همه ما دنبال جواب یک سؤال هستیم، اینکه آینده اقتصادی کشور چگونه خواهد شد و آیا سیاست‌های اقتصادی می‌تواند در این کارزار ثمر بخش باشد؟
برخی از کارشناسان اقتصادی معتقدند برای آنکه بتوان اقتصاد را پیش‌بینی کرد باید بازار را رصد کرد اگر حال و روز بازار خوب باشد اقتصاد سالم است و می‌تواند براحتی ادامه حیات دهد. اما اگر بازاری با کمبود و نقصان روبه‌رو باشد، به طور قطع چالش‌هایی بر سر راه اقتصاد وجود دارد که با برنامه‌ریزی قابل رفع است. ما هم برای آنکه به جواب سؤال خود برسیم سراغ بازار رفتیم. اولین انتخاب ما فروشگاه‌های زنجیره‌ای بود. فروشگاه‌هایی که این روزها به عرضه کنندگانی بزرگ تبدیل شدند و مردم به خاطر تخفیف‌های نصف و نیمه‌ای که آنها در نظر گرفتند خرید از چنین فروشگاه‌هایی را ترجیح می‌دهند. در اولین نگاه قفسه خیلی از کالاها پر بود اما نمی‌توانیم مانند شب عید که طبقات مملو از کالا بود، وضعیت را به تصویر بکشیم. اکثر برندها نصف و نیمه محصولات خود را عرضه کرده بودند و به قول فروشندگان اجناس جور نبود. کالاهایی چون ماکارونی، رب، روغن، برنج نسبت به هفته‌های گذشته سهم کمتری در قفسه‌ها داشتند. در عرضه گوشت و مرغ هم محدودیت‌هایی وجود داشت اما خیلی مشهود نبود. گوشت گوسفندی در مقایسه با سایر گوشت‌ها کمتر بود. مردم موقع خرید از اینکه قیمت‌ها مرتب در حال تغییر بود، گلایه داشتند و می‌گفتند چرا کارخانجات مرتب قیمت‌های خود را تغییر می‌دهند و به فکر مصرف‌کننده نیستند. از طرفی تخفیف‌ها هم رنگ وبوی خود را از دست داده بودند. همین امر نشان می‌دهد که استقبال از خرید به خاطر تخفیف‌ها نیست بلکه نگرانی از آینده باعث شده است، برخی از مردم برای خریدهای زیاد یا همان احتکار خانگی اقدام کنند.
فروشگاه ها محدودیت گذاشتند
به گفته متصدیان صندوق‌ها، صف‌کشی برای خرید کالا، غروب‌ها بیشتر می‌شود و هر چقدر هم به مردم می‌گویم کالا هست اما باور نمی‌کنند. شاید همین ولع خرید باعث شده، فروشگاه‌ها محدودیت فروش بگذارند تا در یک روز فروشگاه خالی از جنس نشود. صندوقدار به افرادی که در صف پرداخت پول هستند چندین بار تأکید می‌کند، روغن، ماکارونی، رب، نوشابه و برنج بیش از 2 بسته یا قوطی فروخته نمی‌شود و این موضوعی است که به ما ابلاغ شده است.
سایر فروشگاه‌های زنجیره‌ای و حتی سوپرمارکت‌ها هم از چنین قانونی پیروی می‌کنند. اما فضا در سوپر مارکت‌ها متفاوت است. آنها خودشان یکی از معترضین هستند چرا که عرضه‌کنندگان کالا برای آنکه بتوانند نیاز بازار را پاسخ دهند، عرضه کالا به سوپرمارکت‌ها را محدود کردند. آن چیزی که از بازار مشخص است برای آنکه بازار تحت تأثیر خریدهای هیجانی قرار نگیرد تولیدکنندگان تصمیم گرفتند مدیریت عرضه را به عهده بگیرند.
ما چند سال پیش نیز با تحریم روبه‌رو بودیم و در همان روزها هم برخی‌ها از نبود کالا صحبت می‌کردند اما گویا فضای مجازی تأثیر خود را بر فرآیند بازار گذاشته است. البته بخشی از احتکار خانگی به خاطر رشد قیمت‌هاست. بانک مرکزی که در نهایی کردن شاخص بهای کالا دست به عصا حرکت می‌کند در آخرین گزارش خود که 5 مرداد ماه بود، از سیر افزایشی قیمت‌ها صحبت کرد. لبنیات 0.2 درصد گران شده است که در مقایسه با هفته مشابه قبل 0.6 درصد بیشتر شده است. البته این محاسبه قبل از تصویب افزایش 17 تا 34 درصدی قیمت لبنیات است.
تخم مرغ هم با افزایش 10.6 درصدی در مقایسه با هفته قبلش، 7.6 درصد گرانتر شده است. برنج نیز رشد 5.1 درصدی را تجربه کرد. مرغ هم 24.4 درصد بیشتر شد. روغن نباتی هم در هفته یاد شده 2.5 درصد گرانتر فروخته شده است. این در حالی است که شاخص بهای تولید‌کننده هم نسبت به سال گذشته 27.8 درصد افزایش یافته است.
