قرار گرفتن ایران در مناطق جنب حاره‌ای و بیابانی در کنار مشکلاتی که در زمینه کاهش بارش وخشکسالی داشته است، کشور را به منبع غنی برای تأمین انرژی خورشیدی در جهان تبدیل کرده است.
۳۰۰ روز آفتابی در فلات مرکزی کشور می‌تواند، ایران را تبدیل به مرکز انرژی در خاورمیانه کند و ضمن تأمین انرژی کشور، صادرات برق را افزایش دهد.
استفاده از این ظرفیت می‌تواند میزان خاموشی‌ها را به میزان قابل توجهی کاهش دهد، حال این سوال پیش می‌آید که وزارت نیرو چه اقداماتی برای استفاده از این پتانسیل داشته است؟
سرمایه‌گذاری در انرژی‌های خورشیدی با اقبال بیشتری همراه بوده است
آرش نجفی رئیس انجمن بهینه‌سازی مصرف انرژی با بیان اینکه استفاده از انرژی‌های نو در کشور محدود به خورشیدی و بادی است، اظهار کرد: در کشور استفاده از انرژی‌های نو بیشتر در استفاده از خورشید برای گرم کردن آب، تولید برق و انرژی بادی خلاصه می‌شود و سایر ابعاد انرژی نو در کشور مغفول مانده است.
رئیس انجمن بهینه سازی مصرف انرژی تصریح کرد: سرمایه‌گذاری در انرژی‌های خورشیدی به دلیل وفور امکانات و توانایی فعالیت در مقیاس کوچک و بزرگ در مقایسه با انرژی بادی که نیاز به توربین‌های بزرگ دارد، از اقبال بیشتری برخودار است.
به گفته وی؛ توربین‌های بادی فضای زیادی را اشغال می‌کند و سر و صدای ناشی از حرکت پره‌های آن می‌تواند آلودگی صوتی را برای مناطق مسکونی ایجاد کند، به همین دلیل این نیروگاه‌ها را در خارج از مناطق شهری احداث می‌کنند البته با پیشرفت تکنولوژی، اقداماتی برای ساخت توربین‌های بادی در مقیاس کوچک صورت گرفته که هنوز فناوری آن به ایران نیامده است.
نجفی ادامه داد: در حال حاضر بابت برق یارانه داده می‌شود و قیمت سوخت نیروگاه‌ها نزدیک به صفر است و این باعث می‌شود ما هنوز نتوانیم در رقابت با انرژی‌های نو جایگزین مناسبی را بسازیم.
وی با اشاره به نبود تکنولوژی مناسب در ساخت نیروگاه‌های تجدیدپذیر بیان کرد: تکنولوژی ساخت تجهیزات انرژی‌های نو در کشور وجود ندارد و تنها در ساخت صفحات خورشیدی اقدامات کوچکی صورت گرفته است.
به گفته وی؛ پیش از جهش قیمت ارز مدت بازگشت سرمایه گذاری در حوزه انرژی‌های نو حدود ۷ تا ۹ سال بود که با توجه به نرخ سود و سرمایه‌گذاری توجیح چندانی نداشت.
نجفی تصریح کرد: چندین پروژه ساخت نیروگاه‌های تجدیدپذیر در کشور احداث شده است که امیدواریم، بتوانیم سهم پنج درصدی در تولید انرژی برق کشور داشته باشیم.
رئیس انجمن بهینه‌سازی مصرف انرژی با اشاره به عدم کارایی ساخت نیروگاه‌های خورشیدی در ادارات گفت: دستورالعمل‌هایی برای تولید انرژی در سازمان‌ها و ادرات دولتی به وسیله انرژی خورشیدی صورت گرفته است، اما به دلیل عدم آشنایی این سازمان‌ها و نبود بودجه موفقیت چندانی نداشته است که پیشنهاد ما این است که در ادارات، ممیزی و کاهش مصرف را در دستور کار قرار گیرد.
وی افزود: بزرگترین استراتژی تولید برق کاهش و مدیریت مصرف مشترکان است؛ می‌توان با پیشنهاد راهکار‌های مناسب و بدون تغییر در رفاه مردم، میزان مصرف انرژی در کشور را کاهش داد، اما به دلیل تصمیمات سلیقه‌ای و لحظه‌ای سرانجام خوبی نداشته است به طور مثال طرح نصب آبگرمکن‌های خورشیدی در انجمن بهینه سازی با شدت و تلاش فراوان دنبال می‌شد، اما با تغییر و جابه‌جای مدیر در سازمان ذی‌ربط، این برنامه مسکوت ماند.
