طبق اعلام بانک مرکزی، به صورت کلی، میزان درآمد خانوار در سال گذشته با رقم ۱۷میلیون و ۹۶۶هزار و ۹۷۶ ریال از هزینه‌ها پیشی گرفته است. بر پایه این گزارش، متوسط درآمد یک خانوار شهری در سال گذشته ۳۶میلیون و ۶۰۶هزار و ۲۹۱ ریال و متوسط هزینه نیز ۳۵میلیون و ۱۰۹هزار و ۴۳ ریال بوده است؛ بنابراین درآمد هر خانوار در سال قبل، ماهانه یک‌میلیون و ۴۹۷هزار و ۲۴۸ ریال از هزینه‌ها بیشتر بوده است. همچنین بر اساس اعلام مرکز آمار ایران طرح آمارگیری هزینه و درآمد خانوار با قدمتی ۵۰ساله از مهم‌ترین طرح‌های آماری مرکز آمار ایران است. در سال ۱۳۹۶ تعداد خانوارهای آمارگیری‌شده در این طرح ۱۸۷۰۱ خانوار نمونه در نقاط شهری و ۱۹۲۶۱ خانوار نمونه در نقاط روستایی کشور است.
نگاهی به اهم نتایج طرح در سال ۱۳۹۶ در مناطق شهری و روستایی نشان می‌دهد: متوسط هزینه کل خالص سالانه یک خانوار شهری 525/329هزار ریال بوده است که نسبت به رقم مشابه در سال قبل 7/15درصد افزایش نشان می‌دهد. از هزینه کل سالانه خانوار شهری750/76هزار ریال با سهم 3/23درصد مربوط به هزینه‌های خوراکی و دخانی و 775/252هزار ریال با سهم 7/76درصد مربوط به هزینه‌های غیرخوراکی بوده است. در بین هزینه‌های خوراکی و دخانی، بیشترین سهم با 1/22درصد مربوط به هزینه آرد، رشته، غلات، نان و فرآورده‌های آن و در بین هزینه‌های غیرخوراکی بیشترین سهم با 43درصد مربوط به مسکن بوده است. متوسط درآمد اظهارشده سالانه یک خانوار شهری947/366هزار ریال بوده است که نسبت به سال قبل، 7/15درصد افزایش داشته است. براین اساس در سال ۱۳۹۶ رشد متوسط درآمد سالانه خانوارهای شهری برابر با رشد هزینه کل سالانه است. منابع تامین درآمد خانوارهای شهری نشان می‌دهد که 4/34درصد درآمد از مشاغل مزد و حقوق‌بگیری، 1/16درصد از مشاغل آزاد کشاورزی و غیرکشاورزی و 6/49درصد از محل درآمدهای متفرقه خانوار تامین شده است.
مقایسه درصد خانوارهای شهری استفاده‌کننده از لوازم عمده زندگی در سال ۱۳۹۵ نسبت به سال ۱۳۹۶ نشان می‌دهد که خانوارهای استفاده‌کننده اتومبیل شخصی از 6/47 به 6/50، یخچال فریزر از 5/60 به 2/63، جاروبرقی از 3/90 به 0/91، ماشین لباسشویی از 5/84 به 3/86، ماشین ظرفشویی از 8/5 به 3/7، و مایکروفر از 3/10 به 4/12درصد افزایش یافته است. در سال ۱۳۹۶، عمده‌ترین نوع سوخت مصرفی 8/93درصد از خانوارهای شهری برابر گرما، گاز طبیعی شبکه عمومی بوده است. متوسط هزینه کل خالص سالانه یک خانوار روستایی 760/178هزار ریال بوده است که نسبت به سال قبل 9/13درصد افزایش نشان می‌دهد. از هزینه کل سالانه خانوار روستایی 504/66هزار ریال با سهم 2/37درصد مربوط به هزینه‌های خوراکی و دخانی و 166/112هزار ریال با سهم 8/62درصد مربوط به هزینه‌های غیرخوراکی بوده است. در بین هزینه‌های خوراکی و دخانی، بیشترین سهم با 2/25درصد مربوط به هزینه آرد، رشته، غلات، نان و فرآورده‌های آن و در بین هزینه‌های غیرخوراکی، بیشترین سهم با 1/29درصد مربوط به مسکن بوده است. متوسط درآمد اظهار شده سالانه یک خانوار روستایی 842/201هزار ریال بوده است که نسبت به سال قبل 1/14درصد افزایش داشته است.
