یکی از الزامات و ضروریات تقویت تولید داخلی و حمایت از آن و به تبع آن رونق تولید در کشور، به آمایش سرزمینی و طراحی برنامه‌های مدون و اجرای دقیق و اصولی آن معطوف می‌شود.
بنابر مطالعات انجام گرفته، آمایش سرزمینی به ارزیابی نظام‌مند عوامل طبیعی، اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و... با هدف یافتن راهی برای تشویق و کمک به جامعه بهره برداران در انتخاب گزینه‌های مناسب‌تر برای افزایش و پایداری توان سرزمینی در جهت برآوُرد و احصاء نیاز‌های جامعه اطلاق می‌شود، به بیان دیگر توزیع متوازن و هماهنگ جغرافیاییِ تمامی فعالیت‌های اقتصادی، اجتماعی در پهنه سرزمین، نسبت به قابلیت‌ها و منابع طبیعی و انسانی را آمایش سرزمین می‌گویند.
یکی از مهمترین خصوصیات برنامه آمایش سرزمینی، جامع نگری کیفیت و سازماندهی فضایی آن (از حیث جغرافیایی) است.
به واقع سه مولفه جمعیت، سرمایه و منابع طبیعی و محیطیِ یک منطقه به عنوان سه ضلع اصلی برنامه‌های آمایش سرزمینی به شمار می‌روند.
اگرچه در طول سالیان اخیر تلاش‌هایی برای طراحی و تعریف سیاست‌های مبتنی بر آمایش سرزمینی در دستور کار قرار گرفته، اما در واقعیت امر، در طول دهه‌های گذشته، این مقوله در بُعد اجرایی مورد غفلت قرار گرفته است و به عبارت صحیح‌تر آنچنان که باید، این امر خطیر در اولویت قرار نگرفته است.
اگرچه در سال ۱۳۵۳ دفتر آمایش سرزمینی توسط سازمان برنامه و بودجه تاسیس شد و در سال ۱۳۵۴ قرارداد تهیه طرح آمایش سرزمین با مهندسان مشاور و شرکت طرف قرارداد، منعقد شد و نتایج اولیه آن نیز در سال ۱۳۵۵ منتشر و منعکس شد، اما در مقایسه با کشور‌های توسعه یافته، طرح و برنامه مذکور در ایران، بسیار ضعیف پیگیری شد.
به واقع در سایه طرح‌های آمایش سرزمینی، استعدادها و پتانسیل‌های کشور در حوزه‌های متعدد جغرافیایی از حیث منابع زیرزمینی، انسانی، اقلیمی، زراعی و... مورد بررسی قرار می‌گیرد و بر مبنا و اساس این توانمندی ها، طرح‌های توسعه تعریف، طراحی و اجرایی می‌شود.
در صورت اجرای علمی و اصولی این سیاست، روند توسعه کشور در تمامی ابعاد و بخصوص اقتصادی که موضوع اصلی گزارش ذیل است با سرعت و شتاب هر چه بیشتری همراه می‌شود.
با در اولویت قرار گرفتن آمایش سرزمینی، از هدر رفت زمان، انرژی و هزینه‌های پِرت جلوگیری می‌شود و با حداقل سرمایه گذاری و هزینه کرد، بیشترین نتایج و دستاورد‌ها حاصل خواهد شد.
توجه به آمایش سرزمینی، تسریع کننده فرآیند توسعه خواهد بود
در طول سالیان اخیر یکی از تاکیدات اصلی و عمده مقام معظم رهبری به باید‌ها و نباید‌های اقتصادی کشور معطوف شده است و نمونه بارز این امر در نامگذاری شعار سال از سوی معظم له، متجلی شده است.
اساسا فلسفه نامگذاری شعار سال، با هدف متمرکز شدن توجهات به اولویت‌های ضروری و اساسی کشور است و به نوعی می‌توان آن را به عنوان سیاست راهبردی کشور در سال جدید قلمداد کرد.