نجفی ادامه داد: اگر بهینه‌سازی مصرف انرژی به صورت نهادینه انجام شود از بسیاری از سرمایه‌گذاری‌ها که تنها برای فصل تابستان به کار می‌آید، جلوگیری می‌شود.
وی با اشاره به نیاز حمایت دولت از فعالان انرژی‌های تجدیدپذیر بیان کرد: بحث قیمت تمام شده باید به گونه‌ای باشد که با هزینه صورت گرفته درآمد مناسبی داشته باشد، اما با وجود افزایش قیمت خرید از سوی وزارت نیرو، کفاف هزینه‌های نیروگاه‌ها را نمی‌دهد و باید با استفاده از معافیت‌های مالیاتی و گمرکی زمان بازگشت سرمایه را به چهار سال کاهش داد.
نجفی با اشاره به ظرفیت کشور در تولید انرژی‌های نو تصریح کرد: آفتاب به تنهایی نمی‌توانند عامل توسعه انرژی‌های نو باشد، در برخی از مناطق کویری به دلیل دمای بالای خورشید میزان بازدهی و تولید برق کاهش می‌یابد و نگه‌داری از تجهیزات به دلیل باد‌های سوزان و طوفان شن، فرسودگی پنل‌های خورشیدی را به دنبال خواهد داشت، بنابراین تا حمایت از تولیدکنندگان صورت نگیرد بخش خصوصی نمی‌تواند فعالیت خود را ادامه دهد.
رئیس انجمن بهینه سازی مصرف انرژی گفت: برای بالا بردن ظرفیت تولید و افزایش ضریب بهره‌وری نیاز است استراتژی و برنامه بلندمدت با عزم ملی ترسیم شود.
سهم انرژی‌های نو کمتر از یک درصد نیروگاه‌های حرارتی کشور است
سیدمحمدجواد موسوی عضو هیئت مدیره انجمن صنفی انرژی‌های تجدیدپذیر با اشاره به سهم کم انرژی‌های تجدیدپذیر در تولید برق مورد نیاز کشور اظهار کرد: ظرفیت نصب شده نیروگاه‌های حرارتی حدود ۸۰ هزار مگاوات است در حالی که هنوز ظرفیت نیروگاه‌های تجدیدپذیر به هزار مگاوات نرسیده است.
عضو هیئت مدیره انجمن صنفی انرژی‌های تجدیدپذیر تصریح کرد: افزایش ظرفیت نیروگاه‌های تجدیدپذیر در دو ساله گذشته شتاب مناسبی به خود گرفته بود، اما تحریم‌های بین‌المللی و جهش قیمت ارز سرمایه‌گذاران این حوزه را با چالش بزرگی مواجه کرده و میزان سرمایه‌گذاری را نسبت به سال‌های گذشته کاهش داده است.
وی با اشاره به مصوبه هیئت دولت برای حمایت از صنایع داخلی گفت: تمهیداتی برای بومی‌سازی تجهیزات انرژی‌های تجدیدپذیر صورت گرفته است که درصورت استفاده فعالان حوزه انرژی‌های تجدیدپذیر از تجهیزات داخلی، قیمت خرید تضمینی برق از آنها ۳۰ درصد افزایش خواهد یافت.
به گفته وی؛ با مصوبات مجلس شورای اسلامی منابع مالی برای خرید برق از نیروگاه‌های تجدیدپذیر تا سقف ۸ هزار مگاوات تعبیه شده است.
موسوی با اشاره به ظرفیت انرژی‌های نو در کشور تصریح کرد: براساس مطالعات وزارت نیرو ظرفیت انرژی بادی ۴۰ هزار مگاوات و ظرفیت انرژی خورشیدی ۶۰ هزار مگاوات است که مجموع این دو از تمام ظرفیت‌های نیروگاه حرارتی بیشتر است، اما هنوز سهم انرژی‌های نو در تولید برق به یک درصد نرسیده است.
وی ادامه داد: نوار شمالی کشور با وجود آسمان ابری و بارش‌های فراوان از تمام ظرفیت تولید انرژی‌های نو در کشور آلمان بیشتر است، اما کشور آلمان ۴۰ درصد ظرفیت منسوب شده را از انرژی خورشیدی تأمین می‌کند و سهم ایران بسیار اندک است.
عضو هیئت مدیره انجمن صنفی انرژی‌های تجدیدپذیر با اشاره به تأثیر منفی دما در کاهش بازدهی نیروگاه‌های خورشیدی بیان کرد: بخشی از مناطق کویری به دلیل دمای بالا، حرارت و تأثیر منفی بر بازدهی نیروگاه‌های خورشیدی، قابلیت ایجاد نیروگاه را ندارد، اما در جنوب شرقی کشور و بخش‌هایی از کرمان ظرفیت مناسبی برای تولید برق کشور وجود دارد.
