در روزهای گذشته برخی از رسانه های بین المللی به نقل از برخی کارشناسان نفتی و سیاسی بین المللی گزارش دادند که با پایان معافیت‌های نفتی آمریکا در ماه می یعنی 4 ماه دیگر ، احتمال موافقت آمریکا با تمدید این معافیت‌ها برای چند کشور وجود دارد.
همانطور که می دانید با اجرایی شدن مرحله دوم تحریم‌ها آمریکا علیه ایران در اوایل ماه نوامبر، واشنگتن هشت کشور را از تحریم نفتی ایران معاف کرد که این کشورها عبارتند از چین، هند، کره جنوبی، ژاپن، ترکیه، تایوان، یونان و ایتالیا. مهلت این معافیت شش ماه تعیین شده و در اوایل ماه می منقضی خواهد شد.
هم اکنون مذاکرات ایران با کشورهای اروپایی برای حفظ برجام در حال انجام است اما براساس اظهارات برخی دیگر از رسانه‌های بین المللی خبرهای خوبی از سوی اروپایی ها به گوش نمی رسد؛ چنانکه ظاهرا اروپایی ها نیز قصد دارند ایران را تحت فشار قراردهند.
با این حال آمریکایی ها اعلام کرده اند از 8 کشوری که در ماه نوامبر از تحریم نفت ایران معاف شدند در ماه می 3 کشور اروپایی از این جمع خارج می شوند و معافیت ها فقط برای 5 کشور اسیایی چین، هند، کره جنوبی، ترکیه و ژاپن ادامه خواهد داشت.
*صادرات نفت ایران از آغاز تحریم ها چگونه بود
در حالی که نفت ایران دوران تحریم را طی می‌کند که برخی از خبرگزاری‌ها از کاهش صادرات نفت خام ایران به آسیا به کمترین سطح در پنج سال گذشته خبر داده اند که اگر این موضوع صحت داشته باشد، به این معنا است که افت صادرات نفت خام ایران به این منطقه، نسبت به دور قبلی تحریم‌ها نیز بیشتر بوده است.
با این حال انتشار این آمار نمی‌تواند نشانگر تمام واقعیت صادرات نفت خام ایران به آسیا باشد، زیرا در کنار معافیت خریداران اصلی نفت خام ایران در این قاره، شرکت ملی نفت ایران روش‌های مختلفی برای رساندن نفت خود به بازار جهانی در دوران تحریم دارد که همچنان با اتکا به آنها نفت خود را روانه بازار می‌کند.
ادعاهای مبنی بر رسیدن صادرات نفت خام ایران به آسیا به کمترین سطح در ۵ سال گذشته در حالی است که با اعطای معافیت به خریداران نفت خام ایران در آسیا، انتظار می‌رود این کشورها بتوانند در فرصتی ۱۸۰ روزه که در اختیار دارند، روزانه بیش از ۹۰۰ هزار بشکه نفت از ایران خریداری کنند. کمترین سطح صادرات نفت خام ایران در سال ۲۰۱۳ رقم خورد. در این سال، صادرات نفت ایران که علاوه بر تحریم‌های آمریکا تحت تحریم‌های سازمان ملل نیز قرار داشت، در ماه می به ۷۰۰ هزار بشکه در روز رسید.
براین اساس کشورهای چین، هند، ژاپن و کره‌جنوبی در ماه گذشته چیزی حدود ۶۶۴.۸۰۰ بشکه نفت خام در روز از ایران وارد کرده‌اند که از کمترین سطح مجموع صادرات نفت ایران در سال ۲۰۱۳ نیز اندکی کمتر است اما حتی اگر این آمار را صحیح در نظر بگیریم، با توجه به تداوم فروش نفت به مشتریان اروپایی در دور جدید تحریم‌ها، به‌نظر می‌رسد مجموع صادرات نفت خام ایران از این رقم‌ها بیشتر باشد و در ماه‌های آینده نیز با توجه به معافیت‌ها، سیر صعودی به خود بگیرد.
شرکت مشاوره «وود مکنزی» پیش‌بینی کرده است که صادرات نفت و میعانات ایران در محدوده یک میلیون و ۲۵۰ هزار بشکه خواهد بود. ایران یک ماه قبل از خروج آمریکا از برجام، روزانه ۲.۸ میلیون بشکه صادرات نفت و میعانات گازی داشت.
