آنگلا مرکل صدراعظم آلمان هفته گذشته در جمع دانشجویان دانشگاه تفلیس گفت: «آلمان اسیر گاز روسیه است؛ و کاملا به گاز این کشور وابسته است و نتوانسته تا کنون راهکاری برای خلاصی از آن بیابد.»
اما با این حال قصد دارد مذاکرات جدی را برای واردات گاز از آذربایجان داشته باشد تا بتواند وابستگی خود را به گاز روسیه کاهش دهد، مرکل مدعی است حتی حاضر است برای واردات گاز از ترکمنستان نیز مذاکره کند و باید برای واردات گاز از این کشور نیز دنبال راه کار باشد.
جالب اینجا است که آلمانی ها در اتحادیه اروپا به دلیل نیاز گازی که به روسیه دارد توانسته است دیگر کشورهای عضو این اتحادیه را با خود همراه کند و نگذارد تا روسیه مورد تحریم قرار گیرد زیرا می داند با کوچکترین تحریم،روسیه گاز خود را به روی این کشور خواهد بست.
این گزارش حاکی است براساس آمارهای بین المللی ایران در ذخایر گاز طبیعی رتبه نخست را دارا است اما متاسفانه نتوانسته است در طول سالها به خصوص سالهای اخیر در صادرات گاز رتبه و جایگاه مناسبی را در سطح بین المللی برای خود ایفا کند.
اگر چه میزان صادرات گاز ایران در سال ۱۳۹۶ نسبت به مدت مشابه سال ۱۳۹۵ حدود ۶۰ درصد رشد داشته اما با به دست آوردن جایگاه قابل قبول در این عرصه فاصله بسیار زیادی دارد.
صادرات گاز ایران به ترکیه
یکی از مشتریان گازی ایران طی سال های گذشته ترکیه بوده است. قرارداد ۲۵ ساله صادرات گاز ایران و ترکیه، در سال ۱۳۷۴ امضا و از سال ۱۳۸۱ آغاز شد و تا سال ۲۰۲۶ ادامه دارد. خط لوله صادراتی گاز به ترکیه با قطر ۴۸ اینچ، از قزوین منشعب می‌شود و تا آذربایجان ادامه دارد. قطر این خط از تبریز تا بازرگان به ۴۰ اینچ می‌رسد و افزون بر تامین بخشی از مصارف داخلی آذربایجان، در انتها گاز را تحویل مرز صادراتی می‌دهد.
قرارداد صادرات گاز ایران به ترکیه سالانه است که بر اساس آن ایران حجم مشخصی را باید در طول یک سال به ترکیه تحویل دهد. البته زمانی که مصرف داخلی زیاد می‌شود مانند زمان اوج مصرف در زمستان، حجم صادرات به ترکیه کاهش داده می شود. بر این اساس مقدار صادرات گاهی به ۳۲ میلیون متر مکعب در روز، گاهی به روزانه ۲۵ میلیون مترمکعب و حتی در زمان تعمیرات به ۱۵ میلیون مترمکعب نیز رسیده است، اما به طور میانگین روزانه ۲۶ میلیون مترمکعب گاز به ترکیه صادر می‌شود.
صادرات گاز ایران به عراق
یکی از مهم‌ترین قراردادهای صادراتی ایران مربوط به عراق است که شامل دو بخش بغداد و بصره می‌شود. در دو قرارداد میان ایران و عراق مقرر شده تا صادرات گاز در سال نخست، روزانه حدود ۶ میلیون مترمکعب، در سال دوم حدود ۱۴ میلیون مترمکعب و در سال سوم تا پایان قرارداد به سقف ۳۰ تا ۳۵ میلیون مترمکعب برسد.میانگین صادرات گاز به بغداد روزانه ۸,۵ تا ۹ میلیون مترمکعب گاز بوده و حتی تا ۱۸ میلیون متر مکعب در روز نیز رسیده است، بر اساس این قرارداد تا خردادماه، نخستین سال صادرات گاز ایران به بغداد به پایان رسید و پس از آن مقدار صادرات روزانه گاز به بغداد به ۱۴ میلیون مترمکعب خواهد رسید.
آغاز صادرات گاز ایران به بصره، پس از طی مراحل ساخت خطوط انتقال در عراق در مرحله حل و فصل مسائلی میان پیمانکار بخش داخل عراق و کارفرما یعنی وزارت برق عراق است، در بخش داخل ایران آمادگی کامل چه از لحاظ تأسیسات و ایستگاه‌ها و خطوط و چه از لحاظ گاز مورد نیاز اعلام شده است. البته حمیدرضا عراقی، مدیرعامل شرکت ملی گاز، برقراری صادرات گاز به بصره را در گرو پرداخت هزینه از سوی عراق اعلام کرده است.