منابع تامین درآمد خانوارهای روستایی نشان می‌دهد که 4/29درصد از مشاغل مزد و حقوق‌بگیری، 7/31درصد از مشاغل آزاد کشاورزی و غیرکشاورزی و 8/38درصد از محل درآمدهای متفرقه خانوار تامین شده است. مقایسه درصد خانوارهای روستایی استفاده‌کننده از لوازم عمده زندگی در سال ۱۳۹۵ نسبت به سال ۱۳۹۶ نشان می‌دهد که خانوارهای استفاده کننده اتومبیل شخصی از 27 به 6/29، یخچال فریزر از 6/41 به 2/45، جاروبرقی از 1/64 به 2/64، ماشین لباسشویی از 1/52 به 9/53، ماشین ظرفشویی از 2/0 به 3/0 و مایکروویو از 6/1 به 9/1درصد افزایش رسیده است. در سال ۱۳۹۶ عمده‌ترین نوع سوخت مصرفی 4/64درصد از خانوارهای روستایی برای گرما، گاز طبیعی شبکه عمومی و 1/25درصد نفت سفید بوده است.
هزینه بالای معیشت در تهران
بررسی‌ها نشان می‌دهد 17درصد از جمعیت ایران در استان تهران زندگی می‌کنند. طبیعتا به فراخور این جمعیت، سهم این استان در فعالیت‌های صنعتی، تجاری، کشاورزی و خدماتی نیز بالا می‌رود. از همین جمعیت 17درصدی کشور که در این استان متمرکز شده است می‌توان استنباط کرد اقتصاد چه وضعیتی دارد. 23درصد از تولید ناخالص ملی به استان تهران تعلق دارد. این یعنی سهم عمده فعالیت‌های اقتصادی در این استان متمرکز است. 9/13 دهم‌درصد از تولید ناخالص بخش صنعت کشور مربوط به استان تهران است. در بخش خدمات این سهم به حدود 35درصد می‌رسد اما در بخش کشاورزی این سهم پایین‌تر است چرا که سهم زمین‌های کشاورزی در استان تهران به‌نفع دیگر بخش‌ها کاهش یافته است. درآمد سرانه خانوار شهری در تهران کمی بیش از 5/3میلیون تومان است و این میزان درآمد بالاتر از دیگر نقاط کشور است. رئیس سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی استان تهران گفت: متوسط درآمد سرانه کشور طبق آخرین آمار حدود دو‌میلیون تومان در ماه برای هر خانوار است. می‌بینید درآمد خانوار تهرانی 5/1میلیون تومان بالاتر از متوسط کشوری است و همین امر خود انگیزه‌ای را برای مهاجرت ایجاد می‌کند. بخش عمده‌ای از مهاجران نیز جذب بخش‌های خدماتی می‌شوند چون این بخش اقتصاد بزرگ‌تر از سایر بخش‌هاست. به گزارش خبر آنلاین، نعمت‌ا... ترکی ادامه داد: این بالا‌بودن درآمد، در بالا‌بودن هزینه‌های خانوار نیز صدق می‌کند، برای درک بهتر باید اشاره کنم که درآمد دو‌میلیون تومانی خانوار در برخی استان‌ها بین 30 تا 35درصد امکان پس‌انداز دارد اما درآمد سرانه 5/3میلیون تومانی خانوار اصلا جایی برای پس‌انداز ندارد چون هزینه زندگی، بسیار بالاست و گرانی مسکن فشار زیادی به خانوار وارد می‌کند. به‌طور دقیق هزینه زندگی در تهران بین 40 تا 