می گویند، «سفر متاثر از قدرت خرید است.» نمی دانیم این فرضیه تا چه حد می تواند درست یا غلط باشد. اما امروز به روایت آمارها قدرت خرید جامعه 80 درصد کاهش یافته و از سوی دیگر بررسی ها گویای آن است که مسکن و خوراک بیشترین سهم را در سبد هزینه خانوار به خود اختصاص داده، در این شرایط ساکنان طبقات پایین و میانی جامعه برای مدیریت هزینه ها با کسری بودجه روبه رو هستند و حتی برخی کالاهای اساسی را از سبد خرید خود حذف کرده اند، بنابراین اگر فرضیه ای که در رابطه با قدرت خرید مطرح شد، درست از آب درآید، می توان پیش بینی کرد، سفر در نوروز 98 به طرز چشمگیری کاهش یافته و یا آن کسانی که عزم انجام سفر نوروزی دارند، به دنبال مقاصد ارزان قیمت داخلی باشند.
10 روز به پایان سال مانده و بسیاری از آژانس های گردشگری امیدی ندارند فهرست مسافران نوروزی‌شان به حد نصاب برسد. حالا در آخرین روزهای کاری اسفند، همچنان بازار خرید و فروش سفر و انواع خدمات وابسته به آن در انتظار مسافرانی است که تصمیم نهایی را نگرفته‌اند. امسال تبلیغ تورهای نوروزی ۹۸ درحالی آغاز شده که با کاهش ارزش پول ملی، قیمت سفرهای خارجی نجومی است و سفرهای داخلی هم به خاطر نرخ بلیت ها و هزینه بالای هتل ها با اقبال چندانی رو به رو نشده است.
برای بررسی بهتر این مسئله با چند تور مسافرتی تماس گرفتیم. اما رنج نرخ های ارائه شده برای سفر خارجی و حتی داخلی متناسب با وضعیت توان خانوارهای ایرانی نبود. مسئولان آژانس‌ها‌ی مسافرتی نرخ ارز را با گرانی سفرهای خارجی مرتبط می دانند اما برای مسافرت‌ها‌ی داخلی نیز وضعیت به همین منوال است. به عنوان مثال هزینه سفر به جزیره کیش یا قشم برای 3شب و 4روز اقامت در یک هتل 4 ستاره از حدود 2 تا 4 میلیون تومان متغیر است!
سعید بخشنده، کارشناس تورهای داخلی و خارجی به روزنامه رسالت می گوید: در حال حاضر باتوجه به مسائل اقتصادی و کاهش قدرت خرید، خانواده ها کمتر تمایل به سفر دارند. چون هزینه ها زیاد بوده و به همان نسبت توان مالی کاهش یافته است. تور کیش برای سه شب و چهار روز در عید نوروز به صورت حدودی 6 میلیون برآورد می شود یعنی این تور برای یک خانواده سه نفره 18 میلیون تومان آب می خورد. بنابراین با تور خارجی ترکیه که حدود 20 تا 25 میلیون تومان است تفاوت چندانی ندارد به همین علت در زمینه سفرهای داخلی و خارجی با ریزش مسافر روبه رو خواهیم بود.
اشکان سازش از کارشناسان صنعت گردشگری هم معتقد است: قشر ثروتمند جامعه همچنان به سفر خواهد رفت اما در مجموع به دلیل کاهش ارزش پول ملی، تا حدود زیادی با کاهش سفرهای خارجی مواجه خواهیم بود ضمن اینکه طبقه متوسط در این شرایط تمایلی به سفرخارجی ندارد.
او تاکید می کند: کسانی که سال گذشته با 7 تا 10 میلیون تومان به اروپا می‌رفتند امسال به دنبال سفرهایی با نرخ ارزان تر هستند. پس این فرضیه هم وجود دارد که افراد مقاصد گردشگری خود را تغییر داده و به مکان هایی می روند که به لحاظ اقتصادی به صرفه تر است.
علی هدایتی از دیگر کارشناسان گردشگری در گفت‌وگو با روزنامه رسالت پیش بینی می کند، حجم سفرهای نوروزی بین 20 تا 25 درصد کاهش داشته باشد. او تاکید می کند: هنوز بسیاری از خانواده ها به دلیل افزایش هزینه ها و تنزل قدرت خرید بین دو راهی رفتن یا نرفتن مانده اند اما تصورم این است که نوروز امسال مقاصد گردشگری ارزان تر و مکان هایی نظیر ایلام، کهکیلویه و بویراحمد، خوزستان، هرمزگان و استان های جنوبی، بیشتر مورد توجه مردم واقع شده و به جای اسکان در مراکز اقامتی و هتل ها، بین راه چادر بزنند.
