مرکز آمار و اطلاعات راهبردی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی اخیرا در گزارشی، به ارزیابی تاثیر و نقش کار در مهاجرت جمعیت شاغل در سال 1396 پرداخته است. طبق این گزارش جمعیت مهاجر کشور در سال گذشته ۶۸۴ هزار نفر بوده که حدود ۵۶۷ هزار نفر از آن‌ها در نقاط شهری و ۱۱۷ هزار نفر در نقاط روستایی ساکن بوده‌اند.
دلیل مهاجرت چه بوده است؟
بررسی این مرکز نشان می‌دهد که در سال ۱۳۹۶ بیشترین علت مهاجرت جمعیت شاغلان، پیروی از خانوار و جست‌وجوی کار بوده است؛ به نحوی که پیروی از خانوار با ۴۹.۸ درصد اصلی‌ترین دلیل مهاجرت به شمار می‌رود و پس از آن جست‌وجوی کار با ۹.۷ درصد و یافتن شغل بهتر با ۷.۵ درصد قرار دارند. البته کمترین علت مهاجرت این قشر نیز مربوط به "تحصیل"، "پایان تحصیل" و "انجام خدمت وظیفه" بوده است.
مطالعات مرکز آمار و اطلاعات راهبردی وزارت کار حاکی است که این نسبت در مناطق شهری و روستایی اگر چه متفاوت است ولی از یکدیگر تبعیت می‌کند؛ به نحوی که در نقاط شهری بیشترین علت مهاجرت در سال گذشته به دلیل «پیروی از خانوار» با سهم ۵۲ درصدی، «جست‌وجوی کار» با سهم ۹.۹ درصدی و «جست‌وجوی کار بهتر» با سهم ۷.۸ درصدی بوده و در نقاط روستایی نیز همچون مناطق شهری بیشترین دلیل مهاجرت به "پیروی از خانوار" با سهم ۳۹.۱ درصدی،" پایان خدمت وظیفه" با سهم ۱۶.۸ درصدی و "جستجوی کار" با سهم ۶.۸ درصدی تعلق دارد.
بر اساس این گزارش، در سال گذشته بیش از ۵۶۱ هزار نفر از کل جمعیت مهاجر معادل ۸۲.۱ درصد در سن ۱۰ ساله و بیش‌تر بوده‌اند و از این تعداد ۲۹۵ هزار نفر معادل ۵۲.۶ درصد به لحاظ اقتصادی فعال و ۲۶۶ هزار نفر معادل ۴۷.۴ درصد غیرفعال اقتصادی بودند. هم‌چنین از ۲۹۵ هزار نفر جمعیت فعال مهاجر، بیش از ۲۲۳ هزار نفر معادل ۷۵.۵ درصد شاغل و ۷۲ هزار نفر معادل ۲۴.۵ بیکار بوده‌اند.
فارغ از علل مهاجرت جمعیت شاغل، مهاجرت جمعیت بیکار کشور در سال گذشته نیز قابل توجه است؛ به نحوی که عمده‌ترین دلیل مهاجرت افراد بیکار مربوط به "پایان خدمت وظیفه"، "پیروی از خانوار" و "جست‌وجوی کار" است و کمترین علت مهاجرت این قشر مربوط به " انتقال شغلی"،"تحصیل" و "انجام خدمت وظیفه" بوده است.
حمید حاج اسماعیلی ـ کارشناس بازار کار با ارزیابی دلیل مهاجرت جمعیت شاغل و بیکار می‌گوید: یکی از عوامل اساسی در مهاجرت افراد چه شاغل و چه بیکار در سال‌های اخیر، نیازهای رفاهی و آموزشی بوده است. در طول سال‌های گذشته روستاهای ما با مشکلات عدیده زیست محیطی مواجه بودند که عامل اصلی برای مهاجرت به شهرهای بزرگ به شمار می‌روند.
وی می‌افزاید: در کنار این موضوع مسایلی مثل ایجاد نیازهای جدید و مدرن، تغییر دیدگاه‌ها نسبت به زندگی و درآمد بیش‌تر باعث شده تا افراد به مهاجرت از روستا یا حتی شهرهای بزرگ تمایل نشان بدهند.
به اعتقاد این کارشناس بازار کار، وجود نیازهای مدرن مردم در روستاها نظیر دسترسی به امکانات رفاهی، آموزشی و درمانی، دانشگاه‌ها و موسسات آموزشی عالی در این زمینه بی‌تاثیر نبوده و بخشی از عوامل مهاجرت را رقم زده است.
او تاکید دارد که به مقوله مهاجرت باید به‌عنوان یک پدیده چندوجهی نگاه کنیم و می‌گوید: اینطور نیست که افراد تنها به دلیل شغل یا رسیدن به زندگی بهتر از روستاها به شهرها و یا برعکس مهاجرت کنند. امروز خانواده هنوز به‌عنوان یک رکن اساسی و اجتماع عظیم در نقاط شهری و روستایی مورد توجه است و اینکه افراد به پیروی از تصمیمات جمعی از خانواده کارها را دنبال می‌کنند، باید به فال نیک گرفت.
حاج اسماعیلی با بیان اینکه باور به خانواده و تبعیت از تصمیمات جمعی در حل بسیاری از مشکلات خانوادگی و حتی اقتصادی موثر است، می‌گوید: در یک خانواده معمولا فرد نیست که تصمیم‌گیری می‌کند. مجموعه مشکلات اعضای خانواده از سرپرست تا فرزندان جمع‌بندی شده و برآیند آن مهاجرت به کلان شهرها یا شهرهای دیگر را رقم می‌زند. بنابراین نباید مهاجرت افراد شاغل و بیکار تنها در شغل بررسی شود بلکه نیازهای جدید و جدی مردم، تغییر دیدگاه مردم نسبت به مسایل زندگی، میل به رفاه بیش‌تر و دسترسی به امکانات آموزشی و خدمات درمانی باعث شده تا این قبیل مهاجرت‌ها در طول سال‌های گذشته اتفاق بیفتد.
