فرشاد مومنی، استاد اقتصاد دانشگاه علامه طباطبایی در نخستین همایش کارگروه جوانان اتاق فکر توسعه مازندران که با محوریت چالش های امروز اقتصاد ایران با حضور اساتید و اقتصاد دانان برگزار شد، با بیان این نکته که در اقتصاد غیرشفاف رانت تولید می‌شود، اظهار کرد: آن هایی که به هر دلیل و توجیهی واقعیت‌ها را پنهان، دستکاری و خلاف گویی می‌کنند در واقع به بحران و استمرار فزاینده آن کمک کرده‌اند و این مقوله باید در سطح ملی با حسن نیت گفته شود و همه باید با اقتصاد شفاف به شرایط بلوغ برسیم.
رکن بزرگ بحران‌ها در اقتصاد ایران، نابرابری‌های ناموجه است
وی افزود: تا زمانی که درک روشنی از صورت مساله اقتصاد کشور نداشته باشیم، برای حل آن باید تیر در تاریکی بیندازیم؛ ایران در این زمینه مشکل دارد و رکن بزرگ بحران‌ها، نابرابری‌های ناموجه است.
امروز وضعیت فاجعه باری در داده های خود داریم
این استاد اقتصاد دانشگاه علامه طباطبایی با اشاره به این که پنهان کاری رانتی به منافع کوتاه مدت عده‌ای جواب می‌دهد، اما ضرر اصلی آن به مردم و جامعه می رسد، تصریح کرد: امروز وضعیت فاجعه باری در داده های خود داریم و باید تصویری صحیح و شفاف از وضع موجود ارائه کنیم.
وی با اشاره به این که محور بعدی پس از شفاف سازی داده ها، تحلیل آن است، یادآورشد: در وضعیت کنونی اقتصادی ایران، دولت نباید فرصت های شغلی موجود را از دست بدهد؛ اگر زورش نرسید به فکر ایجاد اشتغال جدید باشد. برای اشتغال 17 کارکرد در نظر گرفته‌اند که سه مورد اقتصادی و 14 مورد دیگر به وجوه سیاسی، امنیتی و اجتماعی و فرهنگی بر می گردد؛ بازار کار کلیدی برای بقا و بالندگی هر کشور است و نباید به حاشیه رانده شود.
*عایدی از فعالیت‌های غیرمولد در ایران بیشتر از کارهای مولد است
این استاد دانشگاه با بیان این که در دوره دولت قبلی اعلام شد که در یک سال بیش از 2 میلیون شغل ایجاد شد، اما بررسی‌ها نشان می‌دهد از سرشماری 85 تا سال 90 ، کل اندازه جمعیت اضافه شده به شاغلین کشور کمتر از 100 هزار نفر بود، تصریح کرد: در سرشماری سال 65 داده های آماری نشان می‌دهد، شمار کل افراد دارای مدرک آموزش عالی 180 هزار نفر بوده و این تعداد در سرشماری سال 95 به 13 میلیون نفر رسیده است که به معنی بی سابقه بودن ظرفیت های دانایی موجود به لحاط تاریخی در اقتصاد ایران است، اما مشکل آن جا است که ظرفیت دانایی شرط لازم بوده، اما کافی نیست.
وی، شرط کفایت ظرفیت دانایی را درآمد خانواده‌ها از فعالیت های مولد دانست و گفت: عایدی مردم باید بیشتر از عایدی از فعالیت های غیر مولد باشد، در حالی که اکنون در ایران وضعیت درآمدی معکوس است، به این معنا که آنانی که به رانت و بازار واسطه‌ای و دلالی وصل هستند، نسبت به تولید کنندگان عایدی بیشتری دارند.
هنوز مسائل بنیادی توسعه نیافتگی ایران تکان نخورده است
مومنی با تاکید بر این نکته که باید جسارت رو به رو شدن با واقعیت ها و شفاف سازی اقتصادی امروز را در جامعه ترویج کرد، یادآور شد: پس از 40 سال انقلاب، هنوز مسائل بنیادی توسعه نیافتگی ایران تکان نخورده است.
تجارت پول در ایران بیشترین برخورداری را دارد
استاد دانشگاه علامه طباطبایی با بیان این که در ادبیات سیاسی - اقتصادی رانتی، مولدها مقهور غیر مولدها می شوند و در این حالت، اوضاع بدتر شده و موجب می شود آنانی که تجارت پول دارند، بیشترین برخورداری را داشته باشند و تجارت پول همان رباخواری است .
وی با تاکید بر این که در مقام تحلیل مولفه راهبردی این تولید کنندگان هستند که باید آقایی کنند، گفت: مطالعات نشان می دهد از هر واحد ارزش افزوده بخش کشاورزی 11 تا 13 درصد نصیب کشاورز می‌شود و بقیه ارزش افزوده سهم دیگرانی است که هیچ نقشی در تولید ندارند.