او تصریح می کند: درحال حاضر شهرهایی مثل کاشان، اصفهان و یزد اسکان آفری گذاشته اند و حاضرند با 80 درصد تخفیف، مشتری جذب کنند چون می دانند نوروز امسال میزان سفرها کاهش می یابد و از سوی دیگر همه ما می دانیم سهم سفر در سبد هزینه خانوارها محدود است و در مقاطعی که قدرت خرید جامعه پایین تر است، تمایل به مسافرت کاهش می یابد. البته اگر یک تناسب ساده بگیریم، متوجه می شویم که خریدهای نوروز از آجیل تا شیرینی و غیره با هزینه سفر برابری می کند.
*نظرسنجی ها چه می گویند؟
اما «نتایج نظرسنجی «دنیای اقتصاد» در کانال رسمی تلگرامی این روزنامه نشان می‌دهد از بین بیش از ۳ هزار و ۵۰۰ نفر شرکت‌کننده (تا لحظه نگارش این گزارش)، حدود ۴۰ درصد سفر را از برنامه نوروزی خود حذف خواهند کرد و پس از آن کسانی که عزم انجام سفر نوروزی دارند، به دنبال مقاصد ارزان قیمت داخلی زیر یک میلیون تومان هستند.»
«در این بین مقاصد خارجی با کمترین اقبال همراه بوده است. ۴ درصد از شرکت‌کنندگان در نظرسنجی، مقصد خارجی را انتخاب کرده‌اند که هزینه‌اش بین ۲ تا ۵ میلیون باشد و ۴ درصد نیز حاضرند بیش از ۲۰ میلیون تومان هزینه کنند و به سفرهای خارجی خود در ایام نوروز بپردازند. ۳ درصد هم مقصد خارجی بین ۵ تا ۱۰ میلیون تومان و ۳ درصد دیگر مقصد داخلی بین ۳ تا ۵ میلیون تومان را انتخاب کرده‌اند. اما ۲درصد دیگر تمایل دارند بین ۱۰ تا ۲۰ میلیون تومان هزینه کنند و مقصد خارجی بروند. همچنین، در نهایت ۲ درصد از شرکت‌کنندگان نیز علاقه دارند به‌صورت زمینی و با هزینه‌ای کمتر از ۲میلیون به خارج از ایران سفر کنند. این درحالی است که برخی فعالان گردشگری پیش از این به «دنیای اقتصاد» گفته بودند که تمایل مردم در سفرهای خارجی به سمت سفرهای زمینی (به دلیل ارزان‌تر بودن وسایل حمل‌و‌نقل) گرایش بیشتری پیدا کرده است.»
*ارتباط قدرت خرید با سفر
همان طور که پیش تر اشاره شد، میان قدرت خرید و تمایل به سفر می تواند ارتباط معناداری وجود داشته باشد اما این صرفا یک فرضیه است. برهمین اساس برخی از صاحب نظران با توجه به تحولات ارزی، نرخ تورم را بالغ بر ۵۰ درصد برآورد کرده اند و از کاهش 80 درصدی ارزش پول ملی و قدرت خرید مردم طی هشت ماه اخیر خبر داده اند. طبعا مطابق فرضیه یاد شده، فقدان استطاعت اقتصادی و مالی مهمترین ادله ای است که روی کاغذ از کاهش مسافرت های نوروزی حکایت دارد.
از سوی دیگر بررسی هزینه سالانه خانوار شهری به تفکیک
گروه های مختلف هزینه گویای آن است که مسکن بیشترین سهم را به خود اختصاص داده است. سال 94 حدود 35 درصد از مجموع بودجه خانوار، صرف مسکن شده است. امسال هم هزینه های مربوط به این بخش در مهرماه امسال ۳۷/۰۵ درصد برآورد شده. بعد از آن، خوراکی ها و آشامیدنی ها، 23/6 درصد در سال 94 و امسال ۲۵/۵۱ درصد از کل هزینه خانوار را تشکیل داده است. از ارائه آمارهای مشابه در سال‌های قبل خودداری
می کنیم چرا که همواره این دو بخش بیشترین سهم را در سبد هزینه خانوار به خود اختصاص داده اند.
