بر‌اساس اخبار منتشر شده، روز گذشته یک محموله ۲ میلیون بشکه‌ای نفت خام سنگین از ایران به سمت ژاپن حرکت کرده و احتمالا در تاریخ ۹ فوریه به مقصد خواهد رسید. به گزارش اس‌اند پی گلوبال پلتس، این محموله به‌صورت مشترک از سمت دو پالایشگاه «فوجی اویل» و «شوآ شل» ژاپن خریداری شده است. شروع خرید نفت ایران از سمت ژاپن برای نخستین بار پس از ماه نوامبر (ماه بازگشت تحریم‌ها)، موضوعی بود که رئیس بانک مرکزی ایران نیز در صفحه اینستاگرام خود به آن اشاره کرد و آن را «ورود درآمدهای جدید نفتی» به کشور تلقی کرد.
به گفته یک مقام آگاه در فوجی اویل، این نخستین خرید نفت ژاپن از زمانی است که آمریکا این کشور را برای خرید نفت از ایران، مشمول معافیت کرده. معافیت‌های نفتی آمریکا همزمان با بازگشت فاز دوم تحریم‌های آمریکا در تاریخ ۵ نوامبر که فروش نفت ایران را نشانه رفته بود، به مدت ۱۸۰ روز به هشت کشور اعطا شد با این حال در این مدت با وجود ابراز تمایل ژاپن برای خرید نفتایران، اقدامی عملی از سمت این کشور مشاهده نمی‌شد. با این حال با دریافت مجوزهای لازم از سمت بانک‌های ژاپنی برای از سرگیری مراودات مالی نفتی با ایران، روز گذشته یک محموله ۲ میلیون بشکه‌ای از بندر خارک ایران عازم ژاپن شد.
این اقدام ژاپن در حالی خوش‌بینی به تداوم صادرات نفت خام ایران به بازار جهانی را تقویت کرد که پیش از این چین، هند، کره‌جنوبی و ترکیه با استفاده از معافیت‌های تحریمی اقدام به خرید نفت از ایران کرده بودند و ژاپن به‌عنوان یکی از گزینه‌های محتمل برای خرید نفت ایران باقی مانده بود. با وجود پیوستن ژاپن به جمع خریداران نفت ایران و قطعی شدن واردات پنج کشور از ایران؛ سه کشور تایوان، ایتالیا و یونان از میان این هشت کشور معاف شده هنوز اقدامی برای خرید نفت خام ایران نکرده‌اند. این سه کشور همان کشورهایی هستند که طبق پیش‌بینی تحلیلگران بین‌المللی، اگر معافیت‌ها تمدید شوند، شامل آن نخواهند شد.
گروهی از تحلیلگران انتظار دارند با وجود تاکید مقامات آمریکایی بر عدم تمدید معافیت‌های نفتی ایران، با پایان یافتن مهلت ۶ ماهه خرید نفت از ایران شاهد تمدید معافیت‌ها برای پنج کشوری که تا‌کنون اقدام به خرید نفت از ایران کرده‌اند؛ باشیم. این انتظار با توجه به علاقه دونالد ترامپ به نفت ارزان و افزایش قیمت نفت با قطع کامل معافیت‌های نفتی ایران، از سمت کارشناسان مطرح می‌شود. دونالد‌ترامپ برای دست یافتن به اهداف سیاسی خود در آمریکا به نفت ارزان نیاز دارد تا به واسطه آن مانع رشدقیمت سوخت و نارضایتی عمومی شود. به این ترتیب در شرایطی که پیش‌بینی‌ها از تمدید معافیت‌ها حکایت دارند، از سرگیری خرید نفت ایران از سمت ژاپن می‌تواند تضمینی بر تداوم عرضه ایران به بازار آسیا باشد.
بازگشت ژاپن به لیست مشتریان نفتی
اما خرید نفت ایران از سمت ژاپن در حالی برای کشور از اهمیت بالایی برخوردار است که این کشور پیش از اعمال تحریم‌های آمریکا، یکی از خریداران بزرگ نفت خام ایران بوده است. بر اساس تخمین‌هایی که پیش از این از سمت کارشناسان مطرح می‌شد، احتمالا ژاپن بتواند مانند کره‌جنوبی، بر اساس معافیت‌های نفتی روزانه تا سقف ۱۳۰ هزار بشکه نفت خام از ایران وارد کند. واردات ژاپن از ایران طی سال‌های گذشته با فراز و فرودهایی همراه بوده است و از حدود ۳۵۰ هزار بشکه در روز در سال ۲۰۱۱ و قبل از آن به کمتر از ۲۰۰هزار بشکه در دوران برجام رسید و در این سطح نیز باقی ماند. در حال حاضر نیز خرید این محموله دو میلیون بشکه‌ای از سمت پالایشگاه‌های ژاپنی، به معنای واردات بیش از ۶۰ هزار بشکه‌ای در روز در ماه فوریه است که هنوز برای رسیدن به عدد ۱۳۰ هزار بشکه در روز جا دارد.
