بدون تردید،در میان نارسایی ها و مشکلات اقتصادی،اجتماعی ِفعلی کشور، بیکاری بیش از هر عارضه دیگری آزار دهنده به نظر می رسد و رفع این موضوع در شرایطی که اساسا بافت جمعیتی ایرانی،جوان است،ضروری و اجتناب ناپذیرتر خواهد بود.
به واقع،معضل بیکاری آنچنان با افزایش همراه شده که انکار آن ناممکن است و حتی در نظر گرفتن برخی ملاحضات و مصالح نیز باعث نادیده انگاشتن آن نمی شود.
رصد و ارزیابی آن نیز،مستلزم اعداد و ارقام خاص و اِتِکایِ به گزارشات مراجع ذی ربط نخواهد بود، زیرا با یک نگاه پیرامونی در میان اقوام،آشنایان و بستگان و بررسی اجمالی پدیده مذکور،این واقعیت مُسَجَل می شود که کمتر خانواده ای امروز از این آسیب و نارسایی مصون مانده است.
اگر در دهه های گذشته ، بعضا از بیکاری پنهان سخن به میان می آمد،اما امروزه طرح و بحث بیکاری پنهان ( به مانند گذشته ) محلی از اِعراب ندارد،زیرا در گام نخست باید در پی زدودن بیکاری های آشکار بود.
عارضه بیکاری در کنار فرصت سوزی های بسیاری که برای جامعه و کشور در پی دارد،(زیرا در چنین فضایی بخش قابل توجهی از نیروی انسانی به عنوان اصلی ترین سرمایه کشور از حیث اقتصادی در موضع انفعالی و رخوت قرار می گیرند) باعث افزایش و تحمیل فشارهای روحی و روانی خاص به خود به افراد بیکار و حتی خانوارهای آنها می شود.
معضل مذکور و لزوم مرتفع ساختن آن به میزانی ضروری و حائز اهمیت است که مقام معظم رهبری یکی از پایه های اصلی مورد نظر را در نامگذاری شعار سال گذشته،بر عنصر اشتغال استوار نمودند.
با این اوصاف،انتظار می رود دستگاه های ذی ربط تلاش حداکثری خود را برای کاهش ضریب بیکاری در کشور لحاظ کنند.
در ارتباط با علل بیکاری،پیش از این گزارشاتی به تفصیل،تنظیم و منعکس شده که در این مجال،لزومی برای طرح مجدد آن و تکرار مکررات احساس نمی شود.
بلکه روی سخن به پیامدهای این عارضه معطوف می شود و تلاش خواهد شد در ذیل این گزارش معضل مذکور و پیامدهای آن در مناطق مرزی، زیر ذره بین بررسی و واکاوی قرار گیرد.
البته در این میان،کم نیستند افراد و گروه هایی که بخش قابل توجهی از عارضه بیکاری را ناشی از بالا رفتن سطح انتظارات جوانان قلمداد می کنند و معتقدند کار هست و در صورتی که برخی آن را عار نپندارند و از راحت طلبی و مشاغل به اصطلاح پشت میز نشینی،دوری جویند،ضریب بیکاری به مراتب با کاهش هر چه بیشتری همراه خواهد شد.
فارغ از این تفاسیر و تحلیل ها ، واقعیت فعلی جامعه بر این امر معطوف است که در حال حاضر ضریب بیکاری بالا و مشهود به نظر می رسد و برای کاهش آن می باید تمامی دستگاه های ذی ربط اقتصادی اجتماعی،فرهنگی و آموزشی با همگرایی و هم افزایی فزاینده در راستای حل و فصل این معضل گام بردارند.
بیکاری در مناطق مرز نشین
اگرچه نمی توان واقعیت بالا رفتن سطح انتظارات جوانان و جویندگان کار و اشتغال را در تشدید این معضل انکار کرد،اما بدون تردید چنین ذهنیت ها و روحیه هایی در مناطق مرز نشین کشور وجود ندارد و حداقل اینکه ضریب ظهور و بروز آن به مراتب در مقایسه با جوانان ساکن شهرها و کلانشهرها پایین تر و کمتر خواهد بود.
باید اذعان کرد بسیاری از افراد بیکار در مناطق مرزنشین و روستاهای پیرامونی آن به پشت میز نشینی و مشاغل آنچنانی فکر نمی کنند و تنها درصد برخورداری از شغلی آبرومندانه برای تامین مایحتاج اقتصادی و معیشتیِ خود هستند.
این معضل (بیکاری) به یک نقطه مرزی خاص و محدود نیز خلاصه نمی شود و تقریبا در اکثر عرصه های مرزی کشور و روستاهای تابعه آن شاهد ظهور این چالش هستیم.
اهمیت ایجاد اشتغال در مناطق مرزی زمانی فزاینده تر می شود که به این واقعیت نائل شویم که حوزه های مرزی کشور با امنیت این مرز و بوم گره خورده اند و بروز نارسایی در چنین مناطقی می تواند با تبعات و پیامدهای ناگواری در حوزه های مرکزی،شهری و کلانشهرهای این مرز و بوم همراه شود.
