رشد تولید آمریکا، توافق نفتی بین اعضای اوپک برای کاهش تولید نفت و سپس تعدیل این توافق، نگرانی از تحریم نفتی ایران و بحران اقتصادی در ونزوئلا که به افت تولید نفت این کشور منجر شده بود و همچنین بحران سیاسی در برخی کشورهای تولیدکننده نفت از جمله لیبی که موجب نوسان تولید در این کشور می‌شد، مهم‌ترین عوامل اثرگذار بر بهای نفت در سال‌های اخیر بود. با وجود اینکه در اوایل سال جاری میلادی همه برآوردها از تداوم رشد اقتصادی و سال پررونق تقاضای نفت خبر می‌داد و همه چشم‌ها مجددا به نوسانات سمت عرضه نفت دوخته شده بود، سیاست‌های مداخله‌گرانه و بی‌ثبات‌ساز رئیس‌جمهوری آمریکا همه پیش‌بینی‌ها از سمت تقاضا را بر هم زد. ترامپ از سویی وارد جنگ تجاری با چین شد و از سوی دیگر با افزایش تنش‌های سیاسی با ترکیه به بحران اقتصادی در این کشور دامن زد. این عوامل موجب شدند که در حال حاضر سمت تقاضای بازار نفت به مرکز توجه تحلیلگران بازار بدل شود.
به دنبال نگرانی از سمت تقاضا قیمت نفت‌خام آمریکا هفته گذشته حدود ۳ درصد افت را به ثبت رساند و هفتمین هفته متوالی افت قیمت‌ها را تجربه کرد. این طولانی‌ترین افت هفتگی قیمت‌ها ظرف سه سال گذشته محسوب می‌شود. قیمت این نوع نفت روز چهارشنبه به حدود ۶۴ دلار بر بشکه رسید و برنت نیز تا مرز ۷۰ دلار بر بشکه سقوط کرد. بر این اساس، قیمت نفت نزدیک به ۱۳ درصد از رکورد سه ساله خود که اواخر ژوئن به دست آورده بود، عقب‌نشینی کرده است. با این حال روز پنج‌شنبه چین اعلام کرد که به مذاکرات خود با آمریکا برای حل اختلافات ادامه خواهد داد. این خبر قدری از نگرانی‌ها درخصوص آینده نفت کاست و قیمت‌ها را در دو روز گذشته کمی تعدیل کرد. روز گذشته تا لحظه تنظیم این گزارش(ساعت ۱۶ به وقت تهران) قیمت هر بشکه نفت‌خام آمریکا حدود ۲۸ سنت رشد کرد و به ۷۴/ ۶۵ دلار بر بشکه رسید. هر بشکه نفت‌خام برنت نیز ۶۰ سنت افزایش قیمت را تجربه کرد و بیش از ۷۲ دلار بر بشکه معامله شد.
بحران در سمت تقاضا
آمریکا ظرف چند ماه اخیر با تعرفه‌گذاری بر واردات کالاها از دیگر کشورها به خصوص چین، موجب شروع جنگ تجاری شده و اقتصاد جهانی را وارد بحران کرده است. ادامه تنش‌های تجاری بین دو کشور به معنای رکود اقتصادی است که به همه کشورهای جهان تسری خواهد یافت و به افت تقاضا برای نفت منجر خواهد شد.از سوی دیگر تنش‌های سیاسی اخیر بین آمریکا و ترکیه و تهدید ترکیه به اعمال تحریم از سوی ترامپ در کنار سیاست‌های اقتصادی داخلی، شرایط ترکیه را نابسامان کرده و به کاهش شدید ارزش پول این کشور (لیر) منجر شده است. نرخ برابری لیر ترکیه در برابر دلار آمریکا هفته گذشته به بیش از ۷ رسید که کمترین سطح تاریخی ارزش این واحد پولی است. هرچند بحران اقتصادی در ترکیه نمی‌تواند به‌طور مستقیم تقاضا برای نفت را به شکل چشم‌گیری کاهش دهد و تهدیدی برای قیمت نفت در بازار جهانی باشد؛ اما این نگرانی وجود دارد که بحران اقتصادی این کشور به دیگر اقتصادهای نوظهور سرایت کرده و رشد اقتصاد جهانی را تهدید کند. کل مصرف روزانه نفت ترکیه کمتر از یک میلیون بشکه در روز است که از این میزان حدود ۸۵۰ هزار بشکه را از راه واردات تامین می‌کند. بنابراین میزان مصرف روزانه نفت این کشور حدود یک درصد از کل مصرف جهانی نفت است.
