در برخی رسانه‌ها نرخ ارز توافقی را تا هشت هزار تومان هم اعلام کرده‌اند، اما روابط عمومی بانک مرکزی اعلام کرده بازار ثانویه ارز تحت سامانه نیما فعال بوده و نرخ ارز توافقی در آن هفت‌هزارو 500 تومان است. با وجود این صادرکنندگان می‌گویند بانک مرکزی درباره نحوه عرضه دلار در سامانه نیما از سوی بانک مرکزی اطلاع‌رسانی درستی انجام نداده است، به‌همین‌دلیل آنها نمی‌دانند چگونه از طریق این سامانه ارز خود را عرضه کنند. از سوی دیگر برخی نیز بر این باورند که تعطیلی صرافی‌ها می‌تواند بازار ثانویه را به یک تجربه شکست‌خورده تبدیل کند.
بعد از اعلام مسعود کرباسیان، وزیر اقتصاد و دارایی، درباره آماده‌شدن شرایط عرضه ارز در بازار ثانویه، بحث‌های زیادی درباره سه‌نرخی‌شدن ارز مطرح شد. براساس اعلام روابط عمومی بانک مرکزی، هدف از تعریف بازار ثانویه، عرضه ارز در اختیار صادرکنندگان، با نرخ توافقی، به واردکنندگان کالاهای گروه سه است. به اعتقاد مسئولان بانک مرکزی با تشکیل این بازار، از اختصاص ارز به کالاهایی ممنوعه شامل خودرو جلوگیری خواهد شد. آن‌طور‌که روابط عمومی بانک مرکزی اعلام می‌کند: چندی است تبادلات ارز به قیمت توافقی در سامانه نیما در حال انجام است و قیمت توافقی تعیین‌شده برای ارز هفت‌هزارو 500 تومان است، اما محمد لاهوتی، نایب‌رئیس کنفدراسیون صادرات اتاق بازرگانی درباره تبادلات فروش ارز به قیمت توافقی در سامانه نیما عنوان می‌کند: در سامانه نیما حجم مبادلات ارز به قیمت توافقی مشخص نیست، ضمن آنکه ما به‌عنوان صادرکننده درباره فروش اظهارنامه، ارز و روش ورود به سامانه هنوز اطلاعات کافی در اختیار نداریم و اگر در این زمینه اطلاع‌رسانی شده، کامل نبوده است.
به گفته لاهوتی، یک هفته‌ای هست که بحث ارز توافقی اجرائی شده و در خبرها این‌طور آمده که این ارز در سامانه نیما و برخی صرافی‌ها مبادله شده است.
او با تأکید بر اینکه خوب است بانک مرکزی توضیحی به صادرکنندگان ارائه دهد، از وجود صادرکنندگانی خبر می‌دهد که ارز در اختیار دارند، اما هنوز هیچ واردکننده‌ای به آنها مراجعه نکرده است. لاهوتی اضافه می‌کند: شاید سامانه نیما محلی باشد که صادرکنندگانی که دلار در اختیار دارند، بتوانند به واردکنندگانی که به دلار نیاز دارند، دسترسی پیدا کنند.
او درباره حجم دلار در اختیار صادرکنندگان می‌گوید: براساس برآوردها، برای واردات کالاهای اولویت سه 5.5 میلیارد دلار اعتبار نیاز است و ارز در اختیار صادرکنندگان هم حدود 10 میلیارد دلار است.
بازار ثانویه طرح موفقی نیست
برخی فعالان اقتصادی تشکیل بازار ثانویه و تعیین نرخ توافقی برای ارز را اقدامی نامناسب توصیف می‌کنند، زیرا معتقدند این ایده، خام‌فروشی را تشویق می‌کند و منابع کشور را به تاراج می‌برد. احمد پورفلاح، رئیس اتاق بازرگانی ایران و ایتالیا و مشاور عالی رئیس اتاق ایران نیز از آن‌دسته از فعالان اقتصادی است که تشکیل بازار ثانویه تحت سامانه نیما را اقدام ناموفقی توصیف می‌کند.
او می‌گوید: براساس اطلاعاتی که در جلسات و کمیته‌های مختلف به دست آورده‌ام و ارزیابی‌هایی که انجام داده‌ام، به نظر نمی‌رسد این ایده، طرح موفقی بوده باشد.
