار دستگاههای استخراج رمز ارزها خاموش شده است. موضوعی که وزارت نیرو آنرا تایید نکرده و اعلام کرده که راهی برای راستی آزمایی این موضوع وجود ندارد.
* ماینرها انشعاب جدید بگیرند
مشهدی معاون برنامه‌ریزی و امور اقتصادی توانیر پیش‌تر با بیان اینکه نمی‌توان ادعای استخراج‌کنندگان رمزارزها در خصوص خاموش کردن ماینرها در ساعات پیک را پذیرفت، گفته بود که به دلیل اینکه این مراکز و استخراج‌کنندگان رمز ارزها تحت نظارت ما نیستند، نمی‌توانیم با قطعیت بپذیریم که آنها در ساعات پیک دستگاههای خود را خاموش کرده‌اند.
به همین منظور وزارت نیرو در سومین مسیر خود برای استخراج رمز ارزها بحث" انشعاب جدید" را مطرح کرده تا آنها را به خوبی در زمان اوج مصرف کنترل کرده و نرخ برق صادراتی را بر روی مصرف برق آنها اعمال کند. بنابراین اعلام کرده است که انشعابات موجود خانگی،کشاورزی و نظایر آن به هیچ وجه اجازه استفاده از برق را نخواهند داشت و باید اقدام به دریافت انشعاب جدید و مجزا کنند.
گسترش استخراج رمز ارزها در کشور و فرصت‌ها و چالش‌های آن باعث شده تا مخالفان و موافقان زیادی برای این اقدام علاوه بر اشکالات شرعی مطرح شده اظهارنظر کنند.
* فرصت‌ها و تهدیدات رمزارزها
محمد مهدی خسروی استاد دانشگاه و پژوهشگر در برنامه حجره رادیو گفت‌وگو در رابطه با تهدیدات رمزارزها، با اشاره به اینکه خروج سرمایه از کشور در مقطع کنونی قابل توجه است، گفته بود: اینکه مالکیت و تصاحب در شبکه بلاکچین قابل تشخیص نیست موجب شده بستری مناسب برای بزهکاری و جرایم مرتبط ایجاد شود. همین عدم شناسایی موجب تحصیل مال مجرمانه و پولشویی است.
خسروی با اشاره به تغییرات غیرمنتظره و ناگهانی نرخ رمزارزها به ویژه بیت کوین گفت: به دلیل نوسان شدید قیمتی به عنوان یک ابزار پرداخت نمی‌توان روی بیت کوین حساب کرد و به جای اینکه وسیله پرداخت باشد، موضوع سرمایه‌گذاری شده است و این یعنی زنگ خطر! وقتی تلاطمی در بازارهای سرمایه‌گذاری مثل ارز و خودرو رخ می‌دهد، قیمت‌ها افزایش و عرضه کاهش می‌یابد اما به هرحال با سود یا زیان، سرمایه داخل کشورمان موجود است ولی در رمزارزها وقتی سرمایه‌گذاری موضوعیت پیدا می‌کند و می‌شود با پایین‌ترین کارمزد و در زمانی کوتاه، سرمایه را از کشور خارج کرد، پس تشدید خطر خروج سرمایه از کشور بالاست که این خطر بالاتر از خروج دلار و یورو خواهد بود.
وی در رابطه با دور زدن تحریم‌ها از طریق رمزارزها گفت: تا جایی که اطلاع داریم مصادیق زیادی برای استفاده از رمزارزها در دورزدن تحریم‌ها رخ نداده است که دلیل آن شناسایی طرفین معاملات رمزارزها در برخی کشورها است. مردم در استفاده از رمزارزها به عنوان ابزار پرداخت، به سراغ صرافی‌های دیجیتال در حوزه رمزارزها رفته‌اند که از تحریم‌های امریکا پیروی می‌کنند. مواردی داریم که صرافی‌های دیجیتال، اموال ایرانیان را شناسایی و بلوکه کرده‌اند؛ پس نمی‌توان با قطعیت روی ویژگی عدم شناسایی رمزارزها برای دور زدن تحریم‌ها نیز حساب کرد چرا که اغلب رگولاتورها در دنیا به سمت اعتبارسنجی و شناسایی طرفین مبادلات رمزارزها و در مرحله بعد تبعیت از تحریم‌ها علیه کشور حرکت کرده است.