محمد یوسفی رئیس انجمن پرورش‌دهندگان مرغ گوشتی درباره اینکه چرا مرغ گران شده است، گفت:قیمت مرغ در میادین میوه تره‌بار تنها با قیمت دستوری 8175 تومان ستاد تنظیم بازار قابلیت عرضه دارد اما مرغداران حاضر به فروش محصولات خود به این قیمت نیستند به همین دلیل مرغ در اختیار میادین قرار نمی‌گیرد.
جنگ نیست!
فتح‌الله تاری استاد دانشگاه نسبت به این اتفاقات و نگاه مردم برای خرید واکنش نشان داد و گفت: در زمان جنگ، به خاطر نبود کالا مردم برای خرید کالا صف کشی می‌کردند ولی اکنون شرایط فرق کرده است و مردم باید بدانند که ایران در دوره جنگ نیست. در آن زمان کوپن و سهمیه‌بندی یک الزام بود ولی اکنون با اطمینان خاطر به مردم، می‌توان مانع از احتکار خانگی شد که شاید 20 درصد مردم سراغ آن رفته‌اند. آن زمان با ارائه کوپن صف کشی‌ها برطرف شد چرا که مردم مطمئن شدند، حداقل کالا عایدشان می‌شود.
وی ادامه داد: فضای مجازی و تبلیغات منفی باعث شده عده‌ای به بیراهه بروند و برای خرید کالا در ابعاد وسیع اقدام کنند. یک روز می‌بینیم مردم برای خرید بنزین صف می‌کشند و روز دیگر برای رب، برنج و.. بدین جهت یکی از پیشنهادات این است که سیستم خرید اینترنتی کالا با همت وزارت صنعت، معدن و تجارت راه‌اندازی بشود که افراد در خانه خود خرید کنند و دیگر نگرانی بابت کمبود کالا نداشته باشند. این امر به آرامش بازار کمک قابل توجهی می‌کند.
چند برابر نیاز کشور ذخیره داریم
یک مقام مسئول هم که خواست نامش عنوان نشود، درباره وضعیت بازاربه «ایران» گفت: ما بارها گفته‌ایم چندین برابر مصرف خانوار ذخیره‌سازی صورت گرفته است و تمام انبارها بخصوص در زمینه کالاهای اساسی پر است. اما با آنکه با مردم صادقانه حرف می‌زنیم در نهایت می‌بینیم که با عملیات روانی که رخ می‌دهد مردم برای خرید کالا از یکدیگر سبقت می‌گیرند. با هیچ قحطی و کمبودی روبه‌رو نیستیم. انبارها پر از گوشت، مرغ، گندم، برنج و تخم مرغ است. در ادامه یکی از اعضای انجمن روغن هم گفت: در حوزه روغن به جهت آنکه مشکل ارزی وجود داشت نتوانستیم روغن خام وارد کنیم. این در حالی است که در گذشته 300 هزار تن دولت و 300 هزار تن بخش خصوصی ذخیره داشت. تولیدکنندگان تصمیم گرفتند عرضه روغن در بازار را کم کنند تا در ماه‌های آینده مردم با کمبودی روبه‌رو نشوند. با واردات روغن خام دیگر محدودیت عرضه نخواهیم داشت. در این میان محمد نوابی رئیس سازمان حمایت از تشدید بازرسی بازار و ۵۱۰هزار انبار کالا خبر داد و گفت: همه کالاها و خدمات باید زیر ۱۰درصد افزایش قیمت داشته باشند و اگر مردم خلاف این موضوع را دیدند با سامانه ۱۲۴ تماس بگیرند. از طرفی سازمان توسعه تجارت برای آنکه تأمین کالا شرایط بهتری داشته باشد، خواستار سرعت بخشیدن در ترخیص کالاها در گمرکات شده است.
اولویت کالاهای اساسی برای ترخیص از گمرک
مجتبی خسروتاج معاون وزیر صنعت، معدن و تجارت گفت: افرادی که در گذشته نتوانسته بودند ارز بگیرند. اکنون با وضعیت روشنی می‌توانند نسبت به ادامه واردات کالای خود اقدام کنند. بدین جهت کدی که روی کالاهای ثبت سفارش می‌خورد اگر در اولویت باشد، ارز تخصیص پیدا می‌کند در غیر اینصورت واردات آن کالا جزو اولویت‌های دولت نیست. از این‌رو دیگر هیچ واردکننده‌ای معطل نخواهد شد چرا که به صورت برخط وضعیت کالا مورد ارزیابی قرار می‌گیرد. در مورد کالاهای اولویت اول هیچ محدودیت منابع ارزی وجود ندارد. خوشبختانه روند تخصیص ارز هم با روش جدید سرعت یافته است.
