نیاز روزافزون عراق به گاز به دلیل توسعه ظرفیت های نیروگاهی این کشور در حال افزایش است. نیازی که ایران می تواند مبدا مطمئنی برای تامین آن به شمار رود.
پس از تثبیت اوضاع سیاسی این کشور طی یک دهه گذشته، دولتمردان عراقی برای ایجاد و توسعه زیرساخت‌های عمرانی و انرژی خود به دنبال منابع گازی بودند که با توجه به همسایگی با ایران – دومین دارنده ذخایر گازی جهان – مذاکرات صادرات گاز به این کشور در دولت نهم آغاز شد و نخستین قرارداد صادرات گاز به بغداد در سال ۹۲ و چند ماه پیش از روی کارآمدن دولت یازدهم امضا شد. طبق این قرارداد خط لوله‌ای احداث شد که ظرفیت صادرات ۳۵ میلیون مترمکعب گاز طبیعی در روز را دارد اما هم اکنون حدود ۲۵ میلیون مترمکعب در روز به عراق صادر می شود.
مذاکراتی که پیشتر برای صادرات گاز به بصره آغاز شده بود نیز در سال ۹۴ به قرارداد منعقد شد و ایران برای تامین ۲۵ میلیون مترمکعب گاز در روز متعهد شد. این خط لوله اما با ۲۰ درصد ظرفیت خود فعال است و روزانه ۵ میلیون مترمکعب گاز به بصره می‌رساند.
مدت این قرارداد، شش ساله و ظرفیت آن ۶۰ میلیون مترمکعب در روز است که باعث شده عراق، مشتری اصلی گاز ایران روی کاغذ باشد. با وجود اینکه اصولا در قراردادهای صادرات گاز مدت زمان قرارداد ۲۰ تا ۲۵ ساله است اما این کشور به دلیل عدم چشم انداز دقیقی که در سیاست و اقتصاد خود داشت، مدت زمان قرارداد را شش ساله تعیین کرد.
ال.ان.جی؛ پیشنهاد جذاب چشم آبی‌ها
احمد محبی، کارشناس انرژی در گفتگو باخبرنگار مهر با اشاره به اینکه با توجه به اهمیت راهبردی صادرات گاز، آمریکا در صدد است با فشار بر دولت عراق، این کشور را برای قطع واردات گاز از ایران مجاب کند، گفت:به همین منظور آمریکا حتی به این کشور اعلام کرده حاضر است با ایجاد تاسیسات دریافت ال ان جی، گاز این کشور را تامین کند.
وی افزود: با توجه به زیرساخت‌های ضعیف برقی عراق و قطع جریان برق طی یک سال گذشته، ناآرامی‌ها در بصره به اوج خود رسید؛ اندکی بعد حیدرالعبادی اعلام کرد برای تامین انرژی مورد نیاز این کشور با عربستان همکاری‌های جدی را آغاز خواهد کرد.
این کارشناس انرژی با بیان اینکه چند هفته پیش نیز خالد الفالح، وزیر انرژی عربستان با سفر به بغداد، این مذاکرات را آغاز کرد و از آمادگی کشورش برای تامین نیازهای عراق خبر داد، ادامه داد:عربستان در گذشته نیز برای جلوگیری از توسعه همکاری های پاکستان با ایران پیشنهادات جذاب نفتی به این کشور ارائه کرد.
تیری که به خطا می رود
به گفته محبی، آمریکا و عربستان می خواهند با قطع صادرات گاز ایران به عراق طی چند سال آینده، به دو هدف عمده دست پیدا کنند. نخست آنکه عمق نفوذ راهبردی سیاسی – اقتصادی ایران را در عراق کاهش دهند و دیگر آنکه بازارهای جدیدی برای خود ایجاد کنند. اما با توجه به روابط حسنه دیپلماتیک ایران و عراق و همچنین اقتصادی بودن واردات گاز از ایران به دلایل مختلف، آنها به هدف خود دست نمی یابند.