با این حال افت ارزش لیر در هفته گذشته به کاهش ارزش پول برخی دیگر از اقتصادهای نوظهور منجر شد و افت بازار سهام این کشورها را به دنبال داشت. در شرایطی که اقتصاد چین به دلیل جنگ تجاری با آمریکا در معرض خطر قرار دارد، احتمال سرایت بحران اقتصادی ترکیه به دیگر اقتصادهای نوظهور بیشتر هم شده است. ستورو یوشیدا، یکی از تحلیلگران بازارهای کالایی در توکیو در این باره به بلومبرگ گفته است: در شرایطی که نگرانی از جنگ تجاری بر رشد اقتصاد جهانی سایه افکنده اگر بحران اقتصادی در ترکیه ادامه یابد می‌تواند به دیگر اقتصادهای نوظهور سرایت کند. بر اساس گزارش آژانس بین‌المللی انرژی، انتظار می‌رود در سال جاری رشد تقاضای نفت در اقتصادهای نوظهور به یک میلیون بشکه در روز که حدود سه‌چهارم از کل رشد تقاضای جهانی نفت محسوب می‌شود، برسد. به دنبال افزایش بحران، ریسک سرمایه‌گذاری در اقتصادهای نوظهور افزایش یافته و به خروج سرمایه خارجی از این کشورها منجر می‌شود. این شرایط خود به بحران اقتصادی در اقتصادهای نوظهور دامن زده و به افزایش سرمایه‌گذاری در داراییهای امن از جمله اوراق خزانه آمریکا که افزایش شاخص دلار را به دنبال دارد، منجر می‌شود. در این میان افزایش ارزش دلار به کاهش قدرت خرید کشورهای دیگر از جمله اقتصادهای نوظهور منجر شده و این خود افت تقاضا در بازار نفت را تشدید می‌کند.
افزایش موجودی انبارهای نفتی آمریکا
نگرانی از سمت تقاضای بازار، قیمت‌ها را در هفته‌های اخیر در مسیر کاهشی قرار داده است و در شرایطی که نگرانی از رشد تقاضا بر بازار سایه افکنده، خبر افزایش شدید موجودی انبارهای نفتی آمریکا این نگرانی‌ها را تشدید کرد و به افت شدید قیمت‌ها در روز چهارشنبه منجر شد. آن‌طور که آمار اداره اطلاعات انرژی آمریکا نشان می‌دهد، موجودی انبارهای تجاری این کشور در هفته منتهی به ۱۰ آگوست ۸/ ۶ میلیون بشکه افزایش یافته و به ۲/ ۴۱۴ میلیون بشکه رسیده است. این مقدار بیشترین رشد موجودی انبارهای نفتی این کشور از مارس ۲۰۱۷ محسوب می‌شود و مقدار این ذخایر در حال حاضر در بیشترین سطح از هفته آخر ماه ژوئن قرار گرفته است. این خبر به افت بیش از ۲دلاری معادل ۳ درصد بهای نفت‌خام آمریکا در روز چهارشنبه منجر شد. قیمت نفت برنت نیز در این روز حدود ۵/ ۲ دلار در هر بشکه کاهش یافت و قیمت‌ها نسبت به هفته آخر ژوئن نزدیک به ۹ دلار کاهش را تجربه کرده است.
اما رشد موجودی انبارهای نفتی آمریکا در حالی رخ داده است که پالایشگاه‌ها در این کشور با بیشترین ظرفیت خود در حال فعالیت هستند، چراکه هنوز فصل مسافرت‌های جاده‌ای در آمریکا پایان نیافته و تقاضای فصلی در این کشور همچنان در سطح بالایی قرار دارد. از این رو افزایش موجودی انبارهای نفتی چندان موضوع قابل انتظاری نبود و انتظار می‌رفت بعد از پایان ماه جاری موجودی انبارهای نفتی این کشور شروع به کاهش کنند. به اعتقاد کارشناسان یکی از دلایل مهم افزایش موجودی انبارهای نفتی این کشور به کاهش سطح صادرات نفت‌خام باز می‌گردد. در واقع کاهش صادرات نفت آمریکا در حالی رخ داده که واردات به شکل عادی ادامه دارد و این موضوع به انباشت نفت در ذخایر نفتی این کشور منجر شده است. بنابراین در صورت ادامه افزایش موجودی انبارهای نفتی آمریکا در هفته‌های پیش رو ممکن است افت بیشتری در قیمت نفت رخ دهد.
جنگ تجاری با چین یکی از دلایل مهم کاهش صادرات نفت آمریکا است. چین به‌عنوان بزرگ‌ترین خریدار نفت آمریکا تهدید کرده در صورت تداوم تنش‌های تجاری بر خرید نفت از این کشور تعرفه وضع خواهد کرد. به گفته کارشناسان عملی شدن این تهدید می‌تواند تا ۱۹ دلار قیمت هر بشکه نفت را برای پالایشگران چینی افزایش دهد. هرچند در آخرین لیست دولت چین از کالاهای آمریکایی که شامل تعرفه می‌شوند، نام نفت دیده نمی‌شود اما آمار نشان می‌دهد پالایشگران چینی خرید نفت خود را از آمریکا کاهش داده‌اند. آمار رهگیری کشتی تامسون رویترز نشان داد در مقایسه با حدود ۳۰۰ هزار بشکه در روز نفت که در ماه‌های ژوئن و جولای بارگیری شده است، هیچ نفتکشی از آغاز آگوست نفت آمریکا را به مقصد چین بارگیری نکرده است. عدم خرید نفت آمریکا یک اقدام احتیاطی در برابر تصمیم دولت چین برای وضع تعرفه بر واردات نفت آمریکا است. در واقع خریداران در چین از این واهمه دارند که پکن تصمیم بگیرد به‌عنوان یکی از آخرین حربه‌های خود، واردات نفت آمریکا را هدف تعرفه قرار دهد. از این رو محموله‌های نفت آمریکا که با ۲ ماه تاخیر به چین می‌رسند در گمرک این کشور برای ترخیص به مشکل برخواهند خورد.