حرکت به سمت اصلاح الگوی مصرف در سال ۱۳۸۸، همت مضاعف و کار مضاعف در سال ۱۳۸۹
جهاد اقتصادی در سال ۱۳۹۰، تولید ملی و حمایت از کار و سرمایه ایرانی در سال ۱۳۹۱، حماسه سیاسی و اقتصادی در سال ۱۳۹۲، اقتصاد و فرهنگ با عزم ملی و مدیریت جهادی در سال ۱۳۹۳، اقتصاد مقاومتی، اقدام و عمل در سال ۱۳۹۵، اقتصاد مقاومتی تولید و اشتغال در سال ۱۳۹۶، حمایت از کالای ایرانی در سال ۱۳۹۷ و رونق تولید در سال ۱۳۹۸، موید دغدغه جدی رهبر معظم انقلاب نسبت به اقتصاد کشور است، سیاست‌های اقتصاد مقاومتی نیز به عنوان نقشه راه جامع و استراتژیک کشور در عرصه اقتصادی، الزامات و ضروریات جامعه در عرصه‌های اقتصادی را تبیین کرده و یکی از مولفه‌های مشترک و اساسی و حائز اهمیت در تمامی عناوین مذکور به نظام تولیدی کشور معطوف می‌شود.
به واقع در صورت شکوفایی تولید، بسیاری از مشکلات و نارسایی‌های اقتصادی مرتفع می‌شود و کشور از حیث اقتصادی به توسعه‌ای مثال زدنی نائل خواهد شد، الگو و امری تجربه شده که بسیاری از جوامع صنعتی جهان با تکیه بر آن به عنوان اقتصاد‌های برتر بین المللی عرض اندام کرده اند.
شکوفایی و رونق تولید باعث افزایش فرصت‌های شغلی، ارتقای کیفی محصولات تولیدی، توسعه صادرات، برند سازی و تسخیر بازار‌های جهانی به واسطه کالا‌های ایرانی خواهد شد.
در این میان، آمایش سرزمینی یکی از ابزار‌ها و اهرم‌های بسیار قدرتمند و تاثیر گذار در رونق تولید به شمار می‌رود و به تبع غفلت از آن، حصول این امر خطیر و تحقق شعار سال را با موانعی جدی همراه و مواجه خواهد ساخت.
حسین گروسی، عضو سابق کمیسیون صنایع و معادن مجلس شورای اسلامی در گفت‌وگو با خبرنگار اقتصاد و انرژی، با اشاره به اهمیت نافذ آمایش سرزمینی در تقویت تولید ملی و حصول رونق در آن، اظهار کرد: بصورت طبیعی، شکوفایی تولید، مستلزم پیش نیاز‌های خاص به خود است که این الزامات و نیاز‌ها با توجه به آمایش سرزمینی به نحو بسیار شایسته و مطلوبی تامین و مهیا خواهد شد.
وی افزود: به تعبیر دیگر، آمایش سرزمینی، تسریع کننده فرآیند توسعه اقتصادی است، زیرا با تکیه بر آن تولید بر پایه استعدادها، توانمندی‌ها و پتانسیل‌های موجود پیش می‌رود و این مهم برای کشوری پهناور همچون ایران با ویژگی‌های خاص طبیعی، جغرافیایی، اقلیمی، انسانی و منابع زیرزمینی موجود (به عنوان ماده اولیه بسیاری از تولیدات) و همچنین تولیدات زراعی بر پایه و اساس شرایط طبیعی حاکم بر عرصه کشور، بسیار تعیین کننده و حائز اهمیت خواهد بود.
نماینده سابق مردم شهریار، ملارد و قدس در مجلس شورای اسلامی در ادامه بیان کرد: به عنوان نمونه کشوری همچون کره جنوبی با تهیه و تدوین آمایش سرزمینی و درک عقلانی از موقعیت طبیعی و جغرافیای برخوردار، به تمرکز، تلاش و برنامه ریزی برای توسعه صنعت کشتیرانی مبادرت ورزید، صنعتی که نیازمند آب، بنادر، اسلکه و ... است و کشور مذکور به واسطه برخورداری از این ویژگی‌ها، امروز به موفقیت های بسیاری در این حوزه نائل شده است.