البته نفس بیکاری،از عوامل تهدید کننده امنیت به شمار می رود و این امر واقعیتی است که در هیچ کجای جهان حد و مرز نمی شناسد و به تبع ، قاعده مذکور در ارتباط با حوزه سرزمینی و جغرافیایی ایران اسلامی نیز جاری است.
اما بدون تردید،سنگینی سایه مشکلات اقتصادی در مناطق مرزی به مراتب هزینه های گزاف و پیچیده تری را برای کشور و جامعه در پِی خواهد داشت.
به واقع،در صورت بروز ضعف و نارسایی در حوزه های مرزی کشور،هیچکدام از اهداف و برنامه های از پیش تعیین شده دولت ها در سطح کلان و درکُلیتِ کشور محقق نخواهد شد زیرا در فضای نا امن،حصول سیاست گذاری ها و پیاده سازی آن با انسدادها و بن بست هایی جدی مواجه خواهد شد.
خوشبختانه با وجود نمود نا امنی در بسیاری از کشورهای خاورمیانه،از ایران زمین و حاکمیت جمهوری اسلامی ایران به عنوان جزیره ثبات یاد می شود که البته این موهبت و دستاورد ثمره سالها تلاش،مجاهدت،خون پاک شهداء و عزم و تلاش دستگاه های امنیتی،انتظامی و اطلاعاتی در این مرز و بوم است اما عقل سلیم و دور اندیشی برای کشوری که در صدد تسخیر هر چه بیشتر قله های پیشرفت است،ایجاب می کند در راستای بهبود هر چه مطلوب تر نارسایی ها و کاهش هزینه ها و انرژی(منظور نظر انرژی نیروی انسانی برای حفظ امنیتِ ایرانِ اسلامی)گام های مقتضی را بردارد.
که البته نباید این واقعیت را از نظر دور داشت علی رغم برخورداری کشور از امنیت پایدار و بی نظیر در منطقه خاورمیانه،افزایش بیکاری در مناطق مرزی باعث ظهور معضلاتی همچون قاچاق کالا،کولبری و...شده است که یقینا با افزایش فرصت های شغلی در مناطق اینچنینی،مدیریت مهار و کنترل چنین عارضه هایی با سهولت فزاینده تری عملیاتی خواهد شد.
استان سیستان و بلوچستان و به تعبیری، عرصه شرقی کشور و مرزهای مرتبط با آن،یکی از مناطق استراتژیک و حساس به شمار می رودکه یقینا تلاش افزون تر برای مرتفع سازی عارضه بیکاری در مناطق مذکور،امری ضروری و اجتناب ناپذیر به نظر می رسد.
چندی پیش،محمد رضا بادامچی نایب رئیس پیشین کمیسیون اجتماعی مجلس شورای اسلامی و عضو فعلی کمیسیون اجتماعی مجلس در گفت و گویی با رسانه ها در خصوص بیکاری و حاشیه نشینی در سیستان و بلوچستان گفت:حاشیه نشینی در این خطه قریب به 300 هزار نفر برآوُرد می شود و شوربختانه اصلی ترین چالش مرتبط با این عرصه ، به عارضه بیکاری معطوف می شود.
بادامچی،با اشاره به نرخ بیکاری 30 و 50 درصدی زاهدان و جنوب سیستان و بلوجستان تصریح کرد:بررسی های انجام شده موید ضعف در آموزش فنی و حرفه ای در چنین مناطقی است و متاسفانه آموزش ها در این خطه از کشور به روز نیست.
وی افزود:خوشبختانه هموطنان شیعه و سنی ما در این مناطق در فضایی آرام و مسالمت آمیز در حال زندگی هستند اما می طلبد به منظور پیشگیری از سوء استفاده های دشمنان نظام و کشور،در راستای ارتقای فرصت های شغلی و امکانات رفاهی در این مناطق،تلاش فزاینده تری عملیاتی شود.
نیم نگاهی به معضل بیکاری در اراضی غربی کشور
استان های ایلام،کرمانشاه و کردستان،از دیگر مناطق مرزی کشور به شمار می روند که متاسفانه با عارضه بیکاری دست و پنجه نرم می کنند.
چندی پیش،عبدالرضا مصری،رئیس مجمع نمایندگان استان کرمانشاه در این خصوص و در رابطه با معضل بیکاری در کرمانشاه به رسانه ها گفت:انتظار می رود با برنامه ریزی هوشمندانه دولت در این منطقه،که با بالاترین ضریب بیکاری مواجه است و در دوران 8ساله دفاع مقدس به واسطه هم مرز بودن با رژیم بعثی عراق،متحمل مشکلات بسیاری شده،فرصت های شغلی افزون و نارسایی های موجود در این خطه به حداقل ممکن کاهش یابد.
وی افزود:در شرایطی این استان رتبه نخست بیکاری در کشور را یدک می کشد که تا دیروز،رتبه نخست جنگیدن با دشمن را داشته است.