پورفلاح ارائه ارز توافقی در سامانه نیما را مشابه پیمان ارزی، یک طرح شکست‌خورده می‌داند، زیرا معتقد است در هرجا اجبار باشد، آن پروژه از قبل شکست‌خورده است.
او می‌گوید: اقتصاد کنترلی و دستوری جواب نمی‌دهد. دولت باید ناظر باشد و عملا مسائل را هدایت کند، اما اگر قرار باشد برای بخش خصوصی تعیین‌تکلیف کند و به‌صورت دستوری عمل کند، این رویه موفق نخواهد شد.
به اعتقاد رئیس اتاق بازرگانی ایران و ایتالیا برای موفقیت در امور اقتصادی باید یک‌سری زیرساخت‌ها فراهم باشد. باید شهروندان ما اعتماد کامل به سیستم داشته باشند. حس نوع‌دوستی قوی و اعتماد عمومی در آنها تضعیف نشده باشد و متقابلا در فرصت‌هایی از سوی دولت به آنها کمک شده باشد، نه اینکه فقط در یک مقطع که یک طرف با مشکل مواجه می‌شود، از طرف مقابل کمک بخواهد.
او اضافه می‌کند: در شرایطی که در ایران هر روز برای صادرکننده قوانین جدید وضع می‌کنیم، در زمان اجرای پیمان ارزی مشوق صادراتی می‌گذاریم، ولی به وعده‌ها عمل نمی‌کنیم و شاهد مسائلی ازاین‌دست هستیم، عملا صادرکننده علاقه خود را برای مشارکت در برنامه‌ها از دست می‌دهد.
پورفلاح می‌گوید: سامانه نیما چیزی شبیه پیمان ارزی است. به نظر من تاجایی‌که شنیدم، این طرح تا امروز خیلی موفق نبوده است.
به اعتقاد پورفلاح، نیازمندی‌های اساسی جامعه بسیار فراتر از کالاهای اساسی است. سفر هم جزء آرمان‌های بشر است و اگر افراد برای مسافرت‌کردن ارز نداشته باشند، عملا امید به زندگی آنها تضعیف می‌شود. او اضافه می‌کند: وقتی دفعتا جریان بازار ارز متوقف می‌شود و خودمان هم قادر نیستیم به‌اندازه کافی برای نیازمندی‌های اساسی دلار تأمین کنیم، نتیجه مناسبی حاصل نمی‌شود.
بازار نگاه کنترلی را برنمی‌تابد
رئیس اتاق بازرگانی ایران و ایتالیا ادامه می‌دهد: اگر نیازهای جامعه را نتوانیم پاسخ دهیم و صرافی‌ها را ببندیم، همچنین رقم بالای چهارهزارو 200 تومان برای ارز را قاچاق تلقی کنیم، باعث می‌شود نرخ بالا بکشد و این یک اشتباه بزرگ است.
او می‌گوید: بازار ثانویه به نحوی خرید و فروش ارز را فعال می‌کند، اما تا صرافی‌ها باز نشوند، مسائل حل نخواهد شد. تبادل ارز به این شکل روا نیست، زیرا اعتماد وجود ندارد.
پورفلاح تأکید می‌کند: اقتصاد را نباید کنترل کرد. اقتصاد تعریف خود را دارد. اقتصاد بازار و اقتصاد آزاد تابع نظام دستوری نیست و عرضه‌کننده و متقاضی باید با هم به توافق برسند. بدون اینکه نگران یک نگاه کنترلی و نظارتی باشند.
راه‌حل او برای خروج از شرایط کنونی تبادل ارز در صرافی‌ها و صرافی‌های وابسته به بانک‌هاست. رئیس اتاق بازرگانی ایران و ایتالیا عنوان می‌کند: باید بانک‌ها خرید و فروش ارز را افزایش دهند. مقداری از افزایش نرخ ارز هیجانی و به‌دلیل فشار وارده است. اگر مصرف‌کننده ارز ناگزیر باشد هزینه این فضاها را بدهد، بی‌دلیل خود را به فضا و نرخ‌های مجازی خواهد کشید.
او اضافه می‌کند: قبل از این هم کمبود ارز داشتیم، اما تفاوت قیمت ارز آزاد و ارز رسمی در کشور 400 تا 500 تومان بود نه اینکه ارز آزاد دو برابر ارز رسمی قیمت داشته باشد.