اما تهرانی از اعضای انجمن بلاکچین می گوید: مردم به سمت بیت کوین گرایش پیدا کردند چرا که همیشه عرضه آن محدود و تقاضای آن در روز اول صفر بود و ارزش آن در روز اول بسیار ناچیز بود و به هر دلیلی تقاضا حتی برای مانور در اعمال مجرمانه رو به رشد حرکت کرد، بیت کوین ارزش پیدا کرد. اما از معایب بیت کوین چگونه می‌توان مصون بمانیم؟
علی رجبی، جانشین معاون فنی پلیس فتا نیز با انتقاد از کارکرد رمزارزها در نظام پرداخت معتقد است :هنوز نسبت به تعیین تکلیف خیلی از مقررات مرتبط با حوزه رمزارزها و مشخص کردن اینکه آیا این رمزارزها پول هستند یا کالا محسوب می‌شوند دچار مشکل و عدم تصمیم گیری هستیم. متأسفانه تا به حال نتوانسته‌ایم، احراز هویت مالکان رمزارزها را از روش‌هایی که اشاره شد، انجام دهیم و به نوعی با عدم شفافیت و خلأهای قانونی در این حوزه مواجه هستیم. همچنین در داخل کشور نمونه‌های بسیار متعددی از صرافی‌های فعال در حوزه بلاکچین و رمزارزها وجود دارند که تحریم شده‌اند.
* مقابله با تحریم از طریق رمزارزها، سخن‌سرایی کودکانه است
کونانی حقوقدان و استاد دانشگاه تهران اگر فکر کنیم با ابزاری که خود عوامل تحریم به دست ما داده‌اند، می‌توان با تحریم بجنگیم به دوره‌های سخن سرایی قبل از کودکی می‌رسیم! خلق رمزارزها کاملا آگاهانه است و آگاهی مطلق وجود دارد که ادبیات رمزارزها شکل بگیرد، معاملات خرده پا به کمک این‌ها در جوامعی مثل ایران شکل بگیرد تا کم کم بتوانند کورسوهای گرفتن نور از خورشید اقتصاد جهانی برای ایران وجود دارد، آنها هم مسدود شوند؛ اساسا من فکر می‌کنم نباید از ابتدا این موضوع را طرح کنیم که بتوانیم با ابزار دنیای سلطه اقتصادی، امیدوار به دورزدن موانع اقتصادی کشورمان باشیم.
به هر سوی اگر چه دولت و وزارت نیرو مسیرهای جدید را برای استخراج کنندگان رمز ارزها تصویب کرده اند اما همچنان کارشناسان و برخی مراجع تقلید معامله آنرا مشکل ساز و شرعا درست نمی دانند.آیت‌الله مکارم شیرازی می گوید:با توجه به ابهامات زیادی که بیت کوین دارد معامله آن اشکال دارد»و آیت الله شبیری زنجانی اعلام کرده که «چنانچه استفاده از این‌گونه ارزها نوعاً مفسده اقتصادی داشته یا خلاف قانون باشد، خرید و فروش آن اشکال دارد.»
حال باید منتظر ماند و دید که با کاهش مصرف برق در کشور و محدودیت های اعمال شده از سوی وزارت نیرو باز هم استخراج کنندگان رمز ارزها اقدام به تولید بیت کوین خواهند کرد و یا اینکه تهدیدهای خود را عملی و به کشورهای همسایه خواهند رفت.