با توجه به تحلیل های صورت گرفته و سهم کالاها و محصولاتی که در قالب جدول به عنوان سبد هزینه ها ارائه شد، می توان تا حدودی میان قدرت خرید و میزان سفرها ارتباط معناداری یافت و به این امر اذعان داشت که در نوروز 98 حجم مسافرت ها کاهش می یابد. همان طور که در سالیان گذشته نیز وضع به همین منوال بوده و همواره به دلیل مسائل اقتصادی؛ سهم مسکن، خوراک و آموزش و بهداشت بیشتر از سهم سفر بوده است.
با این حال علی اصغر مونسان، رئیس سازمان میراث فرهنگی که در یک برنامه زنده تلویزیونی سخن می‌گفت، قول داد، «سفر در نوروز با افزایش قیمت روبه‌رو نشود.» او این را هم گفته است که البته یک‌سری هزینه‌ها مثل حمل و نقل به ویژه در بخش هوایی وجود دارد که قبلاً با افزایش قیمت مواجه شده اند و به سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری ربطی نداشته است.
او با اشاره به سیاست‌هایی که برای ارزان سازی سفر اتخاذ شده است، اظهار کرد: تلاش کردیم خدمات ارزان به بسته‌های سفر اضافه شود. درحال حاضر یک سفر با خودرو و یا وسایل ریلی به اضافه اقامت در بوم‌گردی بسیار ارزان می‌شود و همه اقشار با هر سطح درآمدی می‌توانند از آن استفاده کنند. ضمن این که با توجه به خدمات دهی هتل‌های ۵ ستاره، طیف خوبی از قیمت ایجاد شده که مردم با طبقات درآمدی مختلف می‌توانند از آنها استفاده کنند.
*سفر به مقاصد گردشگری ارزان
در همین رابطه غلام حیدر ابراهیم بای سلامی، مدیرعامل هلدینگ گردشگری سازمان تامین اجتماعی در گفت‌وگو با روزنامه رسالت صراحتا تاکید می کند که قدرت خرید و در اولویت بودن خوراک و مسکن نمی تواند لزوما به کاهش سفر منجر شود. او معتقد است: پیش بینی ها و نظرسنجی هایی که درباره کاهش سفرهای نوروزی صورت می گیرد، چندان مبتنی بر واقعیت نیست و مردم هرقدر دارای قدرت خرید محدود باشند و یا مسکن و خوراک در سبد هزینه ها بیشترین سهم را داشته باشد، بازهم سفر از زندگی مردم حذف نخواهد شد.
او تاکید می کند: سفرهای نوروزی بسیار با اهمیت است چرا که بالاترین نرخ سفرها به این ایام اختصاص دارد بنابراین تصورم این است که کاهش قابل ملاحظه ای را در حوزه سفرهای نوروزی شاهد نباشیم البته شرایط نابه سامان اقتصادی بر گردشگری و میزان سفرهای نوروزی تاثیر می گذارد اما معمولا طبقه متوسط جامعه در این ایام به دلیل ساختار نظام اجتماعی، فرهنگی و به دلیل موقعیتی که از تعطیلات و اوقات فراغت در کشور فراهم می شود، به سفر می روند، اما قطعا توانایی رفتن به سفرهای گران را ندارند.
این صاحب نظر در امور گردشگری می گوید: اگر یک بررسی ساده انجام دهیم، متوجه می شویم که نرخ آجیل، شیرینی، شکلات و سایر اقلام مورد نیاز به نسبت بالاست بنابراین افراد اگر به سفر بروند، می توانند با مدیریت و برنامه ریزی و انتخاب مقاصد گردشگری ارزان تر همین منابع مالی کم را به شکل بهینه هزینه کنند.
بای سلامی با اشاره به کاهش سفرهای خارجی تصریح می کند: سفرهای خارجی قطعا کاهش می یابد زیرا نرخ رشد ارز بالاست و معمولا این نوع سفرها ضروری هم نیست.
او درباره سهم سفر در سبد هزینه خانوارها می گوید: سفر به عنوان نیاز چهارم خانواده ها محسوب می شود زیرا شرایط سختی در اقتصاد حاکم است به ویژه امسال بعد از خروج آمریکا از برجام و اعمال تحریم های مختلف، مسئولان به ناچار تمام تمرکز خود را بر تامین نیازهای اساسی مردم معطوف کردند.