آیت ا...مصطفی علما،نماینده ولی فقیه در استان کرمانشاه نیز می گوید:اشتغالزایی و توجه به استعداد های بالقوه موجود در این حوزه،سریع ترین راه برای مرتفع سازی عارضه بیکاری محسوب می شود.
وی معتقد است،توسعه فرصت های شغلیِ صنعتی ، هزینه و بودجه بالای خاص به خود را می طلبد اما با تکیه بر ظرفیت هایی همچون کشاورزی،دامپروری و صنایع تبدیلی می توان به توفیقات ارزنده تری در این راستا نائل شد.
متاسفانه در شرایطی شاهد رتبه نخست بیکاری در این استان هستیم که بنابر گزارشات موجود،خطه مذکور از رتبه نخست تولید نخود،جو و رتبه دوم تولید ذرت برخوردار است.
فعالیت بیش از 500 واحد صنعتی،22 شهرک صنعتی و تعاد قابل توجهی نیروگاه در دست احداث و بهره برداری ، از دیگر فرصت ها و ظرفیت های این استان به شمار می رود که با بهره گیری حداکثری از این فرصت ها می توان به موفقیت های بسیاری در بخش اشتغالزایی نائل شد.
شرایط در استان ایلام نیز(از حیث توسعه فرصت های شغلی)مطلوب نیست و آنچنان که بررسی ها و مطالعات انجام شده نشان می دهد جذب فراتر از قاعده دانشجو بدون در نظر گرفتن نیاز این استان بر بار مشکلات بیکاری این استان افزوده است.
در استان کردستان نیز معضل بیکاری به عارضه ای پیچیده و بغرنج مبدل شده و متاسفانه همین نقیصه، فرصت را به دست معاندان نظام برای سیاه نمایی رسانه ای،بزرگ نمایی و زیر سوال بردن کیفیت حاکمیت در کشور داده تا با دستاویز قرار دادن پدیده کولبری(که هیچ شکی در ضرورت مرتفع سازی آن و رفع مشکلات این قشر وجود ندارد)، به تخریب وِجهه نظام در سطح برخش هایی از افکار عمومی مبادرت ورزند.
کمبود فرصت های شغلی در حوزه مرزی خراسان جنوبی
حوزه مرزی خراسان جنوبی نیز از نمونه عرصه هایی به شمار می رود که با پدیده بیکاری دست و پنجه نرم می کند و کم نبوده اند جوانانی که برای برخورداری از اشتغال به مهاجرت از این خطه مبادرت ورزیده اند.
آنچنان که گزارش های موجود نشان می دهد حدود 1 هزار و 700 روستا در شرق کشور و خراسان جنوبی از سَکَنه خالی شده اند.
به واقع خشکسالی(به عنوان یکی دیگر از عوامل موثر در افزایش بیکاری در مناطق مرزی)در بروز این معضل بسیار موثر بوده است.
چندی پیش،نظر افضلی،نماینده مردم نهبندان و سربیشه و عضو کمیسیون کشاورزی مجلس از خشکسالی،کم آبی و بیکاری به عنوان سه مولفه اصلی در مهاجرت از این خِطِه یاد کرد.
وی با انتقاد از بودجه پایین اختصاص داده شده به روستاها،در گفت و گو با رسانه ها بیان کرد: مهاجرت بی رویه از روستاهای خراسان جنوبی،بستر ساز مشکلات امنیتی خواهد بود و متاسفانه تعطیلی برخی بازارچه ها نیز مزید بر علت شده تا مشکلات مرتبط با این موضوع(بیکاری و مهاجرت) بصورت پر رنگ تری نمود پیدا کند.
سید محمد باقر عبادی،نماینده بیرجند و خوسف در مجلس شورای اسلامی نیز با اشاره به معضل بی آبی و خشکسالی در افزایش بیکاری و تشدید ضریب مهاجرت جوانان و خانوارهای آنها از این مناطق و عزیمت به کلانشهرها به رسانه ها می گوید:موقعیت مرزی این استان،می تواند به فرصتی ویژه برای توسعه فرصت های شغلی مبدل شود که حصول این امر مستلزم توجه و برنامه ریزی هر چه بیشتر مسئولانِ ذی ربط است.
امید آن می رود با تقویت و توسعه بازارچه های مرزی،بهره گیری حداکثری از فرصت های صادراتی قانونمند،کاهش معضل بیکاری در این عرصه ها محقق شود که قطعا حصول این امر علاوه بر افزایش توفیقات هر چه بیشتر در مقابله با قاچاق،فرصت سوء استفاده را از دشمنان برای سیاه نمایی و به تصویر کشیدن چهره ای مخدوش از کشور سلب می کند،مضاف براینکه برآیند کلی تقویت اشتغالزایی در مناطق مرزیِ کشور، باعث تسریع روند شکوفایی این مرز و بوم در سطح کلی و کلانِ ایران زمین خواهد شد.