به گفته وی، بغداد به عنوان پایتخت عراق مرجع تصمیم‌گیری در این باره است و اکنون درصدد حل مسائل مالی و بودجه‌ای برای دریافت گاز هستند. همچنین بهزاد بابازاده، مدیر امور بین‌الملل شرکت ملی گاز ایران با بیان اینکه عملیات صادرات گاز از ایران به بصره از سوی دو طرف به پایان رسیده، گفته است: این پروژه در حال هماهنگی‌های نهایی است و پس از انجام این هماهنگی‌ها صادرات به زودی آغاز خواهد شد .
صادرات گاز به بصره نیز در قالب فاز دوم صادرات گاز به عراق تعریف شده که از پایانه شلمچه و با بهره‌مندی از ظرفیت خط ششم سراسری ایران، انجام خواهد شد.
قرار است با اضافه شدن بصره به مقاصد صادراتی گاز ایران، میزان صادرات روزانه گاز ایران به حدود ۶۰ میلیون مترمکعب افزایش یابد.
مشتریان بالقوه گاز ایران
در حال حاضر گرجستان اعلام کرده است که نیازمند گاز ایران است و همچنین ارمنستان نیز آمادگی خود را برای صادرات گاز ایران از خاک این کشور به سمت گرجستان اعلام کرده، اما با اتفاقات سیاسی اخیر ارمنستان این موضوع به تاخیر افتاده است.اکنون روزانه یک میلیون مترمکعب گاز به ارمنستان صادر می‌شود و بر اساس مذاکرات انجام شده امکان افزایش این مقدار صادرات وجود دارد. در ازای گازی که به ارمنستان صادر می‌شود دریافت‌کننده برق هستیم که می‌توانیم بخشی از این برق را به گرجستان بفروشیم و بخش دیگر را وارد کشور کنیم.
از دیگر کشورهایی که نیازمند گاز ایران هستند می توان به برخی از کشورهای حاشیه خلیج فارس، چین،هند،پاکستان اشاره کرد که هر کدام از این کشورها بنا به دلایلی نتوانسته اند تاکنون گاز را از ایران وارد کنند.
گاز ایران تحریم نیست
حمیدرضا عراقی مدیرعامل شرکت ملی گاز ایران اعلام کرده است در حال حاضر روزانه 47 میلیون متر مکعب گاز از ایران صادر می شود و باید اعلام کرد که گاز ایران به هیچ عنوان تحریم نیست اما با این حال باید تاکید کرد ایران برای کشورهای مصرف کننده نفت و گاز اهمیت ویژه ای دارد جایگاه ایران به عنوان یکی از بزرگترین تامین کنندگان انرژی دنیا می‌تواند یکی از نقاط قوت کشور باشد، اما متاسفانه طی سالهای گذشته با وابستگی بیش از حد درآمد کشور به فروش نفت، عملا این موضوع به ابزاری برای تهدیدها و تحریم‌های آمریکا و به نقطه ضعفی برای کشور مبدل شده است.
صادرات گاز در دنیا عمدتا به وسیله خط لوله انجام می‌گیرد، به نحوی که صادرات با خط لوله دو سوم بازار صادرات گاز را به خود اختصاص داده است. نکته قابل توجه در صادرات به روش خط لوله آن است که به دلیل آنکه صادرات گاز به این روش نیازی به حمل با کشتی و به تبع آن بیمه مربوط به کشتی‌رانی ندارد، عملا تحریم‌های کشتی‌رانی و بیمه‌ای بر آن اثر نخواهد داشت.
بدین صورت عملا با از بین رفتن اصل مسئله تحریم در این زمینه دیگر نیازی به استفاده از روش‌های دور زدن تحریم‌ها نخواهد بود.
بسیاری از کشورها با درک این موضوع تلاش کرده‌اند، تا به کمک این روش سایه این گونه تحریم‌ها را از کشور خود دور کنند.
به عنوان مثال جمهوری خلق چین در طی چند سال گذشته تلاش کرده تا با واردات گاز از طریق خط لوله از کشور ترکمنستان عملا مانع از تحریم واردات گاز خود و فشارهای احتمالی از این طریق به کشورش شود.
به طوری که این کشور با احداث 3 خط لوله با طول 5000 کیلومتر از مسیر ازبکستان و قزاقستان اقدام به واردات گاز از ترکمنستان در همسایگی ایران کرده است، اقدامی که شاید از نگاه اقتصادی توجیه پذیر نباشد، اما به دلیل اهمیت آن در تامین امنیت چین عملیاتی شده است.
در همین راستا چین به دنبال احداث چهارمین خط لوله واردات گاز از ترکمنستان در سالهای آینده است.
قطعا تحریم ناپذیری صادرات گاز به دلیل نداشتن بیمه و کشتی برای کشوری همچون ایران با داشتن پتانسیل عظیم بازارهای منطقه‌ای صادرات گاز و شرایط تحریمی به وجود آمده، می‌تواند راهگشای بسیاری از مشکلات تحریمی باشد. به نحوی که علاوه بر کم کردن سایه تحریم‌ها از کشور می‌تواند جایگاه ایران را به عنوان تامین کننده انرژی منطقه تثبیت کرده و موجب ارتقا سطح امنیت کشور نیز شود.