به اعتقاد او سفر در جامعه روستایی و سنتی بسیار محدود است و در قالب جهانگردی تعریف می شود، در جامعه مدرن هم نیاز برای تعطیلات و گذراندن در قالب اوقات فراغت تعریف می شود اما در رویکرد پست مدرن و فراپست مدرن، سفر به عنوان یک حق برای افراد شناخته شده است. پس سفر یک نیاز و بعد از آن یک حق است یعنی هر انسانی این حق را دارد که از یک نواختی فرار کرده و به تفرج و تفریح بپردازد.
او با بیان اینکه آمار دقیقی از کشورهای پیشرفته در رابطه با سهم سفر در سبد هزینه خانوارها وجود ندارد، عنوان می کند: کشورها در زمینه نظام تامین اجتماعی و رفاهی با یکدیگر متفاوت هستند. حتی در اروپا نسبت به آمریکا یا اروپا و آمریکا نسبت به شرق آسیا از لحاظ زیرساخت ها و سهمی که به سفر داده می شود، متفاوت اند. طبعا طبقات و قشرهای اجتماعی هم یکسان نیستند به عنوان مثال سفر در کشورهای اروپایی برای سالمندان و کسانی که بازنشسته می شوند، یکی از مهمترین دغدغه ها و مسائل مهم است اما در کشورهای کمتر توسعه یافته که با بحران های اقتصادی روبه رو هستند، افراد وقتی به سن پیری می رسند، فقیرتر می شوند و به همان نسبت کمتر به سفر می روند.
او تاکید می کند: معمولا در فضاهایی که گردشگری کم رونق تر است، سفرهای ارزان بیشتری برای افراد سالمند و ناتوان فراهم می شود که البته ما هنوز به این مرحله نرسیده ایم. صنعت گردشگری در ایران سنتی، محدود و پراکنده است و نتوانسته ایم زیرساخت هایی را به منظور افزایش سهم سفر فراهم کنیم. به همین علت مراکز اقامتی محدود بوده و در ایام نوروز ممکن است گران هم باشد حتی سیستم حمل و نقل ما اعم از قطار، هواپیما و اتوبوس و سیستم جاده ای هم به دلیل ترافیک هزینه هایی
را به ما تحمیل می کند.
او بر این باور است که باید گردشگری و سفر در اولویت برنامه ریزی های تیم اقتصادی دولت قرار بگیرد اما متاسفانه چه این دولت و چه دولت گذشته در برنامه ریزی و سیاست‌گذاری های خود گردشگری و سفر را در اولویت قرار نداده اند لذا این مقوله در سبد هزینه ها سهم محدودی دارد و مصائب اقتصادی هم در تنزل این سهم نقش داشته است.
* سهم سفر در سبد هزینه خانوارها محدود نیستاما محمدحسین ایمانی خوشخو، رئیس انجمن علمی گردشگری ایران هم در گفت‌وگو با روزنامه رسالت دیدگاه دیگری دارد. او می گوید: سهم سفر در سبد هزینه خانوارها محدود نیست و هیچ گاه کاهش قدرت خرید و بحران های اقتصادی، مردم را نسبت به سفرهای نوروزی دلسرد نکرده است و به محض اینکه تعطیلات پیش آمده به سمت جاده ها حرکت کرده اند. ضمن اینکه هزینه مسکن و خوراک دائمی است اما هزینه سفر موقتی بوده و مسافرت های داخلی همواره در برنامه زندگی افراد جامعه قرار دارد البته ممکن است به نسبت سایر هزینه ها سهم کمتری داشته باشد چون به هر روی مسکن، بهداشت و آموزش در اولویت است.
او در ادامه بیان می کند: اصل سفر از زندگی خانوارها حذف نمی شود اما به خاطر مسائل معیشتی، مقاصد ارزان و شیوه های ارزان تری برای سفر اتخاذ می شود. مردم برای دوری از اضطراب و نگرانی ناشی از معیشت، ترجیح می دهند محل عادی زندگی خود را ترک کنند. پیش بینی ام کاهش سفرهای داخلی نیست و شاید حتی بیشتر هم بشود ولی سفرهای خارجی که هیچ دستاورد اقتصادی برای مسافران ندارد، کاهش می یابد.
