این موضوع نشان می‌دهد که از سطح این بدهی‌ها کاسته شده است.بررسی‌ها نشان می‌دهد که درآبان‌ماه نسبت به مهرماه، از سطح بدهی‌های «بانک‌های تجاری» و «بانک‌های غیردولتی و موسسات اعتباری» کاسته شده است، اما در این زمان بانک‌های تخصصی به بانک مرکزی بدهکارتر شده‌اند. بررسی آمارها نشان می‌دهد که در آبان و بهمن ماه سال قبل نیز رشد ماهانه بدهی بانک‌ها به بانک مرکزی منفی بوده است. روند منفی آبان‌ماه باعث نشده که رشد سالانه بدهی بانک‌ها به بانک مرکزی از مسیر صعود بازبماند و نسبت به آبان‌ماه سال قبل به میزان ۴۳ درصد به میزان بدهی بانک‌ها به بانک مرکزی افزوده شده است.
رشد منفی بدهی بانک‌ها به بانک مرکزی
بانک مرکزی آمارهای پولی و بانکی در آبان‌ماه را منتشر کرد؛ در‌حالی‌که بانک مرکزی انتشار آمارهای قیمتی و حساب‌های ملی را به‌طور خودجوش متوقف کرده است، اما روند انتشار آمارهای پولی و بانکی تداوم دارد. در بخشی از آمار پولی و بانکی، میزان بدهی بانک‌ها به بانک مرکزی مشخص شده است. بدهی بانک‌ها به بانک مرکزی، یک رقم قابل‌توجه محسوب می‌شود. زیرا یکی از اجزای اصلی پایه پولی محسوب می‌شود. به گفته کارشناسان، بدهی بانک‌ها به بانک مرکزی شامل سه جز اضافه برداشت، خط اعتباری بانک مرکزی برای بانک‌ها و سپرده‌گذاری بانک مرکزی در بازار بین‌بانکی می‌شود. آخرین آمارهای بانک مرکزی نشان می‌دهد که رقم کل بدهی‌های بانک‌ها به بانک مرکزی به سطح ۱/ ۱۵۸ هزار میلیارد تومان رسیده است. این رقم نسبت به ماه قبل که آمار ۵/ ۱۶۰ هزار میلیارد تومانی ثبت شده بود، به میزان ۲ درصد کمتر است، اما بررسی‌ها نشان می‌دهد که رشد نقطه به نقطه این متغیر به سطح ۲/ ۴۳ درصد رسیده است. این در حالی است که رشد نقطه به نقطه بدهی بانک‌ها به بانک مرکزی در آبان‌ماه سال قبل تنها ۴/ ۹ درصد بوده است. این موضوع نشان می‌دهد که در سال‌جاری این رقم به شدت رشد قابل‌توجهی را ثبت کرده است. رشد بدهی بانک‌ها به بانک مرکزی در هشت ماه نخست سال‌جاری ۸/ ۱۹ درصد افزایش یافته است. این در حالی است که در مدت مشابه سال قبل رشد این بخش تنها ۸/ ۱۰ درصد ثبت شده بود. بنابراین در هشت ماه نخست سال نسبت به مدت مشابه سال قبل ۹ واحد درصد به رشد بدهی بانک‌ها به بانک مرکزی افزوده شده است. بررسی‌ها نشان می‌دهد که در هشت ماه نخست سال‌جاری ۱/ ۲۶ هزار میلیارد تومان به بدهی بانک‌ها به بانک مرکزی افزوده شده است. به بیان دیگر، در هر ماه به‌طور متوسط میزان ۲/ ۳ هزار میلیارد تومان به بدهی بانک‌ها به بانک مرکزی افزوده شده است. در نتیجه می‌توان گفت که در هر روز بانک مرکزی به‌طور متوسط حدود ۱۰۰ میلیارد تومان برای فعالیت بانک‌ها هزینه می‌کند، پولی که به‌دلیل اینکه منابع بانک مرکزی محسوب می‌شود، با ضریب فزاینده ۷ برابری، در جامعه چرخش پیدا می‌کند.
اثر برخورد بانک مرکزی؟
در ۸ مهرماه سال‌جاری، رئیس‌کل بانک مرکزی با ابلاغ بخشنامه‌ای، بانک‌ها را ملزم به تسویه مانده اضافه برداشت از حساب‌جاری نزد این بانک کرد. در این بخشنامه، ناصر همتی با بیان این موضوع که عدم انجام اقدامات جدی در راستای کاهش و نهایتا تسویه مانده اضافه برداشت از حساب‌جاری نزد بانک مرکزی در تضاد با برنامه‌های این نهاد است، بر برخورد با بانک‌های بی‌انضباط تاکید کرده بود. البته معلوم نشد که پیامد این بخشنامه برای بانک‌ها چه بود و آیا اثرگذاری در عملکرد بانک‌ها داشت یا خیر؟ آمارها نشان می‌دهد که هنوز میزان بدهی بانک‌ها به بانک مرکزی در سطح بالایی قرار دارد، اگرچه که این روند در آبان‌ماه سال‌جاری نسبت به مهرماه کم شده است، اما به‌نظر نمی‌رسد که این روند به‌دلیل بخشنامه بانک مرکزی باشد، به‌دلیل اینکه در بهمن و آبان‌ماه سال قبل نیز میزان بدهی‌های بانک‌ها به بانک مرکزی در بازه ماهانه روند منفی داشت، به همین دلیل لازم است که آمارهای ماه‌های آینده و روند آن را نیز مورد بررسی قرار دهد. اما موضوع روشن این است که در ماه آبان سال‌جاری فشار بانک‌ها بر بانک مرکزی کاهش یافته است.
