«هند به‌عنوان دومین مشتری بزرگ نفت خام ایران، در ماه نوامبر ۹ میلیون بشکه نفت خام از ایران خریداری خواهد کرد.» اعلام این خبر در کنار انتشار گزارشی از رویترز مبنی بر اعطای معافیت به برخی واردکنندگان نفت خام ایران از سوی آمریکا، به معنای تداوم جریان صادرات نفت خام ایران به دومین مشتری بزرگ نفت خام خود و صفر نشدن آن با وجود بازگشت فاز دوم تحریم‌ها در میانه آبان است.
دو منبع آگاه هندی روز گذشته در گفت‌وگو با رویترز اعلام کردند با وجود اجرای فاز دوم تحریم‌های آمریکا علیه ایران از تاریخ پنجم نوامبر، هند با نیم‌نگاهی به سازوکار اقتصادی اتحادیه اروپا به خرید نفت از ایران در این ماه ادامه خواهد داد. یکی از این دو منبع آگاه به رویترز گفته است که «پالایشگاههای هندی برای ماه نوامبر ۹ میلیون بشکه نفت خام از ایران سفارش‌گذاری کرده‌اند.» طبق اطلاعات این دو منبع آگاه، ۶ میلیون بشکه از رقم یاد شده سفارش پالایشگاه Mangalore است و Indian Oil نیز ۳ میلیون بشکه دیگر را برای دریافت در ماه نوامبر به خود اختصاص داده است. به گزارش رویترز، پالایشگران هندی در ماه اکتبر، حدود ۱۰ میلیون بشکه نفت خام از ایران خریداری کرده اند. برنامه این دو پالایشگاه هندی برای واردات روزانه ۳۰۰ هزار بشکه نفت خام از ایران در حالی از سوی منابع آگاه اعلام شده است که آمریکا تلاش بی‌وقفه‌ای برای همراه کردن هند با سیاست‌های تحریمی خود علیه ایران کرد. از جمله این تلاش‌ها، مذاکرات دیپلماتیک مقامات ارشد آمریکایی نظیر وزیر امور خارجه و وزیر دفاع با همتایان هندی خود بوده است اما با این حال به نظر می‌رسد دولتمردان ترامپ به نتیجه دلخواه دست نیافته‌اند. آمریکا در مسیر فشار بر دومین مشتری بزرگ نفت خام ایران برای صفر کردن خرید نفت از ایران در حالی به نقطه مطلوب دست نیافته است که نخست‌وزیر هند پیش از این اعلام کرده بود کشورش تنها از تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران پیروی خواهد کرد نه تحریم‌های دولت آمریکا. شواهد نیز حاکی از آن است که حجم خرید نفت خام ایران توسط هند، آن‌طور که دولت ترامپ می‌خواهد، تا ضرب‌الاجل ۴ نوامبر به صفر نخواهد رسید.
به گزارش رویترز دو منبع آگاه در ادامه گفت‌وگو اعلام کرده‌اند هند تمایل دارد به روابط خود با ایران و آمریکا به‌عنوان دو شریک استراتژیک همزمان ادامه دهد. این موضع پیش از این نیز از سوی وزیر خارجه هند اعلام شده بود. هند در دور قبلی تحریم‌های آمریکا علیه ایران نیز موضعی مشابه داشت و از سال ۲۰۱۲ تا ۲۰۱۵ که شدیدترین تحریم‌های غرب علیه ایران در حال اجرا بود، با وجود کاهش چشمگیر سطح واردات نفت خام ایران، همچنان به خرید نفت کشورمان ادامه می‌داد. در حال حاضر نیز با وجود رایزنی‌های فراوانی که آمریکا با دولت هند داشته، این کشور به اقدامات اتحادیه اروپا در ایجاد ساز و کاری چشم دوخته است که می‌تواند نقل و انتقال پول به ایران را تسهیل کند. این نقطه امیدواری از سمت منابع آگاهی که با رویترز گفت‌وگو کرده‌اند نیز مورد اشاره قرار گرفته است. یکی از این دو منبع در این زمینه گفته است: در دور قبلی تحریم‌ها کانال اروپایی وجود نداشت اما این بار اروپا در اجرای تحریم‌ها علیه ایران با آمریکا همراهی نمی‌کند بنابراین ما در انتظار هستیم تا با مکانیزم مالی که اتحادیه اروپا طراحی کرده است به مراودات خود با ایران ادامه دهیم. گزارش رویترز از تداوم خرید نفت ایران از سوی پالایشگاههای هندی در حالی منتشر شد که پیش از این اخباری مبنی بر قطع خرید نفت خام ایران توسط هند از ماه نوامبر منتشر شده بود. با این حال به نظر می‌رسد مواردی نظیر قیمت مناسب و فاصله دریایی کوتاه میان ایران و هند و همچنین مناسب بودن گرید نفت خام ایران برای پالایشگاههای هندی از جمله مواردی هستند که نفت ایران را برای مقامات و پالایشگران هندی به گزینه‌ای غیرقابل چشم‌پوشی در بازار نفت تبدیل کرده است.