ایمانی تاکید می کند: باتوجه به گرانی هتل ها و مراکز اقامتی به احتمال زیاد مردم سفر خود را به گونه ای مدیریت می کنند تا در اتومبیل ها و یا چادر استراحت کنند و یا برای اینکه دچار کسری بودجه نشوند به رستوران نمی روند اما ممکن است با اعصاب ناآرام تری به مقاصد خود بازگردند.
گفته های صاحب نظران را درباره پیش بینی سفرهای نوروزی انعکاس دادیم و از همین رو ارتباط و قضاوت میان قدرت خرید با افزایش یا کاهش سفرها را به مخاطبان می سپاریم.
10 روز به پایان سال مانده و بسیاری از آژانس های گردشگری امیدی ندارند فهرست مسافران نوروزی‌شان به حد نصاب برسد. حالا در آخرین روزهای کاری اسفند، همچنان بازار خرید و فروش سفر و انواع خدمات وابسته به آن در انتظار مسافرانی است که تصمیم نهایی را نگرفته‌اند. امسال تبلیغ تورهای نوروزی ۹۸ درحالی آغاز شده که با کاهش ارزش پول ملی، قیمت سفرهای خارجی نجومی است و سفرهای داخلی هم به خاطر نرخ بلیت ها و هزینه بالای هتل ها با اقبال چندانی رو به رو نشده است.
برای بررسی بهتر این مسئله با چند تور مسافرتی تماس گرفتیم. اما رنج نرخ های ارائه شده برای سفر خارجی و حتی داخلی متناسب با وضعیت توان خانوارهای ایرانی نبود. مسئولان آژانس‌ها‌ی مسافرتی نرخ ارز را با گرانی سفرهای خارجی مرتبط می دانند اما برای مسافرت‌ها‌ی داخلی نیز وضعیت به همین منوال است. به عنوان مثال هزینه سفر به جزیره کیش یا قشم برای 3شب و 4روز اقامت در یک هتل 4 ستاره از حدود 2 تا 4 میلیون تومان متغیر است!
سعید بخشنده، کارشناس تورهای داخلی و خارجی به روزنامه رسالت می گوید: در حال حاضر باتوجه به مسائل اقتصادی و کاهش قدرت خرید، خانواده ها کمتر تمایل به سفر دارند. چون هزینه ها زیاد بوده و به همان نسبت توان مالی کاهش یافته است. تور کیش برای سه شب و چهار روز در عید نوروز به صورت حدودی 6 میلیون برآورد می شود یعنی این تور برای یک خانواده سه نفره 18 میلیون تومان آب می خورد. بنابراین با تور خارجی ترکیه که حدود 20 تا 25 میلیون تومان است تفاوت چندانی ندارد به همین علت در زمینه سفرهای داخلی و خارجی با ریزش مسافر روبه رو خواهیم بود.
اشکان سازش از کارشناسان صنعت گردشگری هم معتقد است: قشر ثروتمند جامعه همچنان به سفر خواهد رفت اما در مجموع به دلیل کاهش ارزش پول ملی، تا حدود زیادی با کاهش سفرهای خارجی مواجه خواهیم بود ضمن اینکه طبقه متوسط در این شرایط تمایلی به سفرخارجی ندارد.
او تاکید می کند: کسانی که سال گذشته با 7 تا 10 میلیون تومان به اروپا می‌رفتند امسال به دنبال سفرهایی با نرخ ارزان تر هستند. پس این فرضیه هم وجود دارد که افراد مقاصد گردشگری خود را تغییر داده و به مکان هایی می روند که به لحاظ اقتصادی به صرفه تر است.
علی هدایتی از دیگر کارشناسان گردشگری در گفت‌وگو با روزنامه رسالت پیش بینی می کند، حجم سفرهای نوروزی بین 20 تا 25 درصد کاهش داشته باشد. او تاکید می کند: هنوز بسیاری از خانواده ها به دلیل افزایش هزینه ها و تنزل قدرت خرید بین دو راهی رفتن یا نرفتن مانده اند اما تصورم این است که نوروز امسال مقاصد گردشگری ارزان تر و مکان هایی نظیر ایلام، کهکیلویه و بویراحمد، خوزستان، هرمزگان و استان های جنوبی، بیشتر مورد توجه مردم واقع شده و به جای اسکان در مراکز اقامتی و هتل ها، بین راه چادر بزنند.