باید نظام پاداش دهی تغییر یابد
استاد اقتصاد دانشگاه علامه طباطبایی با اشاره به این که بررسی ها نشان می دهد، بیش از 50 درصدی عایدی کشاورزان نصیب سه گروه ربا خواران، سلف خرها و دلالان می شود، تصریح کرد: برای برون رفت از این وضعیت باید نظام پاداش دهی را تغییر بدهیم.
در 20 سال سطح عمومی قیمت ها 37 برابر شده است
مومنی با بایان این که بررسی های اقتصادی نشان می دهد که در سال های 72 تا 92 سطح عمومی قیمت ها 37 برابر شده است، افزود: در حالی که عایدی و سود آوری سرمایه گذاری روی زمین 107 برابر شده است و این تکان دهنده است. متاسفانه همواره در 40 سال اخیر عایدی یک شیفت کار شرفتمندانه در بنگاه تولیدی بسیار کمتر از درآمد کسی بوده که پول خود را را در بانک‌ها سپرده گذاری کرد.
*آقایی پول و غیرمولدها در ایران چند برابر کشورهای سرمایه داری است
این استاد دانشگاه با یادآور این که بررسی ها نشان می دهد در کشورهای همسایه، یک فرد برای رسیدن به درآمد حداقل دستمزد استاندارد تعیین شده باید 75 تا 225 هزار دلار در بانک سپرده گذاری کند، گفت: در کشور ما یک نفر با 20 هزار دلار سپرده گذاری به درآمد سالانه بر اساس حداقل دستمزد می رسد؛ در ایران آقایی پول و غیرمولدها چند برابر کشورهای سرمایه داری است.
وی با اشاره به این که باید مشوق سرمایه گذاری تولیدی در کشور باشیم، خاطرنشان کرد: یکی از مشکلات اقتصادی ایران را در 60 ساله گذشته به ویژه در یک دهه اخیر مربوط به حوزه امنیت حقوق مالکیت است.
*تشویق مفت‌خورها و تنبیه تولیدکنندگان در الگوی اقتصادی کشور جولان می دهد
مومنی با بیان این که در نظام آموزشی و پژوهشی ما هیچ کدام از گرایش های ملی، حرفی در این زمینه نمی‌زنند، گفت: خانواده ها با هزینه بالا برای تحصیل فرزندانشان در واقع فرصت اشتغال را فراهم می‌کنند، اما به دلیل مشکلات اساسی در سرمایه گذاری این فرصت از بین می رود؛ شرایط کفایت عایدی خانوارها از فعالیت های غیر مولدها باید بیشتر باشد. همچنان مفت خورها در کشور مورد تشویق قرار می گیرند و تولید کنندگان تنبیه می شوند که باید این شاخص ها تغییرکند.
مومنی به رکن دیگر مشکلات اساسی ایران تحت عنوان "نابرابری های ناموجه" اشاره کرد و یادآور شد: به همان اندازه که در بررسی های کارشناسی اشتغال نسبت به مولد و تولید کنندگان سهل انگاری شده، در تخصیص منابع و تصمیم گیری‌ها هم مورد کم توجهی قرار گرفته است، آن هایی که به رانت وصل هستد اوضاع بهتری نسبت به آنهایی که به تولید وصل می‌شوند دارند و این مسئله نیازمند بررسی است.
وی با اشاره به اینکه اشتغال یک متغیر سیستمی است، افزود : بزرگترین دروغی که به ملت ایران نسبت می دهند این است که ایرانی ها نسبت به انباشت سرمایه آلرژی دارند، در حالی که ایرانی ها به انباشت های ظالمانه سرمایه آلرژی دارند و انباشت سرمایه که با نوآوری و تولید همراه باشد،مورد حمایت ملت ایران است.
این استاد دانشگاه با بیان این که هر نوع ناهنجاری در بازار کار برآیند سیستم های ناکارآمد در همه درصدهای حیات جمعی است،خاطرنشان کرد: ما با بحران تقاضای موثر روبرو هستیم، یعنی بنگاه‌های تولیدی بر اساس نصف ظرفیت موجود خود، دست به تولید می‌زنند و از این میزان تولید شده، میزانی دستشان می ماند زیرا خانواده ها توان خرید ندارند که همان نابرابری ناموجه است.
وی با بیان این که برای حرکت به سمت تولید باید نابرابری‌های ناموجه مرتفع شود، یادآور شد: مدیران را باید به واسطه دانشگاهیان آموزش داد، زیرا اشتغال مولد با ذخیره اقتصاد دانایی محقق می شود.
