ایران در منطقه خشک و نیمه خشک جهان قرار دارد؛ خشکسالی ۱۱ سال اخیر و برداشت بیش از حد از سفره‌های آب‌های زیر زمینی، کار را به جایی رساند که بحران کم آبی به یک چالش جدی در کشور تبدیل شد اما خوشبختانه بارش‌های مناسب در ماه‌های اخیر توانست بخشی از کمبود منابع آب‌های زیرزمینی و سطحی را جبران کند.
اخبار اقتصادی- بسیاری از کارشناسان بر این باورند که بارش‌های سال زراعی جدید حداقل ۷۰ تا ۸۰ درصد افت سطح آب‌های زیر زمینی مربوط به خشکسالی سال‌های گذشته را جبران کرده است و در مقابل مسئولان سازمان هواشناسی معتقدند که بارش نرمال و بیش از نرمال در یک سال زراعی تنها می‌تواند بخش محدودی از سطح آب‌های زیر زمینی را جبران کند.
اظهارات مسئولان وزارت نیرو و بسیاری از کارشناسان حاکی از آن است که بسیاری از سدهای کشور به سبب وقوع سیل و بارش های اخیر پرآب یا سرریز شدند که این امر نشان می دهد که وضعیت منابع آبی نسبت به سنوات گذشته که پدیده خشکسالی داشتیم، به مراتب بهتر است.
حال به سراغ مسئولان ذی ربط می رویم تا از آخرین وضعیت بارندگی های اخیر بر منابع آب های سطحی و زیر زمینی با خبر شویم:
تاثیر بارش های اخیر بر جبران کمبود منابع آب های سطحی و چاه های کم عمق
اسداله قره خانی، سخنگوی کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی درباره تاثیر بارندگی های اخیر بر جبران سطح آب های زیر زمینی اظهار کرد: برخی آب‌ها در عمق ۲۰۰ تا ۳۰۰ متری زمین و برخی دیگر در زیر زمین قرار دارند که بارش‌های امسال در جبران افت آب‌های سطحی مربوط به خشکسالی‌های اخیر تاثیرگذار بود.
وی افزود: اگرچه بارش مناسب در یک سال زراعی آبی نمی‌تواند به طور کامل منجر به تکمیل و پر شدن خلاء ظرفیت آب‌های زیر زمینی شود، اما در رفع کمبود منابع آب‌های روان و چاه‌هایی که عمق ۳۰ تا ۵۰ متر دارند، به شدت موثر است.
به گفته قره خانی، استمرار بارش‌های مناسب در سال‌های آتی می‌تواند افت سطح آب‌های زیر زمینی و چاه‌های عمیق مربوط به خشکسالی‌های اخیر را جبران کند.
سخنگوی کمیسیون انرژی با اشاره به اینکه کمبود آب‌های زیر زمینی منجر به فرونشست زمین در برخی نقاط کشور شده بود، بیان کرد: بارش ۲ برابری در سال زراعی آبی منجر به تکمیل بخشی از کمبود آب سدها، قنوات، چشمه‌ها و روان آب‌ها شد که این موضوع نوید خوبی برای بخش کشاورزی و تولید برق از نیروگاه‌های آبی است.
به گفته وی بارش‌های اخیر تا حدودی در تقویت سفره‌های زیر زمینی تاثیر گذار بوده است اما رقم دقیق جبران افت سطح آب‌های زیر زمینی را نمی‌توان به طور دقیق اعلام کرد.
قره خانی ادامه داد: با توجه به بارش‌های مناسب در سال زراعی آبی و رفع بخشی از کمبود منابع آب‌های زیر زمینی، سطحی، سدها و قنوات، به طور موقت در بخش کشاورزی کمبود آب نخواهیم داشت. اما هم اکنون نمی‌توان پیش بینی کرد که میزان بارش در تابستان یا سال زراعی آتی به چه صورت خواهد بود.
جبران ۷۰ تا ۸۰ درصد افت سطح آب‌های زیر زمینی / مقدار آب در برخی سدها بالاتر از حد نرمال است
قاسم ساعدی، عضو کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی با بیان اینکه مخازن اکثر تالاب‌های کشور، سدها و آب‌های زیر زمینی و قنوات در پی بارش‌های اخیر به حد قابل قبولی رسیده است، اظهار کرد: با توجه به بارندگی‌های اخیر که پشت سر گذراندیم، حداقل ۷۰ تا ۸۰ درصد سطح آب‌های زیر زمینی جبران شده است، ضمن آنکه در سال‌های گذشته برخی چاه‌ها که به دلیل سوءمدیریت خالی شده بودند، هم اکنون در وضعیت مطلوبی قرار دارند.
وی افزود: با وجود شرایط مساعد تالاب‌ها و آب‌های زیر زمینی از وزارت نیرو انتظار می‌رود که با اعمال بهره برداری و مدیریت صحیح، هدر رفت منابع آبی را به حداقل برساند.
ساعدی با اشاره به اینکه حدود ۹۰ درصد مخازن پشت سدها آبگیری شده است، بیان کرد: مقدار آب در برخی سدها بالاتر از حد نرمال قرار دارد که به این ترتیب هیچ مشکلی برای سال زراعی پیش رو، کشت تابستانه و سال زراعی جدید نخواهیم داشت.