45درصد بالاتر از متوسط کشوری است. همچنین سرپرست وزارت کار گفته است که طرحی مشابه طرح اشتغال روستایی با این حجم از عملیات و اختصاص 5/1میلیارد دلار از منابع صندوق توسعه ملی کمتر اتفاق افتاده است. به گزارش ایسنا، انوشیروان محسنی‌بندپی افزود: اگر زمینه اشتغال در روستاها را فراهم کنیم، حاشیه‌نشینی کاهش می‌یابد و بردن منابع به سمت اشتغال روستایی منجر به تولید اشتغال می‌شود. او ادامه داد: درصددیم تا اطلاعات طرح اشتغال روستایی در هر استان را استخراج کنیم و در اختیار نمایندگان آن استان قرار بدهیم. این مقام مسئول در عین حال با بیان اینکه هنوز شکاف زیادی بین درآمد خانوارهای شهری و روستایی وجود دارد، به آمار مرکز آمار ایران درباره متوسط درآمد خانوارهای شهری و روستایی اشاره کرد و گفت: برابر آمارها متوسط درآمد خانوار شهری ۳۶میلیون تومان در سال و متوسط درآمد خانوار روستایی ۲۰میلیون تومان اعلام شده که نشان می‌دهد فاصله عمیقی ایجاد شده و مهاجرت روستاییان به شهرها را به‌دنبال داشته است. محسنی‌بندپی در ادامه متذکر شد: تاکید رئیس‌جمهور این بود که تسهیلات اشتغال روستایی به‌طور دقیق رصد شود تا به اشتغال موقتی و ناپایدار منجر نشود، چون ما در گذشته تجربه ناموفق طرح بنگاه‌های زودبازده را داشتیم که باید از آن درس بگیریم.
مهاجرت مستاجران به شهرهای اقماری
هزینه برای رسیدن به نزدیک‌ترین ایستگاه مترو از هر یک از مناطق، کرایه‌ای حدود ۸۸ الی ۲۲۰هزار تومان در ماه است و به همین دلیل است، که کرایه مسکن در تهران برای مستاجران مقرون‌به‌صرفه نیست و به‌گفته نایب‌رئیس اتحادیه املاک کشور بسیاری از مستاجران به شهرهای اقماری تهران مهاجرت می‌کنند. به گزارش مهر، حسام عقبایی در این مورد اضافه می‌کند: در ماه‌های اخیر و به‌دنبال افزایش قیمت مسکن و اجاره‌بها در شهر تهران شاهد روند مهاجرت اقشار اجاره‌نشین از تهران به سمت شهرهای اطراف هم چون شهریار، پردیس و رودهن هستیم که البته مشکلات اجتماعی را می‌تواند در شهرهای مهاجرپذیر ایجاد کند. همچنین رئیس اتحادیه املاک ورامین در خصوص چگونگی استقبال مردم از خانه‌های اجاره‌ای شهرهای اطراف تهران گفت: کرایه‌های مسکن در ورامین حدود ۲۰درصد افزایش‌یافته است و همین افزایش کم، قیمت پایین کرایه‌ها و نیز قدرت پایین خرید و یا اجاره مسکن در تهران سبب استقبال بیش‌ازپیش مستاجران از واحدهای اجاره‌ای این مناطق شده است. ابوطالب شیرکوند اضافه کرد: کنترل بازار خرید و اجاره مسکن دستوری نیست و با بخشنامه میسر نمی‌شود، اما ما سعی داریم، با ابزارهای موجود، در حد توان از افزایش غیرمتعارف اجاره‌بها جلوگیری کنیم.