نشانه‌‌های انعطاف در دولت ترامپ
در کنار موارد یاد شده و از جمله تعریف سازوکار جدید اقتصادی از سمت اتحادیه اروپا، آنچه رویترز از آن تحت عنوان «تلاش فعالانه دولت آمریکا برای اعطای معافیت به کشورهایی که تا کنون خرید نفت از ایران را کاهش داده‌اند» یاد می‌کند، باعث شده است تا کشوری مانند هند بتواند برای تداوم خرید نفت از ایران فرصت‌‌های بیشتری داشته باشد. به گزارش رویترز، یک مقام دولتی آمریکایی روز جمعه به این خبرگزاری گفته است دولت ترامپ به شکل فعالانه به دنبال در نظر گرفتن برخی معافیت‌ها برای کشورهایی است که در حال حاضر خرید نفت خام ایران را کاهش داده‌اند. طبق گفته این مقام، دولت ترامپ در میانه فرآیندهای داخلی اعطای معافیت از تحریم‌ها قرار دارد. این اولین بار است که یک مقام آمریکایی اعلام می‌کند که دولت در مسیر اعطای معافیت قرار دارد. این اظهارنظر در شرایطی بیان شده است که سایر مقامات دولت ترامپ با جدیت اعلام کرده بودند در دور جدید اعمال تحریم‌ها، هیچ معافیتی در کار نخواهد بود.
اگرچه از زمان خروج دونالد ترامپ از توافق بین‌المللی برجام (۱۸ اردیبهشت) تا کنون، هنوز مشخص نشده است که تحریم‌های نفتی آمریکا بر اساس چه ساز و کاری و چگونه علیه ایران اجرایی خواهد شد، اما آن‌طور که منابع آگاه از درون دولت ترامپ می‌گویند، احتمالا معافیت‌هایی برای برخی از مشتریان نفت خام آمریکا در نظر گرفته خواهد شد به خصوص آن دسته کشورهایی که در حال کاهش واردات از ایران هستند و همراهی خوبی با اجرای تحریم‌های آمریکا از خود نشان داده‌اند.
البته این نخستین بار نیست که از معافیت صحبت به میان می‌آید. برای مثال مایک پمپئو، وزیر امور خارجه آمریکا در سفری که اخیرا به هند داشت اعلام کرد آمریکا در مورد خرید نفت هند از ایران انعطاف به خرج خواهد داد اما در نهایت خرید نفت این کشور از ایران باید «صفر» شود. با این حال با توجه به سفارش‌گذاری‌هایی که از سمت پالایشگاههای هندی برای ماه نوامبر انجام شده است به نظر می‌رسد بخش دوم صحبت‌های پمپئو هیچ‌گاه به واقعیت تبدیل نخواهد شد.
علاوه بر هند کشورهای دیگر از جمله کره‌جنوبی و ژاپن که دیگر مشتریان بزرگ نفت خام و میعانات گازی ایران که از هم‌پیمانان آمریکا نیز هستند، به دنبال دریافت معافیت هستند تا هم بتوانند خرید نفت از کشورمان را ادامه دهند و هم مشمول جریمه‌های ناشی از اجرای تحریم‌های آمریکا نشوند. در میان تمام مشتریان نفتی ایران کره‌جنوبی در حالی واردات نفت خام از ایران را قطع کرده است که دیگر مشتریان هرچند در سطحی کمتر، اما همچنان به خرید محموله‌های نفت خام ایران ادامه می‌دهند. از طرفی کاهش واردات نفت خام ایران و خرید از سایر تولیدکنندگان خاورمیانه، هزینه کلی واردات نفت خام را برای مشتریان نفت خام کشورمان افزایش داده است. برای مثال کاهش واردات نفت خام از ایران باعث شده است ژاپن هر بشکه نفت خام را نیم تا یک دلارگران‌تر تهیه کند. یک منبع صنعت نفت ژاپن در این زمینه به اس‌پی گلوبال پلتس اعلام کرده است: «جایگزینی نفت خام ایران خسارت اقتصادی قابل توجهی برای ژاپن در پی داشته است. ژاپن هنوز هم امید دارد از تحریم‌های آمریکا علیه ایران معاف شود.»
امیدواری هم‌پیمانان آمریکا برای دریافت معافیت از دولت ترامپ و تداوم خرید نفت خام از ایران و پیشگیری از زیان‌های بیشتر در حالی با اعلام این منبع آگاه دولتی از در جریان بودن روند اعطای معافیت‌ها همزمان شده است که پیش از این مقامات ایرانی اعلام کرده بودند دولت ترامپ زیر فشار رشد قیمت‌ها و همچنین درخواست کشورها، مجبور به انعطاف در مقابل اجرای سخت تحریم‌ها خواهد بود.