موسسه مالی «جی‌پی‌مورگان» می‌گوید که مشکلات بیمه نفتکش‌ها می‌تواند به افت هر چه بیشتر میزان صادرات نفت ایران کمک کند. همچنین مشتریان ایران ملزم خواهند بود که پول نفت را به حسابی در داخل همان کشور واریز کنند و ایران تنها می‌تواند از این منابع برای واردات کالاهای «مجاز» استفاده کند، یعنی مستقیما پولی به دست ایران نخواهد رسید.
* راهکارهای فوری برای بالابردن فروش نفت
فردا اول بهمن ماه قرار است سومین محموله نفت ایران در بورس عرضه شود به گفته خوشرو مدیربین الملل شرکت ملی نفت ایران عرضه نفت در بورس موجب شده است تا شرکت های خصوصی خارجی نیز به فکر خرید نفت ایران از طریق از سازوکار بیافتند.
با این حال رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس نیز تاکید کرده است تاکنون برخی از شرکت های خارجی برای معامله در بورس و خرید نفت از این طریق کد معاملاتی دریافت کرده اند که به نظر می رسد از این لحاظ سومین عرضه نفت در بورس نفت با دیگر عرضه هایی که تا کنون انجام شده است متفاوت باشد و باید منتظر حضور خارجی ها در بورس نفت بود.
باید یادآوری کرد که ایران به‌جز مشتریان سنتی خود که مذاکرات مستقیم و مستمری با آنها در خصوص همکاریهای نفتی دارد، همواره مشتریانی جدید و حتی موقت برای نفت خود داشته است به‌طوری که امضای قراردادهای تک‌محموله و موردی با شرکت‌های خصوصی و حتی دولت‌های کشورهای کوچک، چه در زمان تحریم‌ها و چه قبل از آن، مسئله‌ای رایج در فروش نفت کشورمان بوده است.
از سوی دیگر، مسئولان کشور این روزها به‌فکر متنوع‌سازی سازوکارهای فروش نفت، آن‌طور که در سیاست‌های کلان اقتصاد مقاومتی تأکید شده هستند و مطمئناً تدابیری که در این بخش اندیشیده خواهد شد می‌تواند رصد محموله‌های نفتی ایران در بازار جهانی نفت را برای دشمنان کشورمان از جمله آمریکا مشکل کند و بخشی از افت صادرات نفت کشور را در بخش فروش سنتی، جبران کند.
در شرایط تحریمی علیه صادرات نفت ایران، یکی از راه‌های جایگزین و مطمئن برای بهره‌گیری از نفت خام و میعانات گازی تولیدی، تبدیل آنها به فرآورده‌های نفتی است که با اورهال پالایشگاههای کشور و تکمیل طرح‌های توسعه‌ای در بخش پالایش نفت خام در چندسال اخیر و همچنین بهره‌برداری از 3 فاز پالایشگاه ستاره خلیج فارس این پالایشگاه عظیم میعانات گازی، ظرفیت قابل اتکایی برای تبدیل روزانه یک‌میلیون و 800 هزار بشکه نفت خام و 360 هزار بشکه میعانات گازی به فرآورده‌های نفتی ایجاد شده است.
* راه‌های جایگزین و ضدتحریمی ایران به‌صورت نامشخص
بنا به گفته اسحاق جهانگیری معاون اول رئیس‌جمهور، وزارت نفت ایران با تکیه بر تمامی ظرفیت‌های کشور و سالها تجربه مقابله با تحریم‌ها و اجرای راهکارهای ضدتحریمی، برنامه‌های مفصلی برای سناریوهای مختلف سطح‌بندی‌شده تحریم نفت ایران دارد.
نکته مهمی که گاهی در تحلیل‌های رسانه‌ای مورد توجه قرار نمی‌گیرد این است که در تحریم نفت ایران که به‌صورت مستقیم طرحی آمریکایی برای دشمنی با مردم ایران است، دولت تنها نیست و تمام ظرفیت‌های کشور برای مقابله با این طرح ضدایرانی، بسیج شده است.
در این خصوص اسحاق جهانگیری معاون اول رئیس جمهوری تیرماه سال جاری گفته بود: "توقف فروش نفت ایران خیالی واهی است زیرا ما نیز سازوکارهای لازم را در داخل دولت فراهم کرده‌ایم و برای بدترین شرایط نیز پیش‌بینی داریم".