با تمام این تفاسیر، حرکت اولین محموله نفت خام سنگین ایران به سمت ژاپن پس از دریافت معافیت‌ها، می‌تواند نشانه‌ای از اعتماد این کشور محافظه‌کار به سازوکار معافیت‌ها و معامله با ایران باشد. ژاپن به علت روابط نزدیکی که با آمریکا دارد و به خصوص در زمینه بحث‌های امنیتی در رابطه با کره‌شمالی، پایبندی بالایی به تحریم‌های آمریکا علیه ایران از خود نشان داد تا مشمول جریمه‌های آمریکا و تبعات بعدی آن نشود. با این حال خرید نفت ایران برای پالایشگاه‌های این کشور از اهمیت زیادی برخوردار است؛ موضوعی که باعث شد رایزنی‌های زیادی از سمت مقامات دولتی ژاپن برای دریافت معافیت از آمریکا انجام گیرد.
بر‌اساس گزارش پلتس، دو پالایشگاه فوجی اویل و شوآشل، از خریداران عمده نفت خام ایران در ژاپن به شمار می‌روند. فوجی اویل که شوآشل ۵۷/ ۶ درصد از سهام آن را در اختیار دارد، پالایشگاه ۱۴۳ هزار بشکه‌ای Sodegaura را مدیریت می‌کند. از سرگیری خرید نفت ایران از سمت ژاپن، با دریافت مجوزهای نهایی بانک‌های بزرگ ژاپنی از نهادهای نظارتی برای انجام معاملات مالی با ایران ممکن شد. به نظر می‌رسد یکی از مهم‌ترین عوامل انتظار حدودا دو ماهه پالایشگران ژاپنی برای خرید نفت ایران نیز به این موضوع بازگردد.
راهکارهای بیمه‌ای برای خرید نفت ایران
اما بانک‌های ژاپنی در حالی موفق به دریافت مجوزهای لازم برای انجام مراودات مالی مربوط به خرید نفت از ایران شده‌اند، که پالایشگران ژاپنی و شرکت‌های حمل و نقل دریایی در این کشور، در رابطه با ضمانت‌های دولتی برای بیمه نفتکش‌ها ابراز نگرانی می‌کنند. آنها در این زمینه می‌گویند احتمالا فقط بتوانند تا پایان ماه مارس به خرید نفت از ایران ادامه دهند زیرا در پایان این ماه مدت ضمانت‌نامه‌های دولتی بیمه برای حمل و نقل نفتکش‌ها برای آنان به اتمام می‌رسد. با وجود این نگرانی، به نظر می‌رسد چنانچه معافیت‌های نفتی ایران در اوایل ماه مه تمدید شود و پالایشگاه‌های ژاپنی نیز مایل به خرید نفت ایران باشند، احتمالا دولتژاپن بار دیگر ضمانت بیمه‌ای از کشتی‌های حامل نفت ایران را برقرار سازد. این احتمال از آنجایی مطرح می‌شود که در دور قبلی تحریم‌ها نیز چنین سازوکاری برای بیمه نفتکش‌های حامل نفت ایران برقرار بود. در کنار این راهکار، خریداران نفت خام ایران می‌توانند برای پوشش بیمه‌ای نفتکش‌ها به موسسه بیمه متقابل کیش KPI مراجعه کنند. این موسسه از سال ۹۰ و در دور قبلی تحریم‌ها فعالیت خود را آغاز کرد تا در زمانی که کلوپ‌های P&Iبین‌المللی حاضر به پوشش بیمه‌ای محموله‌ها و نفتکش‌های ایرانی نبودند، این کار را با اتکا به منابع خود انجام می‌داد. به گفته کارشناسان، از آنجا که در بحث معافیت‌های مالیاتی، بحث بیمه‌ها شفاف‌سازی نشده و به‌عنوان یکی از چالش‌ها برای خریداران باقی مانده است؛ آنها یا باید مشکلات بیمه‌ای را خودشان حل و فصل کنند (مانند آنچه از سمت دولت ژاپن رقم می‌خورد) یا به موسسه بیمه متقابل کیش مراجعه کنند.
در روش نخست، خریداران نفت خام ایران با تکیه بر ضمانت‌های دولتی و استفاده از پوشش ریسک آنها، اقدام به خرید نفت ایران می‌کنند زیرا مجامع بین‌المللی حاضر به انجام این کار برای آنها نیستند. در روش دوم نیز، استفاده از خدمات موسسه بیمه متقابل کیش امکان‌پذیر است. بر اساس اطلاعات موجود، این موسسه می‌تواند شناورها را تا سقف یک میلیارد دلار بیمه کند. به گفته منابع آگاه، در حال حاضر کشتی‌های ایرانی با استفاده از خدمات موسسه بیمه متقابل کیش مشغول فعالیت هستند و اصولا اگر این موسسه قادر به تامین پوشش‌های لازم نبود، امکان فعالیت نداشت. به این ترتیب اگر قرار بر این باشد که پالایشگاه‌های ژاپنی بعد از ماه مارس نیز از ایران نفت خریداری کنند، قطعا باید با استفاده از یکی از دو روش یاد شده برای بیمه محموله‌های خود اقدام کنند و تا آنجا که تجربه دور قبلی تحریم‌ها نشان می‌دهد، در آن دوران در تمام مدتی که ژاپن از ایران نفت خریداری می‌کرد، دولت ژاپن با استفاده از سیستم بیمه‌ای آن کشور، بیمه آنها را پوشش می‌داد.