او تصریح می کند: درحال حاضر شهرهایی مثل کاشان، اصفهان و یزد اسکان آفری گذاشته اند و حاضرند با 80 درصد تخفیف، مشتری جذب کنند چون می دانند نوروز امسال میزان سفرها کاهش می یابد و از سوی دیگر همه ما می دانیم سهم سفر در سبد هزینه خانوارها محدود است و در مقاطعی که قدرت خرید جامعه پایین تر است، تمایل به مسافرت کاهش می یابد. البته اگر یک تناسب ساده بگیریم، متوجه می شویم که خریدهای نوروز از آجیل تا شیرینی و غیره با هزینه سفر برابری می کند.
*نظرسنجی ها چه می گویند؟
اما «نتایج نظرسنجی «دنیای اقتصاد» در کانال رسمی تلگرامی این روزنامه نشان می‌دهد از بین بیش از ۳ هزار و ۵۰۰ نفر شرکت‌کننده (تا لحظه نگارش این گزارش)، حدود ۴۰ درصد سفر را از برنامه نوروزی خود حذف خواهند کرد و پس از آن کسانی که عزم انجام سفر نوروزی دارند، به دنبال مقاصد ارزان قیمت داخلی زیر یک میلیون تومان هستند.»
«در این بین مقاصد خارجی با کمترین اقبال همراه بوده است. ۴ درصد از شرکت‌کنندگان در نظرسنجی، مقصد خارجی را انتخاب کرده‌اند که هزینه‌اش بین ۲ تا ۵ میلیون باشد و ۴ درصد نیز حاضرند بیش از ۲۰ میلیون تومان هزینه کنند و به سفرهای خارجی خود در ایام نوروز بپردازند. ۳ درصد هم مقصد خارجی بین ۵ تا ۱۰ میلیون تومان و ۳ درصد دیگر مقصد داخلی بین ۳ تا ۵ میلیون تومان را انتخاب کرده‌اند. اما ۲درصد دیگر تمایل دارند بین ۱۰ تا ۲۰ میلیون تومان هزینه کنند و مقصد خارجی بروند. همچنین، در نهایت ۲ درصد از شرکت‌کنندگان نیز علاقه دارند به‌صورت زمینی و با هزینه‌ای کمتر از ۲میلیون به خارج از ایران سفر کنند. این درحالی است که برخی فعالان گردشگری پیش از این به «دنیای اقتصاد» گفته بودند که تمایل مردم در سفرهای خارجی به سمت سفرهای زمینی (به دلیل ارزان‌تر بودن وسایل حمل‌و‌نقل) گرایش بیشتری پیدا کرده است.»
*ارتباط قدرت خرید با سفر
همان طور که پیش تر اشاره شد، میان قدرت خرید و تمایل به سفر می تواند ارتباط معناداری وجود داشته باشد اما این صرفا یک فرضیه است. برهمین اساس برخی از صاحب نظران با توجه به تحولات ارزی، نرخ تورم را بالغ بر ۵۰ درصد برآورد کرده اند و از کاهش 80 درصدی ارزش پول ملی و قدرت خرید مردم طی هشت ماه اخیر خبر داده اند. طبعا مطابق فرضیه یاد شده، فقدان استطاعت اقتصادی و مالی مهمترین ادله ای است که روی کاغذ از کاهش مسافرت های نوروزی حکایت دارد.
از سوی دیگر بررسی هزینه سالانه خانوار شهری به تفکیک
گروه های مختلف هزینه گویای آن است که مسکن بیشترین سهم را به خود اختصاص داده است. سال 94 حدود 35 درصد از مجموع بودجه خانوار، صرف مسکن شده است. امسال هم هزینه های مربوط به این بخش در مهرماه امسال ۳۷/۰۵ درصد برآورد شده. بعد از آن، خوراکی ها و آشامیدنی ها، 23/6 درصد در سال 94 و امسال ۲۵/۵۱ درصد از کل هزینه خانوار را تشکیل داده است. از ارائه آمارهای مشابه در سال‌های قبل خودداری
می کنیم چرا که همواره این دو بخش بیشترین سهم را در سبد هزینه خانوار به خود اختصاص داده اند.
با توجه به تحلیل های صورت گرفته و سهم کالاها و محصولاتی که در قالب جدول به عنوان سبد هزینه ها ارائه شد، می توان تا حدودی میان قدرت خرید و میزان سفرها ارتباط معناداری یافت و به این امر اذعان داشت که در نوروز 98 حجم مسافرت ها کاهش می یابد. همان طور که در سالیان گذشته نیز وضع به همین منوال بوده و همواره به دلیل مسائل اقتصادی؛ سهم مسکن، خوراک و آموزش و بهداشت بیشتر از سهم سفر بوده است.