وی اظهار کرد: از سوی دیگر آمریکا در تلاش است با ایجاد اختلال در تسویه پول گاز ایران، اختلاف عمیقی را میان بخش سیاسی و اقتصادی جمهوری اسلامی ایران ایجاد کند به این صورت که بخش اقتصادی کشور ادامه صادرات گاز به عراق را به دلیل عدم دسترسی به پول گاز، غیرمنطقی می داند؛اما نقد کردن پول گاز، راهکارهای خاص خود را دارد.
منابع گاز عراق
طبق آخرین آمار رسمی، ۸۲ درصد برق عراق، از گاز تامین می‌شود که این رقم در سال ۲۰۲۷ میلادی به ۸۴ درصد خواهد رسید. عراق طی دو سال آینده سه نیروگاه جدید را به مدار خواهد آورد که به دلیل عدم تامین گاز مورد نیاز آن، به سمت جمع آوری گازهای همراه از میادین نفتی خود روی آورده است تا پس از پایان یافتن قرارداد خود با ایران، از این منابع بهره ببرد.
با این وجود اما عراق همچنان با کمبود گاز مواجه خواهد بود؛ هم اکنون عراق در مجموع دو قراردادی که با ایران منعقد کرده است از ۵۰ درصد ظرفیت دو خط لوله استفاده می‌کند که مهم‌ترین دلیل آن، نبود نیروگاه‌های جدید برای مصرف گاز و تبدیل آن به برق است.
چهار کانال تامین گاز عراق در بن‌بست
محبی درباره راه های تامین گاز مورد نیاز نیروگاه های عراق توضیح داد: عراق برای تامین گاز مورد نیاز خود جهت تولید برق، چهار راه بیشتر ندارد؛اول؛ از گازهای همراه میادین نفتی خود استفاده کند، دوم؛ قرارداد خود با ایران را تمدید کند. سوم؛ از ال ان جی و سوخت مایع بهره ببرد و آخرین راهکار نیز استفاده از ذخایر گاز اقلیم کردستان است.
وی تصریح کرد: گازهای همراه میادین نفتی این کشور در صورت محقق شدن اهداف در نظر گرفته شده، می‌تواند روزانه ۳۵ میلیون متر مکعب گاز تامین کند؛ استفاده از ال ان جی نیز برای این کشور هزینه زا، زمان بر و غیرمطمئن است. کردستان نیز به هیچ عنوان مورد علاقه حکومت مرکزی نیست چرا که وابستگی به گاز کردستان، قدرت این اقلیم را برای فشار بر دولت مرکزی جهت پذیرش خواسته‌هایش افزایش می‌دهد.
بر اساس گفته های این کارشناس انرژی، روس‌ها نیز با انعقاد قراردادهای گازی در کردستان، قصد دارند با تولید گاز از میادین این اقلیم و احداث یک خط لوله، آن را به ترکیه صادر کرده و جای پای خود را در بازار گاز ترکیه محکم‌تر کنند. به این ترتیب می توان گفت ساده‌ترین و بهترین منبع تامین گاز عراق، جمهوری اسلامی ایران است که دولت می‌تواند با فعال تر کردن دیپلماسی خود در عراق، هم این کشور را برای دسترسی راحت‌تر به منابع گازی کمک کند و هم به صورت غیرمستقیم گاز خود را به کویت صادر کند.
دولت برای بخش خصوصی آستین بالا بزند
محبی با بیان اینکه دولت ایران می تواند با تسهیل ورود بخش خصوصی به عراق برای ساخت نیروگاه‌های برق و یا نوسازی نیروگاه‌هایی که از مدار تولید برق خارج شده‌اند، نقش گاز ایران را در این کشور افزایش دهد، ادامه داد: آمریکا و عربستان به خوبی از اهمیت گاز ایران در دور زدن تحریم‌ها آگاه و بشدت در تلاش هستند تا این کشور را برای قطع واردات گاز از ایران متقاعد کنند.
به نظر می‌رسد باید نگاه راهبردی به صادرات گاز تقویت شود بویژه در خصوص عراق که از اهمیت دوچندانی نسبت به سایر کشورها برخوردار است؛ ضرورت واگذاری این امور به مجموعه‌ای هماهنگ از نهادهای حاکمیتی و دولتی، می‌تواند حفظ بازار عراق را تضمین کند.