اهرم فشار مثبت و منفی عرضه
در کنار نگرانی‌ها از سمت تقاضا وضعیت عرضه نفت ایران بعد از اعمال تحریم‌های آمریکا یکی از عوامل مهم اثرگذار بر بازار نفت است. مهلت ۱۸۰ روزه دولت آمریکا به خریداران نفت ایران برای قطع خرید خود، ۴ نوامبر مصادف با ۱۳ آبان پایان می‌یابد. آمریکا از تحریم‌های علیه ایران هدف کاهش حداکثری درآمدهای نفتی را دنبال می‌کند و به همه خریداران نفت اعلام کرده که باید خرید خود از ایران را قطع کنند. با این حال کارشناسان بر این باورند که آمریکا نمی‌تواند حداقل ظرف چند ماه آینده به این هدف دست یابد. از سوی دیگر هفته گذشته بلومبرگ اعلام کرد که دو مقام دولتی آمریکا گفته‌اند دولت ترامپ نیز به چنین نتیجه‌ای رسیده و انتظار دارد تا ۴ نوامبر نهایتا بین ۷۰۰ هزار تا یک میلیون بشکه از عرضه نفت ایران بکاهد. در این میان همچنین اظهارات ضد‌و‌نقیضی از دولت ترامپ درخصوص دادن معافیت به برخی خریداران نفت ایران منتشر می‌شود. با این حال هنوز مشخص نیست تحریم‌ها تا چه میزان بر خرید نفت ایران اثرگذار خواهد بود، اما نگرانی‌های فعالان بازار در این خصوص به دلیل افزایش تولید نفت اوپک، روسیه و همچنین بازیابی تولید نفت لیبی تا حدودی رفع شده است. از سوی دیگر بحران در سمت تقاضا می‌تواند خروج نفت ایران از بازار را ساده‌تر از قبل کند. چراکه در شرایط ضعف تقاضا رشد تولید نفت اوپک و دیگر تولیدکنندگان می‌تواند کمبود عرضه نفت ایران را راحت‌تر از قبل جبران کند.
صادرات نفت‌خام و میعانات گازی ایران پیش از اعلام خروج ترامپ از برجام حدود ۴/ ۲ میلیون بشکه در روز بود. حال آن‌طور که آمار برخی موسسات نشان می‌دهد ماه گذشته به کمتر از ۲/ ۲ میلیون بشکه در روز کاهش یافته است. در این میان آمار اوپک نشان می‌دهد که این سازمان در دو ماه گذشته تولیدات خود را افزایش داده است. آن‌طور که آمار اوپک نشان می‌دهد تولید نفت این سازمان ماه گذشته حدود ۳۲/ ۳۲ میلیون بشکه در روز بوده که نسبت به ماه مه حدود ۲۰۰ هزار بشکه رشد کرده است. کارشناسان برآوردهای متفاوتی از میزان تاثیر تحریم‌ها بر صادرات نفت ایران دارند. بسیاری از آنها انتظار دارند که در ماه نوامبر یعنی همزمان با آغاز تحریم‌های نفتی آمریکا علیه ایران، حدود یک میلیون بشکه نسبت به پیش از خروج آمریکا از برجام از میزان صادرات نفت ایران کاسته شود. بانک سرمایه‌گذاری آمریکایی جفریز روز جمعه اعلام کرد که انتظار دارد تا پایان سه ماهه سوم سال یعنی یک ماه پیش از آغاز تحریم‌های نفتی آمریکا حدود ۵۰۰ هزار بشکه از صادرات نفت ایران کاسته شود. این بانک سرمایه‌گذاری با وجود تاکید بر نگرانی از سمت تقاضا نسبت به رشد قیمت‌ها بر اثر شروع تحریم‌های نفتی ایران هشدار داده است. بانک جفریز در یادداشتی که روز جمعه منتشر کرد، نوشت: «نشانه‌هایی از ضعف تقاضا در محصولات پالایشی در حال ظهور است.» اما این بانک در ادامه تاکید کردکه تحریم‌ها موجب می‌شود پیش از پایان سال جاری میلادی قیمت نفت برنت مجددا از مرز ۸۰ دلار عبور کند. برنت به این سطح قیمتی در اواخر ماه ژوئن رسیده بود. پیش از این، گلدمن ساکس نیز پیش‌بینی کرده بود با وجود تنش‌های تجاری بین آمریکا و چین برنت تا پایان سال از مرز ۸۰ دلار عبور کند.