عضو کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی شیوه مدیریت را شرط اصلی نبودِ محدودیت مصرف آب برشمرد و گفت: با توجه به شرایط مساعد اقلیمی پیش بینی می‌شود که ظرف ۳ تا ۴ سال آینده در تأمین آب مصرفی کشاورزان و آب شرب از پایین دست سدها مشکلی نداشته باشیم.
استمرار شرایط ترسالی بر جبران افت آب های زیر زمینی/پیش بینی بارش نرمال در فصل تابستان
صادق ضیاییان، رئیس مرکز خشکسالی با اشاره به اینکه شاخص‌های بلندمدت از لحاظ خشکسالی هواشناسی تنها بارش باران نیست، اظهار کرد: تبخیر، تعرق و افزایش دما از دیگر شاخص‌های مهم تاثیرگذار در خشکسالی به شمار می‌رود که با وجود افزایش متوسط ۲ دهم درجه هوا نسبت به بلندمدت نمی توان انتظار داشت که افت آب های زیرزمینی ناشی از خشکسالی های پیاپی در شاخصه بلند مدت به طور کامل مرتفع شود.
وی افزود: در شاخص‌های کوتاه مدت وضعیت بارش نشان داده می‌شود که بخش اعظم کشور شرایط نرمال و نواحی غرب شرایط تَرسالی را دارد، اما در شاخص‌های بلندمدت با احتساب خشکسالی تجمعی ۱۰ تا ۱۱ سال اخیر، تنها قدری از خشکسالی سال‌های گذشته مرتفع شده است.
ضیاییان با اشاره به اینکه ۸۴ درصد مساحت کشور در نقاط مختلف با خشکسالی مواجه است، بیان کرد: بنابر آخرین آمار وزارت نیرو، سدهای کشور در وضعیت خوبی به سر می‌برند که مطمئنا با استمرار چنین شرایطی مشکل افت آب‌های زیر زمینی مربوط به سال‌های خشکسالی جبران می‌شود.
رئیس مرکز خشکسالی از استمرار بارش نرمال در فصل تابستان خبر داد و گفت: بنابر بولتن‌های هواشناسی برای اکثر نقاط بارش نرمال و بخش‌های از شمال کشور بارش بیش از نرمال پیش بینی می‌شود. اما از الان نمی‌توان با قطعیت شرایط بارش در فصل پاییز را پیش بینی کرد.
وی تصریح کرد: براساس داده‌های مختلف برای دهه‌های آینده کم بارشی و افزایش دما برای اکثر نقاط کشور برآورد شده است، البته این امر بیانگر کم بارشی در سال‌های پیش رو نیست، بلکه نشان دهنده آن است که تعداد سال های‌تر از خشک، کمتر خواهد بود.
عدم استفاده حداکثری از بارش های اخیر بر تقویت سفره های زیرزمینی
مسعود اسدی، عضو شورای مرکزی خانه کشاورز با اشاره به اینکه بارش امسال و خشکسالی سال گذشته طی ۵۰ سال اخیر کم سابقه بود، اظهار کرد: بارش‌های مناسب اخیر موجب شده تا کمبود منابع آبی در مناطقی که دارای سد هستند، تا حدودی جبران شود، اما متاسفانه به سبب عدم سیستم آبخیزداری و آبخوان داری مناسب نتوانستیم استفاده حداکثری از بارش‌ها برای تقویت سفره‌های زیر زمینی داشته باشیم.
وی افزود: با وجود بارش مناسب در سال زراعی جاری نسبت به مدت مشابه سال قبل، نبود پراکنش بارش در استان‌ها موجب شده تا سفره آب‌های زیر زمینی به ویژه در مناطق کویری همچنان در وضعیت نامتعادلی به سر برد.
اسدی با اشاره به اینکه در اکثر مناطق کشور بارندگی در سطح بالایی اتفاق افتاده است، بیان کرد: در حال حاضر در برخی مناطق کویری همچون یزد و بخش‌هایی از کرمان دچار مشکل هستیم، بنابراین ناگریزیم که از منابع آبی با احتیاط در این مناطق استفاده کنیم.
عضو شورای مرکزی خانه کشاورز ادامه داد: دولت باید سرمایه گذاری‌های لازم برای استفاده از تکنولوژی‌های مدرن را در دستور کار خود قرار دهد تا با حداقل آب، کشاورزان بتوانند کشت مناسب را انجام دهند.
وی با اشاره به اینکه دولت در بخش آبخیزداری و آبخوان داری نمره قابل قبولی ندارد، اظهار کرد: با توجه به آنکه آب یک موضوع امنیت ملی است، دولت باید اولویت اصلی خود را بر اجرای فعالیت‌های آبخیزداری و آبخوان داری قرار دهد که متاسفانه در این زمینه کم کاری کرده است.
اسدی در پایان درباره اینکه علی رغم اظهارات مسئولان، عملکرد سازمان جنگل‌ها در اجرای عملیات آبخیزداری و آبخوان داری چندان چشمگیر نیست، تصریح کرد: اگرچه اجرای پروژه آبخیزداری و آبخوان داری تنها مربوط به سازمان جنگل‌ها نیست، سازمان جنگل‌ها تنها یک مجری برای اجرای این برنامه در سطح کشور است، اما بنده معتقدم که بخشی از اعتبارات پروژه‌های آبخیزداری و آبخوان داری سازمان جنگل‌ها در این بخش هزینه نشده است.