جزئیات بانک‌ها در بدهی بانکی
بانک مرکزی به‌طور معمول آمارهای بدهی هر بانک به بانک مرکزی را به‌طور مشخص منتشر نمی‌کند. این موضوع باعث می‌شود که نتوان به درستی دریافت که هزینه‌های کدام بانک‌ها بر دوش بانک مرکزی است. اما روند بدهی‌ها در یک دسته‌بندی میان بانک‌های تجاری، تخصصی و بانک‌های غیردولتی مشخص شده است. وضعیت بانک‌های تجاری از حیث بدهی به بانک مرکزی در شرایط مناسبی قرار دارد به‌طوری‌که کل بدهی بانک‌های تجاری به بانک مرکزی به رقم ۳/ ۳ هزار میلیارد تومان می‌رسد که نسبت به سال قبل کاهش ۶۸ درصدی را تجربه کرده است. این روند نشان می‌دهد که بانک‌های تجاری در حال تسویه میزان بدهی خود به بانک مرکزی هستند. در مهرماه بدهی بانک‌های تجاری به بانک مرکزی به میزان ۹/ ۳ هزار میلیارد تومان بوده که نشان می‌دهد طی یک ماه از سطح این بدهی‌ها نیز کاسته شده است. شرایط در بانک‌های تخصصی نیز به شکل غیرقابل‌قبولی نیست، اما در یک سال اخیر رشد بدهی‌های این گروه به بانک مرکزی مثبت شده است. بررسی‌ها نشان می‌دهد که میزان بدهی‌ها بانک‌ها به بانک مرکزی به رقم ۱/ ۴۹ هزار میلیارد تومان رسیده که این رقم نسبت به سال قبل افزایش ۱۴ درصدی را ثبت کرده است. این در حالی است که در آبان‌ماه سال قبل رشد بدهی بانک‌های تخصصی به بانک مرکزی به سطح منفی ۲۵ درصد رسیده بود. در مهرماه سال‌جاری میزان بدهی‌های بانک‌های تخصصی به بانک مرکزی ۸/ ۴۶ هزار میلیارد تومان بوده که نشان می‌دهد به روند بدهی‌های این گروه بانکی طی یک ماه اخیر افزوده شده است. اما بیشترین فشار به منابع بانک مرکزی از سوی بانک‌های غیردولتی و موسسات اعتباری است. در آبان‌ماه سال‌جاری میزان بدهی این گروه به رقم ۵/ ۱۰۵ هزار میلیارد تومان رسیده است. این رقم نسبت به مدت مشابه سال قبل افزایش ۸۶ درصدی را ثبت کرده است. البته آمارها نشان می‌دهد که از سرعت رشد بدهی بانک‌های غیردولتی به بانک مرکزی نسبت به سال قبل کاسته شده است زیرا در آبان‌ماه سال ۹۶، رشد یکساله بدهی‌های این گروه معادل ۱۴۸ درصدی ثبت شده بود، اما همچنان این رشد در سطح بالایی است و این گروه بزرگ‌ترین بدهکاران بازارپول به بانک مرکزی محسوب می‌شود. نکته امیدوار‌کننده در این گروه مقایسه آن با آمارهای مهرماه است. میزان بدهی‌های بانک‌های غیردولتی به بانک مرکزی در مهرماه ۷/ ۱۰۹ هزار میلیارد تومان بوده که نشان می‌دهد طی یک ماه حدود ۲/ ۴ هزار میلیارد تومان از بدهی‌های بانک‌های غیر دولتی به بانک مرکزی تصفیه شده است.
آمارهای بانک مرکزی نشان می‌دهد که میزان بدهی بانک‌ها به بانک مرکزی در آبان‌ماه کاهش جزئی را تجربه کرده، از سوی دیگر به میزان سپرده‌های مدت‌دار بانک‌ها در این ماه افزوده شده است. از این موضوع می‌توان عنوان کرد که رشد منابع بانک‌ها از سپرده‌های بخش خصوصی باعث‌شده که فشار تامین منابع بانک‌ها از بانک مرکزی کاهش یابد. البته برای تایید این موضوع باید آمار ماه‌های انتهایی سال نیز مورد بررسی قرار گیرد.