با این حال علی اصغر مونسان، رئیس سازمان میراث فرهنگی که در یک برنامه زنده تلویزیونی سخن می‌گفت، قول داد، «سفر در نوروز با افزایش قیمت روبه‌رو نشود.» او این را هم گفته است که البته یک‌سری هزینه‌ها مثل حمل و نقل به ویژه در بخش هوایی وجود دارد که قبلاً با افزایش قیمت مواجه شده اند و به سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری ربطی نداشته است.
او با اشاره به سیاست‌هایی که برای ارزان سازی سفر اتخاذ شده است، اظهار کرد: تلاش کردیم خدمات ارزان به بسته‌های سفر اضافه شود. درحال حاضر یک سفر با خودرو و یا وسایل ریلی به اضافه اقامت در بوم‌گردی بسیار ارزان می‌شود و همه اقشار با هر سطح درآمدی می‌توانند از آن استفاده کنند. ضمن این که با توجه به خدمات دهی هتل‌های ۵ ستاره، طیف خوبی از قیمت ایجاد شده که مردم با طبقات درآمدی مختلف می‌توانند از آنها استفاده کنند.
*سفر به مقاصد گردشگری ارزان
در همین رابطه غلام حیدر ابراهیم بای سلامی، مدیرعامل هلدینگ گردشگری سازمان تامین اجتماعی در گفت‌وگو با روزنامه رسالت صراحتا تاکید می کند که قدرت خرید و در اولویت بودن خوراک و مسکن نمی تواند لزوما به کاهش سفر منجر شود. او معتقد است: پیش بینی ها و نظرسنجی هایی که درباره کاهش سفرهای نوروزی صورت می گیرد، چندان مبتنی بر واقعیت نیست و مردم هرقدر دارای قدرت خرید محدود باشند و یا مسکن و خوراک در سبد هزینه ها بیشترین سهم را داشته باشد، بازهم سفر از زندگی مردم حذف نخواهد شد.
او تاکید می کند: سفرهای نوروزی بسیار با اهمیت است چرا که بالاترین نرخ سفرها به این ایام اختصاص دارد بنابراین تصورم این است که کاهش قابل ملاحظه ای را در حوزه سفرهای نوروزی شاهد نباشیم البته شرایط نابه سامان اقتصادی بر گردشگری و میزان سفرهای نوروزی تاثیر می گذارد اما معمولا طبقه متوسط جامعه در این ایام به دلیل ساختار نظام اجتماعی، فرهنگی و به دلیل موقعیتی که از تعطیلات و اوقات فراغت در کشور فراهم می شود، به سفر می روند، اما قطعا توانایی رفتن به سفرهای گران را ندارند.
این صاحب نظر در امور گردشگری می گوید: اگر یک بررسی ساده انجام دهیم، متوجه می شویم که نرخ آجیل، شیرینی، شکلات و سایر اقلام مورد نیاز به نسبت بالاست بنابراین افراد اگر به سفر بروند، می توانند با مدیریت و برنامه ریزی و انتخاب مقاصد گردشگری ارزان تر همین منابع مالی کم را به شکل بهینه هزینه کنند.
بای سلامی با اشاره به کاهش سفرهای خارجی تصریح می کند: سفرهای خارجی قطعا کاهش می یابد زیرا نرخ رشد ارز بالاست و معمولا این نوع سفرها ضروری هم نیست.
او درباره سهم سفر در سبد هزینه خانوارها می گوید: سفر به عنوان نیاز چهارم خانواده ها محسوب می شود زیرا شرایط سختی در اقتصاد حاکم است به ویژه امسال بعد از خروج آمریکا از برجام و اعمال تحریم های مختلف، مسئولان به ناچار تمام تمرکز خود را بر تامین نیازهای اساسی مردم معطوف کردند.
به اعتقاد او سفر در جامعه روستایی و سنتی بسیار محدود است و در قالب جهانگردی تعریف می شود، در جامعه مدرن هم نیاز برای تعطیلات و گذراندن در قالب اوقات فراغت تعریف می شود اما در رویکرد پست مدرن و فراپست مدرن، سفر به عنوان یک حق برای افراد شناخته شده است. پس سفر یک نیاز و بعد از آن یک حق است یعنی هر انسانی این حق را دارد که از یک نواختی فرار کرده و به تفرج و تفریح بپردازد.