وی با اشاره به ظرفیت مناسب انرژی‌های نو در تأمین پیک مصرف تابستان بیان کرد: تابستان سال ۹۷ به دلیل رشد مصرف انرژی و کمبود برق با خاموشی‌های گسترده‌ای مواجه بودیم، با توجه به آنکه اوج تولید نیروگاه‌های خورشیدی از ۱۰ صبح تا ۵ بعدظهر است می‌توان با استفاده از این تقارن پیک مصرف برق را پوشش داد، که در این میان پیشنهادی از سوی انجمن به وزارت نیرو برای تأمین پیک مصرف سال آینده داده شده است.
به گفته وی؛ نیروگاه‌های تجدیدپذیر به تنهای نمی‌توانند تمام انرژی مورد نیاز کشور را تأمین کنند، اما در کنار نیروگاه‌های حرارتی و هسته‌ای می‌توانند در تأمین انرژی نقش مهمی ایفا کنند.
موسوی ادامه داد: در صورتی که خرید انرژی‌های تجدیدپذیر به صورت ارزی باشد می‌توان به شکوفایی این صنعت امیدوار بود.
مناطق کویری بزرگترین پتانسیل را برای تأمین برق کشور دارد
محمدرضا شریفی دونچالی کارشناس حوزه انرژی با اشاره به ظرفیت انرژی‌های‌های نو در کشور اظهار کرد: موقعیت جغرافیایی ایران و قرار گرفتن آن در مدار جنب حاره‌ای فرصت مناسبی برای استفاده از انرژی خورشیدی فراهم کرده است.
این کارشناس ادامه داد: فلات مرکزی ایران مانند مناطق کویری با دارا بودن نزدیک به ۳۰۰ روز آفتابی در سال، بهترین مکان برای تولید انرژی‌های نو محسوب می‌شوند و می‌توان با استفاده از این ظرفیت برق کشور را تأمین کرد که متأسفانه به این ظرفیت توجه چندانی نشده است.
وی افزود: کاهش تولید برقآبی و کمبود منابع آبی مورد نیاز برای فعالیت نیروگاه حرارتی، بخشی از مشکلات مربوط به خشکسالی‌های یک دهه اخیر است. کاهش منابع آبی می‌تواند ما را به سمت استفاده از انرژی‌های نو سوق دهد.
شریفی دونچالی تصریح کرد: با توجه به معاهده پاریس و تعهد ایران برای کاهش آلایندگی و استفاده کم از سوخت‌های فسیلی، انرژی‌های تجدیدپذیر بهترین گزینه برای تأمین انرژی است.
این کارشناس بیان کرد: با توجه به منابع عظیم نفت و گاز در کشور، به انرژی‌های تجدیدپذیر توجهی صورت نگرفته است و این بی توجهی در اجرای برنامه پنجم توسعه به وضوح قابل مشاهده است، به گونه‌ای که قرار بود تا پایان برنامه پنجم ظرفیت انرژی‌های تجدیدپذیر به ۵ هزار مگاوات برسد، اما با بی توجهی این برنامه بدون هیچ پیشرفتی به برنامه ششم توسعه رسید.
شریفی دونچالی گفت: مقایسه قیمت پایانی برق تولید شده از انرژی‌های تجدیدپذیر و فسیلی کفه ترازو را به سمت استفاده از سوخت فسیلی سنگین کرده است، برای اصلاح این موضوع نیاز است ضمن واقعی سازی قیمت برق شرایط را برای استفاده از انرژی خورشیدی فراهم کرد.
وی ادامه داد: در برنامه ششم توسعه، سهم انرژی‌های نو ۵ هزار مگاوات است که خوشبختانه در سال‌های ۹۷ گام مثبتی در این خصوص برداشته شده است و ظرفیت انرژی‌های نو به ۱۰۰۰ مگاوات رسیده است.
این کارشناس بیان کرد: استفاده از پنل‌های خورشیدی برای برق رسانی به روستاها، تجربه‌ای موفق بوده است که می‌تواند از اتلاف انرژی جلوگیری کند و هزینه‌های برق رسانی به مناطقی که تعداد خانوار‌های آن کمتر از ۱۰ خانوار است را کاهش دهد.
شریفی دونچالی در پایان گفت: باید زیرساخت‌های تولید برق از نیروی خوشیدی فراهم شود، از سوی دیگر باید مکانیزم مناسبی برای توزیع برق تولیدی در نظر گرفته شود و نیاز است وزارت نیرو برای استفاده از این ظرفیت سرمایه گذاری‌های لازم و مناسبی انجام دهد.