گروسی گفت: به واقع صنعت کشتی سازی، فعالیتی آب بَر است و راه اندازی چنین صنعتی در مناطق کم برخوردار از آب، محکوم به شکست خواهد بود و این شاخص با تکیه بر سیاست‌ها و طرح‌های تعریف شده در چارچوب آمایش سرزمینی احصاء و قابل فهم خواهد بود.
وی افزود: در نقطه مقابل شاهد هستیم صنعت فولاد مبارکه در ایران، که صنعتی آب بر است، به جای راه اندازی در مناطقی همچون هرمزگان یا بندر عباس و مناطق مشابه اینچنینی، در حوزه‌ای همچون اصفهان راه اندازی می‌شود که اساسا از حیث منابع آبی با کمبود مواجه است و همین برنامه ریزی غلط باعث بروز مسائل و مشکلات بسیاری برای مردم و حوزه آبی منطقه مذکور در طول سالیان گذشته شده است.
عضو سابق کمیسیون صنایع و معادن مجلس شورای اسلامی در ادامه بیان کرد: بی توجهی و غفلت از این موارد، مصداق دور ریختن پول است و باید از آن اجتناب شود.
وی افزود: در صورت توجه به آمایش سرزمینی، در استانی همچون اصفهان مبحث گردشگری در اولویت قرار می‌گیرد و صنایع آب بر در مناطقی همچون هرمزگان، گیلان یا مازندران کلید می‌خورد و این مثال‌ها و نمونه‌ها در ارتباط با تمامی استان‌های دیگر کشور به موازات و به فراخور پتانسیل‌ها و توانمندی‌های بالقوه موجود در آن، قابل صِدق است.
به واقع با در اولویت قرار گرفتن آمایش سرزمینی، حصول رونق تولید، تحقق شعار سال و تامین منویات مقام معظم رهبری در حوزه اقتصادی به نحو هر چه شایسته و مطلوب تری تامین خواهد شد.
از هم اندیشی نخبگان تا تسهیل رونق تولید و توسعه اقتصادی
با چنین اوصافی، با بهره گیری از نظریات نخبگان و کارشناسان کشور و هم اندیشی آن‌ها می‌توان از حداقل امکانات به بهره وری حداکثری نائل شد و حصول این امر یکی از الزامات تحقق سیاست‌های اقتصاد مقاومتی به شمار می‌رود.
با توجه به آمایش سرزمینی، سلامت زیست محیطی، بهره گیری شایسته از نیروی انسانی، جذب منطقی دانشجو در مراکز علمی و دانشگاهی کشور، افزایش ضریب تولید، کاهش هزینه تمام شده، تسهیل حمل و نقل، عرضه مطلوب و کافی کالا و تولید منطقی به نحو سازنده‌ای محقق خواهد شد.
اگر در نقطه‌ای از کشور شاهد تولید مازاد فلان محصول زراعی و در نهایت فاسد شدن و یا عرضه آن پایین‌تر از قیمت تمام شده برای زارع و باغدار هستیم و یا اگر با وجود توانمندی تولید یک کالا، شاهد واردات آن و افزایش میزان بیکاری در استان یا شهری هستیم که آکنده از استعداد، توانمندی و پتانسیل است، دلیل و ریشه اصلی آن را می‌باید در غفلت از آمایش سرزمینی، جستجو کرد و امید آن می‌رود با مطالعه، بررسی دقیق و هم اندیشی نخبگان، آمایش سرزمینی در سالی که به رونق تولید مزین شده به نحو مطلوب تری اجرایی و عملیاتی شود، امری که اگرچه ممکن است نتایج و دستاورد‌های آن در کوتاه مدت احساس و مُسَجَل نشود، اما یقینا ماحصل آن برای توسعه اقتصادی کشور، موثر و بسیار تعیین کننده خواهد بود.