او با بیان اینکه آمار دقیقی از کشورهای پیشرفته در رابطه با سهم سفر در سبد هزینه خانوارها وجود ندارد، عنوان می کند: کشورها در زمینه نظام تامین اجتماعی و رفاهی با یکدیگر متفاوت هستند. حتی در اروپا نسبت به آمریکا یا اروپا و آمریکا نسبت به شرق آسیا از لحاظ زیرساخت ها و سهمی که به سفر داده می شود، متفاوت اند. طبعا طبقات و قشرهای اجتماعی هم یکسان نیستند به عنوان مثال سفر در کشورهای اروپایی برای سالمندان و کسانی که بازنشسته می شوند، یکی از مهمترین دغدغه ها و مسائل مهم است اما در کشورهای کمتر توسعه یافته که با بحران های اقتصادی روبه رو هستند، افراد وقتی به سن پیری می رسند، فقیرتر می شوند و به همان نسبت کمتر به سفر می روند.
او تاکید می کند: معمولا در فضاهایی که گردشگری کم رونق تر است، سفرهای ارزان بیشتری برای افراد سالمند و ناتوان فراهم می شود که البته ما هنوز به این مرحله نرسیده ایم. صنعت گردشگری در ایران سنتی، محدود و پراکنده است و نتوانسته ایم زیرساخت هایی را به منظور افزایش سهم سفر فراهم کنیم. به همین علت مراکز اقامتی محدود بوده و در ایام نوروز ممکن است گران هم باشد حتی سیستم حمل و نقل ما اعم از قطار، هواپیما و اتوبوس و سیستم جاده ای هم به دلیل ترافیک هزینه هایی
را به ما تحمیل می کند.
او بر این باور است که باید گردشگری و سفر در اولویت برنامه ریزی های تیم اقتصادی دولت قرار بگیرد اما متاسفانه چه این دولت و چه دولت گذشته در برنامه ریزی و سیاست‌گذاری های خود گردشگری و سفر را در اولویت قرار نداده اند لذا این مقوله در سبد هزینه ها سهم محدودی دارد و مصائب اقتصادی هم در تنزل این سهم نقش داشته است.
* سهم سفر در سبد هزینه خانوارها محدود نیستاما محمدحسین ایمانی خوشخو، رئیس انجمن علمی گردشگری ایران هم در گفت‌وگو با روزنامه رسالت دیدگاه دیگری دارد. او می گوید: سهم سفر در سبد هزینه خانوارها محدود نیست و هیچ گاه کاهش قدرت خرید و بحران های اقتصادی، مردم را نسبت به سفرهای نوروزی دلسرد نکرده است و به محض اینکه تعطیلات پیش آمده به سمت جاده ها حرکت کرده اند. ضمن اینکه هزینه مسکن و خوراک دائمی است اما هزینه سفر موقتی بوده و مسافرت های داخلی همواره در برنامه زندگی افراد جامعه قرار دارد البته ممکن است به نسبت سایر هزینه ها سهم کمتری داشته باشد چون به هر روی مسکن، بهداشت و آموزش در اولویت است.
او در ادامه بیان می کند: اصل سفر از زندگی خانوارها حذف نمی شود اما به خاطر مسائل معیشتی، مقاصد ارزان و شیوه های ارزان تری برای سفر اتخاذ می شود. مردم برای دوری از اضطراب و نگرانی ناشی از معیشت، ترجیح می دهند محل عادی زندگی خود را ترک کنند. پیش بینی ام کاهش سفرهای داخلی نیست و شاید حتی بیشتر هم بشود ولی سفرهای خارجی که هیچ دستاورد اقتصادی برای مسافران ندارد، کاهش می یابد.
ایمانی تاکید می کند: باتوجه به گرانی هتل ها و مراکز اقامتی به احتمال زیاد مردم سفر خود را به گونه ای مدیریت می کنند تا در اتومبیل ها و یا چادر استراحت کنند و یا برای اینکه دچار کسری بودجه نشوند به رستوران نمی روند اما ممکن است با اعصاب ناآرام تری به مقاصد خود بازگردند.
گفته های صاحب نظران را درباره پیش بینی سفرهای نوروزی انعکاس دادیم و از همین رو ارتباط و قضاوت میان قدرت خرید با افزایش یا کاهش سفرها را به مخاطبان می سپاریم.
